اعتماد ـ حسینعلی امیری، معاون پارلمانی رییس‌جمهور دیروز در حاشیه جلسه هیات دولت نظام ریاستی را در مقایسه با نظام پارلمانی، نزدیک‌تر به دموکراسی دانست. بحث احتمال تغییر نظام ریاستی به پارلمانی وقتی دوباره داغ شد که عزت‌الله یوسفیان‌ملا، رییس کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی گفت، قرار است برخی نمایندگان مجلس نامه‌ای خطاب به مقام معظم رهبری نوشته و خواستار بازنگری در قانون اساسی و تغییر نظام به پارلمانی شوند. فعالان سیاسی و حقوقی به این درخواست نمایندگان واکنش نشان داده و اغلب با تغییر نظام مخالفت کردند. برخی کارشناسان، طرح این درخواست از سوی نمایندگان مجلس را نشانه‌ای از تلاش قوه مقننه برای تسلط بیشتر در فرآیند حاکمیت دانستند.
طبیعی است که قوه مجریه نیز مایل به واگذاری قدرت خود به مجلس نباشد اما اظهارات معاون پارلمانی رییس‌جمهور در حاشیه جلسه دیروز هیات وزیران را نباید تلاش برای انحصارطلبی در قدرت اداره کشور دانست زیرا موضوع مورد اشاره او یعنی همخوانی نظام ریاستی با دموکراسی، مورد تایید بسیاری از اساتید حوزه سیاست و حقوق است. حتی برخی نمایندگان مجلس نیز همین نظر را دارند.
حسینعلی امیری دیروز با بیان تعریف اشکال حقوقی حاکمیت در دنیا که شامل چهار مدل ریاستی، نیمه ریاستی و نیمه پارلمانی، هیات‌مدیره‌ای و پارلمانی است، گفت: در کشور ما مدل پارلمانی حاکم نیست؛ چراکه رییس‌جمهور با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شود و اگر قرار باشد شکل حقوقی دولت تغییر پیدا کند، باید در قانون اساسی تغییر ایجاد شود که ما معتقدیم در شرایط فعلی چون رییس‌جمهور با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شود، دموکراسی و رای مردم و دخالت مردم در سرنوشت سیاسی کشورشان بیشتر تضمین شده است.
پروانه سلحشوری، نماینده تهران نیز در نطق چند روز قبل خود همین رویکرد را داشت. او گفته بود: «متاسفانه این روزها زمزمه‌هایی مبنی بر نظام پارلمانی شنیده می‌شود، جمهوریت نظام با انتخاب مستقیم ریاست‌جمهوری معنا پیدا می‌کند، اجازه ندهیم که مردمان ما از انتخاب مستقیم ریاست‌جمهوری محروم شوند.»
تغییر نظام ریاستی به پارلمانی از معدود موضوعاتی است که خیلی سریع با مخالفت کارشناسان در هر دو جریان سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا مواجه شد. به عنوان مثال موسوی‌لاری، عضو مجمع روحانیون مبارز در این باره گفته است: «افرادی که این حرف‌ها را مطرح می‌کنند، فراموش نکنند که نباید نقش مردم را نادیده گرفت. به نظر من اصلا چنین تغییری امکان‌پذیر نیست.» حتی عزت‌الله ضرغامی نیز در یک یادداشت تلگرامی نوشته بود: «معتقدم طرح نظام پارلمانی که اخیراً از طرف برخی نمایندگان مجلس مطرح شده، به دلیل فقدان زیرساخت‌های لازم سیاسی در کشور، نهایتا به تضعیف «جمهوریت» نظام منجر می‌شود.»
بسیاری از مخالفان تغییر نظام ریاستی به پارلمانی نیز مهیا نبودن زیرساخت‌های لازم برای استفاده از نظام پارلمانی را دلیل مخالفت خود دانسته بودند. این گروه به فقدان تحزب در کشور اشاره کرده و صحبت از نظام پارلمانی را در شرایط فعلی نادرست دانستند. به عنوان نمونه مصطفی کواکبیان، نماینده مجلس و دبیرکل حزب مردم‌سالاری گفته بود: «هرگونه سخنی از نظام پارلمانی با موضوع «تحزب» ارتباط وثیقی دارد و اساسا نظام پارلمانی بدون ساختار نظام حزبی سخن کاملا پوچ و بیهوده‌ای است که منجر به فروپاشی پایه جمهوریت حکومت شده و آن را می‌لرزاند و هیچ کس در نظام جمهوری اسلامی به دنبال این‌گونه سیستمی نیست و تعجب می‌کنم چرا عده‌ای بی‌جهت جار و جنجال در فضای مجازی به راه انداخته‌اند. البته در صورت تغییر قانون اساسی و استقرار ساختار نظام حزبی می‌توان به پارلمانی همچون کنگره هندوستان رسید که انتخاب رییس‌جمهور را برعهده دارد یا در نظام پارلمانی انگلستان، رییس دولت همان رییس حزب حاکم و دارای اکثریت کرسی‌های پارلمان است.»
برخی دیگر از کارشناسان مسائل سیاسی علاوه بر تحزب، به ضعف در ساختار پارلمان اشاره کرده و آن را پیش‌شرط تغییر نظام اداره کشور دانستند. به عنوان نمونه ناصر ایمانی، کارشناس سیاسی اصولگرا در گفت‌وگویی تاکید کرده بود که اگر بنا به بازنگری در قانون اساسی باشد باید بازنگری در ساختار پارلمان و قانون انتخابات را در اولویت قرار داد. به گفته او، برقراری نظام پارلمانی در ساختار کنونی پارلمان که تنها یک پارلمان متشکل از نمایندگان مورد اعتماد مردم اما بعضا ناکارآمد برای اخذ تصمیمات ملی داریم؛ نه تنها گره‌ای را باز نمی‌کند، بلکه گره‌ای هم می‌افزاید.
