ایران ـ با ۱۱ هزار تن زباله روزانه تهران (با احتساب پرتی‌ها)، دست‌کم می‌توان سالانه بیش از ۶۰۰ میلیارد تومان درآمد کسب کرد. با این رقم می‌توان کل برق روزانه تهران را تأمین کرد، یا نه یک خط مترو راه‌اندازی و نه حتی می‌توان هزار و ۲۳۲ دستگاه اتوبوس بی.آر.تی خریداری کرد. اما اتفاقی که افتاده، نه‌تنها در طول ۱۲ سال مدیریت یک شهردار بر مسند شهرداری تهران، بیش از ۷ هزار میلیارد تومان سود خالص زباله، به زباله بی‌بازگشت تبدیل شده که ردیف بودجه‌ای ۶۰۰ میلیارد تومانی برای جمع‌آوری و دفع پسماند تهران در سال گذشته اختصاص داده شده است.
محمدمهدی تندگویان - عضو شورای شهر تهران - در گفت‌وگو با روزنامه «ایران» دراین‌باره به آمارهای جالب توجه و البته تأسف‌آوری اشاره می‌کند که مستندات آن هم کتباً موجود است.
هم‌اکنون آمارهای ضد و نقیضی از تولید زباله در تهران اعلام می‌شود، آیا ۸ هزار تن عدد قابل استنادی است؟ اگر مثبت است چه میزان از این زباله در مبدأ تفکیک می‌شود؟
من براساس آمارهایی که مدیران شهرداری اعلام کرده‌اند، می‌گویم سال گذشته حدود ۱۱ هزار تن زباله در تهران تولید شده است. اما ادعا می‌کنیم که در طول این ۱۲ سال مدیریت آقای قالیباف بر شهر، به هیچ وجه تفکیک از مبدأ انجام نشده و همه زباله‌ها در یک مخزن (تر و خشک) ریخته می‌شود.
اما خودشان معتقدند که انجام داده‌اند...
خیر، آنچه که با عنوان تفکیک از مبدأ از سوی آنها مطرح می‌شود، تفکیک از دپو است. یعنی بعد از جمع آوری. این یک کار اشتباه است، درحالیکه براساس قانون پسماند، تفکیک باید ازمبدأ یعنی از داخل خانه‌ها، اماکن اداری و تجاری یا به اصطلاح از مبدأ انجام شود. به عبارتی باید سامانه جمع‌آوری تفکیکی داشته باشیم. این کار خودروی مخصوص و کیسه‌های زباله جداگانه می‌خواهد. در کشورهای پیشرفته هفته‌ای دوتا سه بار بیشتر زباله جمع‌آوری نمی‌شود. درواقع هزینه زیادی برای جمع‌آوری پرداخت نمی‌شود.
پروسه پسماند در تهران چقدر هزینه روی دست شهر می‌گذارد؟
همه مسئولیت کار با شهرداری است. اما رعایت نکردن قانون، موجب شده تا یک ردیف بودجه برای ساماندهی پسماند ایجاد کنیم.
با چه میزان اعتبار؟
اگر همه مراحل را جمع‌بندی کنیم به رقمی حدود هزار تا یک هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان اعتبار می‌رسیم. برای مثال در بخش آموزش شهروندان در زمینه پسماند؛ ۱۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان اعتبار به تصویب رسیده است.
به نظر می‌رسد در حوزه آموزش شهروندی زمان زیادی است که اتفاق خاصی نیفتاده؟ پس این اعتبار کجا هزینه می‌شود؟
بله، لااقل در سال‌های گذشته تیزرهای تبلیغاتی پخش می‌شد یا در منازل، کیسه‌های تفکیک توزیع می‌کردند، حتی در برخی خیابان‌ها، سطل‌های جداگانه گذاشته شده بود، اما الان جز تبلیغ ساعت ۹ حمل زباله، کار خاص دیگری انجام نمی‌دهند.
چند درصد از زباله‌ها در کشورهای توسعه‌یافته به برق تبدیل می‌شود؟
معمولاً ۲۰ درصد از زباله، به انرژی برق و ۸۰ درصد دیگر هم به فرآورده‌هایی که ارزش افزوده بالایی دارند، تبدیل می‌شوند. مثلاً از شیرابه زباله، اسیدی به دست می‌آورند که در مصارف صنعتی و پزشکی کاربرد دارد. اما همین شیرابه، خاک کهریزک را غیر قابل کشت کرده و خسارات زیست محیطی زیادی وارد کرده است. طبق داده‌های سازمان انرژی دانمارک از هرتن زباله می‌توان ۲ هزار و ۶۰۰ کیلو وات ساعت انرژی تولید کرد.با این توصیف از زباله‌های تهران روزانه چیزی در حدود ۲۸ میلیون و ۶۰۰ هزار کیلو وات ساعت انرژی به‌دست می‌آید. از این میزان می‌توان ۲۰ تا ۲۵ درصد را به برق و ۵۵ درصد را به انرژی گرمایی تبدیل کرد. و حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد دیگر هم به ناچار هدر می‌رود.
با این توصیف تنها از فروش برق چه میزان درآمد نصیب شهرداری می‌شود؟
قیمت خرید برق براساس بخشنامه وزارت نیرو در سال ۹۵، برای برق‌های زباله سوز و گازی‌سازی زباله، معادل ۳۷۰ تومان بر کیلو وات ساعت است. بنابراین شهرداری می‌تواند هر روز معادل۲ میلیارد و ۱۱۶ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان به وزارت نیرو برق بفروشد.
