ایران و دو چهره متفاوت از پوشش زنان

نگام - شهرداری، بسیج، وزارت ارشاد و سایر نهادهای فرهنگی و اجتماعی، هفته‌ای به نام هفته جهانی حجاب و عفاف را برگزار می‌کنند. با وجود بسیج همگانی، پوشش زنان با آنچه از سوی این نهادها تبلیغ می‌شود تفاوت دارد.

شهرداری تهران از برگزاری بیش از ۱۸۰ برنامه فرهنگی و آموزشی به مناسبت هفته عفاف و حجاب خبر داده است. مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران می‌گوید کوشش برای تعمیق فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه به ارتقای سلامت اجتماعی و تحکیم بنیان خانواده منجر خواهد شد.

«ترویج سبک زندگی اسلامی ایرانی و نقش عفاف وحجاب در خانواده، ترویج مد و پوشش اسلامی و ایرانی و مدیریت در هزینه‌های خرید با توجه به شعار سال ۹۵ “اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل”، ترویج سبک زندگی اسلامی-ایرانی و زیست مومنانه، ارتقا و اصلاح نگرش‌های فرهنگی و سبک زندگی شهروندان با تاکید بر معرفی ارزش‌ها، مزیت‌ها و زیبایی‌های عفاف و حجاب، بررسی تاثیر نقش حجاب در ایجاد و حفظ خانواده کارآمد»، موضوع اصلی برنامه‌های شهرداری است.

برنامه‌های شهرداری تهران در زمینه حجاب، به گفته مدیر کل امور بانوان این نهاد، تنها مختص روز ملی عفاف و حجاب و ایام آن نیست و در تمام طول سال و در تمامی مناسبت‌های ملی و مذهبی اجرا می‌شود.

اما امسال اداره کل امور بانوان شهرداری از نهادهای مردمی فعال در حوزه عفاف و حجاب حمایت ویژه می‌کند و می‌خواهد از طریق تقویت کانون‌های محلی تحت عنوان «حجاب یاوران» یا مروجین حجاب و عفاف کار فرهنگی کند.

دو سال قبل، معاون عمران و توسعه امور شهری و روستایی وزارت کشور و رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، وظایف ده‌گانه شهرداری‌ها در قانون عفاف و حجاب مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی را برای اجرا از سوی شهرداری‌ها به معاونان امور عمرانی استانداری‌ها ابلاغ کرد.

یکی از وظایف اصلی شهرداری‌ها در طرح قانون حجاب و عفاف تبلیغات مستقیم و غیر مستقیم حجاب در مبلمان شهری است.

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

تا امروز هم در بیشتر تبلیغات شهری شهرداری‌های نواحی مختلف کشور درباره حجاب، همچنان پوشش موسوم به چادر تبلیغ می‌شود.

دیگر بندهای وظایف ده‌گانه شهرداری‌ها در زمینه قانون عفاف و حجاب به این ترتیب هستند: «گسترش فرهنگ عفاف در سطح شهر، مراکز فرهنگی، مراکز تحت پوشش شهرداری‌ها و مراکز عمومی»، «ایجاد مراکز مشاوره محلی برای اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها و جوانان به‌صورت حضوری، تلفنی و مکاتبه‌ای»، «جلوگیری از تبلیغ کالاهای فرهنگی تجاری مغایر با فرهنگ عفاف و حجاب در سطح شهرها»، «درج آیات و روایات دینی، فتواهای علما، وصیت‌نامه روح‌الله خمینی و توصیه‌های علی خامنه‌ای، ‌رهبر فعلی جمهوری اسلامی به‌ منظور توسعه فرهنگ عفاف در اماکن عمومی با استفاده از ابزارهای فرهنگی مناسب.»

«تاسیس فرهنگ‌سرای موضوعی حجاب برای برگزاری جلسات مرتبط، پرسش و پاسخ و …»، «تهیه تندیس و عکس و تصاویر مناسب از شخصیت‌های اسلامی، وقایع مهم تاریخی و طرح‌های نمادین و نصب در اماکن عمومی مهم و تفرجگاه‌ها، همراه با ترمیم و بازسازی مستمر آنها» و «حمایت از فعالیت‌های عام فرهنگی و هنری دستگاه‌ها در ارتباط با گسترش فرهنگ عفاف» از بندهای دیگر وظایف شهرداری‌هاست.

دو بند از این وظایف‌ ده‌گانه بر تقویت «جداسازی جنسیتی» هم تاکید دارد؛ یکی از طریق «گسترش اماکن عمومی، پارک‌ها و مراکز ورزشی مناسب برای زنان و دختران» و دومی «افزایش تسهیلات حمل‌ونقل شهری ویژه بانوان به‌منظور تامین آسایش بیشتر آنان».

