کیارستمی: حق با مشتری است

به گزراش روزنامه شرق، اگرچه عباس کیارستمی را بیشتر به‌عنوان فیلمساز شناخته‌شده و البته در سال‌های اخیر در کسوت عکاس هم می‌شناسیم اما او در سومین جلسه از نشست‌های «از نزدیک» که در مدرسه ویژه برگزار شد، بخش دیگری از هنرش را شامل گرافیک و طراحی پوستر که کمتر مورد بررسی قرار گرفته است، بازگو کرد. عصر روز جمعه، 31 تیر مدرسه ویژه همچون روزهای دیگری که محلی برای حضور هنرجویان و علاقه‌مندان گرافیک است، مملو از جمعیتی بود که برای شنیدن صحبت‌های عباس کیارستمی آمده بودند.

این نشست‌ها از اردیبهشت سال‌جاری و با حضور قباد شیوا و پس از آن مصطفی اسداللهی آغاز شده بودند که سومین دوره آن به کیارستمی اختصاص پیدا کرد. در این جلسه که با حضور امرالله فرهادی از بانیان مدرسه ویژه، ابراهیم حقیقی طراح گرافیست، محمودرضا بهمن‌پور مدیر موسسه فرهنگی- پژوهشی نشر نظر و امیر اثباتی طراح صحنه و گرافیست برپا شد، کیارستمی درباره همکاری با طراحان پوستر گرافیک گفت: «پوستر تعدادی از فیلم‌هایم را مرتضی ممیز طراحی کرده است. او با بقیه فرق داشت. ممیز با همه کار می‌کرد و همه را قانع می‌کرد اما با اطمینان می‌گویم که اگر یک گرافیست به من سفارش کار بدهد، کار را قبول نمی‌کنم.»کیارستمی همچنین در توضیح گرافیک عنوان کرد: «هنرمندی موفق است که کار او ارزش تکثیر داشته باشد حالا اگر می‌خواهید کار شما تکثیر پیدا کند باید با سفارش‌دهنده به تفاهم برسید.

کسی که در این رشته فعالیت می‌کند باید بداند چطور درخواست‌کننده را قانع کند.»کیارستمی که چندین پوستر برای «جشن تصویر سال» نیز طراحی کرده است، درباره تجربه خود در گرافیک گفت: «رشته من نقاشی بود، اما نمی‌توانستم به‌خوبی نقاشی کنم. آن زمان برای آتلیه عکس هفت کار می‌کردم. مجبور بودم از صبح تا ساعت 10 شب دوندگی کنم تا سفارش بگیرم چون کار گرافیک زیاد مطرح نبود.» کارگردان «خانه دوست کجاست» ادامه داد: «ذات گرافیک، محدود است منتها می‌توانیم با وجود محدودیت‌ها یک اثر گرافیکی را قابل بیان کنیم هرچند این کار به شناخت بالایی از گرافیک نیاز دارد.» او درباره دیگر ویژگی‌های کار گرافیک ابراز داشت: «گرافیک براساس سفارش شکل می‌گیرد و نادیده‌گرفتن سفارش امکان‌پذیر نیست چون گرافیک به نشر نیاز دارد و نشر هم به توافق فرد دیگری که سفارش‌دهنده است، بستگی دارد.

وقتی یک کار گرافیک روی دیوار قرار می‌گیرد یعنی تفاهم در آن انجام شده و به سرانجام رسیده است. آثاری که در انبارها می‌مانند مانند هزاران طرحی که من در پستوی خانه‌ام دارم و هیچ‌وقت منتشر نشده‌اند به این معنی است که گرافیست نتوانسته نظر سفارش‌دهنده را جلب کند.» کیارستمی اما در بخشی از صحبت‌هایش به کارکردن با سهراب شهید ثالث به‌عنوان نمونه‌ای از رابطه میان مشتری و طراح گرافیست اشاره کرد: «همیشه می‌گفتم کارکردن با کسانی که دارای سلیقه و ایده هستند، سخت‌تر از بقیه است.

خاطرم هست برای یکی از فیلم‌های سهراب شهید ثالث پوستر ساختم که این هنرمند فقید پوستم را کند تا پوستر را تایید کند.» کارگردان «طعم گیلاس» در ادامه به یکی از چالش‌های اصلی هنرجویان گرافیک درباره میزان دخالت مشتری در یک اثر اینطور پاسخ داد: «در 21سالگی با این موضوع که حق با مشتری است، آشنا شدم و تجربه خوبی بود که تاثیرات مثبتی داشت.

گرافیک در کار ما با ممیزی و اعتبار و احترام شکل گرفت. کار گرافیک را با فیلم شروع کردم و با پذیرش محدودیت‌ها، سعی کردم رضایت مشتری را جلب کنم چون همیشه با محدودیت‌ها کار کردیم و همچنان هم با آن مواجه هستیم.» او در توضیح بیشتر این موضوع اظهار کرد: «ضمن اینکه به ارزش‌های هنری و گرافیکی فکر می‌کنیم باید محدودیت‌ها را هم بپذیریم. خودم را مدیون محدودیت‌های آن زمان می‌دانم. محدودیت‌ها در کنار آزادی، زمان بیشتری را می‌خواهد بنابراین من یاد گرفتم آنچه را که باید، یاد بگیرم.» کارگردان فیلم «ده» سپس با مثالی تلاش کرد این موضوع را بیشتر شرح دهد: «من در آن زمان مسوول غیرمستقیم تبلیغات بخاری ارج بودم که گاهی طرح‌هایم را نمی‌پذیرفتند اما زمان زیادی نبرد که متوجه شدم حق با مشتری است. یک گرافیست تنها طراحی یاد نمی‌گیرد، او یک همه‌فن‌حریف است.

گرافیست‌ها صنعت یاد می‌گیرند، همه کار می‌کنند، لوله‌کشی می‌کنند، سیم‌کشی می‌دانند، نجاری بلدند و در یک کلام باید همه‌فن‌حریف باشند.»