درباره گاز چطور؟
با احتساب نرخ هر متر مکعب گاز ایران که ۱۵۰ تومان است، میزان درآمد شهرداری از این بابت می‌تواند رقمی معادل ۲۱۰ میلیارد و ۹۱۴ میلیون و ۴۵۴ تومان در روز باشد.
درباره تولید برق از زباله‌های تهران هم که این چند روز فراتر از شعار تبلیغاتی یکی از کاندیداها سرو صدا ایجا کرده، آیا می‌توان باور کرد که از زباله‌های تهران برق تولید می‌شود؟
آنچه که شهرداری اعلام می‌کند تولید ۹ مگابایت برق از۲۰۰ تن زباله‌ای است که در زباله سوز کهریزک استفاده می‌شود که تنها برای اداره همان زباله سوز کافی است! درحالیکه نسل این زباله سوز درجه ۲ منقرض شده و با چینی‌ها هم قرارداد بسته‌اند. حتی در مالزی هم این زباله سوز مردود شده.
اما خودشان ادعای فروش برق به وزارت نیرو را دارند؟
اگرهم فروخته‌اند، هیچ اسناد و مدارکی به شورا ارائه نداده‌اند. به اعتقاد من فقط پیمانکار طرح ازآن منتفع می‌شود. الان هیچ کجای دنیا از این نوع زباله سوز استفاده نمی‌کنند، چون آلودگی تولید می‌کند، الان بوی بد زباله کهریزک تا فرودگاه امام(ره) هم می‌رود.
اگر از تکنولوژی‌های روز دنیا استفاده می‌کردیم از زباله‌های تهران چه میزان درآمد به‌دست می‌آمد؟
ما می‌توانیم در بهترین حالت بدون پرتی، به ۲ هزار میلیارد تومان سود از زباله در هر سال برسیم. این رقم، هزینه راه‌اندازی یک خط متروست. یا اساساً با ۱۱ هزار تن زباله تهران می‌توان کل برق پایتخت را تأمین کرد. اما با احتساب پرتی، می‌توان به رقم ۶۱۶ میلیارد تومان رسید. یعنی طی این ۱۲ سال، شهرداری تهران ۷ هزار میلیارد تومان سود خالص را از صحیح‌ترین مدل بهره‌برداری زباله از دست داده است. تنها با ۶۰۰ میلیارد تومان می‌توانستیم هزار و ۲۳۲ دستگاه اتوبوس بی‌آرتی در یکسال خریداری کرده و شبکه حمل و نقل را به‌روز‌رسانی کنیم. اما این کوتاهی‌ای است که در حق تهران شده است. در آلمان حتی هر تن تفاله زباله برای مصرف آسفالت هم ۷۰ دلار معامله می‌شود.
میزان برق مصرفی تهران چقدر است؟
کل برق مورد نیاز شهر تهران در روز ۴ میلیون و ۱۵۰ هزار کیلو وات بر ساعت است که برق حاصل از زباله تهران که در حدود ۵ میلیون و ۷۲۰ هزار کیلو وات بر ساعت است نه تنها آن را تکمیل می‌کندکه به میزان یک میلیون و ۵۷۰ هزار کیلو وات بر ساعت نیز برق مازاد تولید می‌شود. قیمت اتوبوس بی‌آرتی هم حدود ۵۰۰ میلیون تومان است که با احتساب درآمد خالص زباله تهران به رقم هزار و ۲۳۲ دستگاه اتوبوس رسیده‌ایم.
پس چرا از این تکنولوژی استفاده نمی‌کنیم؟
ما می‌توانستیم بدون کمترین هزینه و سرمایه‌ای این تکنولوژی را وارد کنیم، آنها هم در ازای این فناوری، طی ۱۵-۱۰ سال کالای مورد نیاز خودشان را تولید می‌کردند، شبیه اتفاقی که الان درباره چینی‌ها افتاده! سال ۹۲ که به شورا آمدم در سفر به رومانی، با آلمانی‌ها و اتریشی‌ها در این زمینه صحبت کردیم. حتی رزومه‌شان را هم به معاون خدمات شهری وقت ارائه دادم و چندین جلسه هم با آنها برگزار کردیم. اما به نتیجه نرسیدیم.
چرا؟
علت رانتی است که در پشت پرده زباله‌های تهران وجود دارد. الان کار تفکیک از مبدأ را زباله‌گردها انجام می‌دهند. قطعاً درمکان دیگری دپو می‌کنند و روی آن فناوری انجام می‌دهند و حتی کالاهایی با کیفیت‌های مختلف تولید می‌کنند.
آیا می‌توان این کار را بدون یک شبکه انجام نداد؟
قطعاً یک شبکه سیاه و مخفی برای تفکیک از مبدأ وجود دارد که از زباله ارزش بهینه هم تولید می‌کند. همین شبکه رانتی که درآمد بالایی هم دارد اجازه نمی‌دهد زباله ساماندهی، استاندارد و درآمدزا شود.
پشت این شبکه چه کسانی هستند، آیا شهرداری نمی‌تواند جلوی آنها را بگیرد؟
حداقل وظیفه شهرداری ساماندهی زباله‌گردها و تبدیل آنها به زیر مجموعه خودش است. اگر هم نه چرا با یک طرح ضربتی، جمع‌آوری‌شان نمی‌کند؟! قطعاً منافعی هست که اجازه نمی‌دهد به سمت استاندارد کردن زباله برویم.
در این پروسه آیا نخاله‌های ساختمانی هم محاسبه شده؟
خیر؛ فقط زباله مصرف خانوارها محاسبه شده. اگرچه معتقدیم بازار نخاله‌های ساختمانی هم به‌شدت سودآور است.