وزارت ارشاد ایران هم برنامه‌های مشابهی برای حجاب دارد. این وزارتخانه از سال ۱۳۸۲، ۲۴ وظیفه در حوزه حجاب و عفاف برعهده گرفته است.

یکی از بخش‌های فعال این وزارت‌خانه کارگروه ساماندهی مد و لباس است که با صنوف فعال در حوزه مد و لباس ارتباط برقرار کرده و سمینارها و نمایشگاه‌هایی در این زمینه برگزار می‌کند.

پروین داداندیش، مشاور وزیر ارشاد در امور زنان می‌گوید که در حوزه‌ کتاب، فیلم و نشریات هم از کسانی که به حجاب و عفاف می‌پردازند حمایت می‌شود.

بر اساس قانون مصوب سال ۱۳۸۵ مجلس شورای اسلامی، کارگروهی برای ساماندهی مد و لباس زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل شده که نمایندگانی تام الاختیار از وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، بازرگانی، صنایع و معادن، سازمان صدا و سیما، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، نمایندگان صنوف مرتبط و یک نماینده از کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی به‌عنوان ناظر در آن عضو هستند.

فعالیت اصلی این کارگروه در سال‌های اول، تدوین آیین‌نامه‌های مرتبط و انجام پژوهش‌های موضوعی بوده و بلافاصله دست به کار برگزاری نمایشگاه شده‌اند تا به تعبیر خودشان، «به دست اندرکاران حوزه مد و لباس هویت ببخشند و قدرت انتخاب مردم را در حوزه مد و لباس بالا ببرند».

با این حال و با وجود تبلیغات ۳۷ ساله، حجاب اجباری با معیارهای مورد نظر حکومت محقق نشده است. مشاور سابق امور بانوان صدا و سیما روز شنبه ۱۹ تیرماه به خبرگزاری فارس گفته که وضعیت حجاب بازیگران در رسانه بسیار متفاوت از آن چیزی است که در جامعه وجود دارد: «بازیگرانی که در تولیدات تلویزیونی حجاب دارند، در صفحات شخصی و فضای مجازی این‌گونه نیستند و تفاوت زیادی بین آنها وجود دارد.»

پروین سلیحی ضمن اینکه گفته برنامه‌های تلویزیون باید باعث تشویق افراد به حجاب شود، تایید کرده که: «بازیگر متعهد باحجاب کم داریم. امیدواریم ما هم بتوانیم بازیگرانی را تربیت کنیم که وضعیت پشت صحنه و جلوی دوربین آنها با هم همخوانی داشته باشد. مثلا از فردی که نقش مریم مقدس را بازی می‌کند انتظار می‌رود در سطح جامعه نیز همان حجاب را داشته باشد.»

پوشش عمومی زنان در خیابان‌ها و اماکن عمومی هم از الگوهای مورد نظر حکومت تبعیت نمی‌کند و زنان از پوشش خود به عنوان شیوه‌ای برای نافرمانی مدنی استفاده می‌کنند.

یک عضو شورای فرهنگی-اجتماعی زنان معتقد است که گسترش عفاف و حجاب در برنامه‌ها به عنوان هدف اصلی مورد توجه قرار نگرفته، بلکه در این زمینه فقط حرف زده شده است.

منیره نوبخت به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفته: «برخی عفاف را عام و حجاب را خاص می‌دانند. عفاف یکی از ویژگی‌های رفتاری به ویژه در افراد متدین در همه زمینه‌هاست. اگر کسی رفتار عفیفانه داشته باشد حجاب جزیی از این رفتار او محسوب می‌شود.»

نوبخت با اشاره به اهمیت توجه به آموزش کودکان در سنین پیش دبستانی و دبستان گفته: «مگر ما معتقد نیستیم که بخش عمده شخصیت افراد در سنین کودکی تا قبل از هفت سالگی شکل می‌گیرد. بنابراین باید نظام آموزشی و تربیتی به این موضوع توجه و به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند تا حاصل اهداف و عملکرد و تربیت انسان عفیف و مقید باشد.»

دو سال پیش طرحی به ‌نام «طرح صیانت از حریم عفاف و حجاب» در مجلس ارائه شد اما شهریور ماه گذشته، مرکز پژوهش‌های مجلس ایران گزارشی در مورد این طرح منتشر کرد و خواستار مسکوت ماندن آن در مجلس شد.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس هشدار داده شده که اجرای چنین طرحی بین حکومت و مردم شکاف ایجاد می‌کند و ممکن است به مقاومت مردمی بینجامد.