شرق ـ شکوفه حبیب‌زاده: سناریوها درباره علت حادثه نفت‌کش سانچی کماکان ادامه دارد و به‌دلیل دقیق‌نبودن اطلاعاتی که از جانب مسئولان ارائه شده، شایعات نیز به‌صورت درهم با اخبار واقعی به بیرون نشر پیدا کرده‌اند. در یکی از این شایعات مطرح شده بود مقصد این نفت‌کش به کره‌شمالی بوده و نه کره‌جنوبی و این مسئله موجب اختلاف شده و چین پس از اخطار به نفت‌کش ایرانی شلیک می‌کند. این شایعه آنقدر دست‌به‌دست شد تا سخنگوی وزارت امور خارجه را به واکنش واداشت. بهرام قاسمی دراینباره گفت: «مقصد نفت‌کش سانچی کره جنوبی بوده و شایعات منتشرشده در فضای مجازی در این خصوص کذب و مردود است». هرچند این شایعه قدری توهم توطئه را دنبال می‌کند اما مسئله آن است که در افکار عمومی چند سؤال مهم بی‌پاسخ مانده است. اینکه چرا با وجود تعلل چینیها که بارها از سوی مسئولان دریایی ایران در گفت‌وگوهای مختلف بر آن تأکید شده، سخنگوی وزارت خارجه سخن از همکاری بسیار خوب چین به میان میآورد؟ قاسمی در اظهارنظر اخیر خود علاوه بر اینکه خود را از نقدها درباره کم‌کاری‌ها در اعمال فشارهای دیپلماتیک مبرا کرده، گفته است: «وزارت خارجه از ابتدای این حادثه با تشکیل ستاد در مرکز و ارتباط مستمر روزانه بین تهران، پکن و شانگهای کار را دنبال کرده و به بهترین شکلی که می‌توانسته این پیگیری‌ها را انجام داده و هیچ‌گونه کوتاهی در این زمینه صورت نگرفته است. دولت چین هم از ابتدای این قضیه و بعد از برقراری تماس‌های ما، اقدام به تشکیل ستاد بحران کرد و همکاری بسیار خوبی را با ما داشت ولی نوع حادثه و میزان حرارت و ارتفاع آتش و مجموعه حجم میعانات به قدری بود که امکان هرگونه دسترسی و نزدیک‌شدن به نفت‌کش را غیرممکن می‌کرد». از همان روز اول، مطالبه عمومی جامعه بر آن بود که از آنجا که حادثه در چین به وقوع پیوسته، به دور از نگاه سیاسی و بدون درنظرگرفتن اینکه چین کشوری دوست و برادر است، به این حادثه نگریسته شود و اعمال فشار دیپلماتیک برای نجات دریانوردان، حتی اگر احتمال زنده‌بودن آنها یک در هزار باشد، مطرح شده بود. علاوه بر آنکه مسئولان دریایی بارها اعلام کرده بودند که یک شرکت (شرکت ملی نفت‌کش) یا یک سازمان (سازمان بنادر و دریانوردی) به‌تنهایی قادر نیست چین را ملزم به همکاری‌هایی بیشتر در عملیات نجات و اطفای حریق کند و اینجا لازم است این پیگیری‌ها در رده‌های بالاتر و از جانب دولت، صورت گیرد، اما شاهد بودیم که با تأخیر فراوان آن‌هم دست و پاشکسته چنین مسئله‌ای رسیدگی می‌شود؛ چراکه چین از همان روزهای اول، به بهانه‌های مربوط به حفظ محیط‌زیست و جلوگیری از آلودگی دریا، از فرستادن شناورهای آتشخوار ممانعت به‌عمل میآورد و با وجودی‌که تعداد بیشتری شناور آتشخوار در محل حضور داشت، پس از گذر روزها، دو شناور آتشخوار را به محل می‌فرستد و شب‌ها هم عملیات اطفای حریق را متوقف می‌کند.
ضرورت تشکیل کمیته حقیقت‌یاب
با درنظرگرفتن اینکه در پیگیری این موضوع ظن کم‌کاری چند وزارتخانه مطرح است، از دید جامعه این موضوع مطرح است که نمایندگان مجلس به‌عنوان نماینده مردم، کمیته حقیقت‌یاب دراینباره تشکیل دهند و از مسئولان مربوطه گزارش عملکرد بخواهند و در صورت لزوم، سوال از وزرا را در دستور کار قرار دهند. این مطالبه عمومی را با دو نماینده مجلس در میان گذاشتیم.
احتمال تعمدی‌‌بودن استمرار آتش‌سوزی سانچی از سوی چین
اسدالله قره‌خانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با «شرق» شائبه کم‌کاری چین را به‌صورت جدی مطرح می‌کند و می‌گوید: سه چهار روز اول، چینیها جدیتی برای خاموش‌کردن آتش نداشتند و برای این مسئله شرایط جوی، احتمال خطر و مشکل محیط‌زیستی را مطرح می‌کردند. درحالی‌که حدود هفت شناور آتشخوار در اطراف نفت‌کش برای اطفای حریق وجود داشتند، فقط دو شناور آتشخوار کارهای اجرائی و عملیاتی را انجام می‌داد و شب‌ها نیز عملیات اطفا متوقف می‌شد. به همین دلیل در مجلس این گمانه‌زنی وجود دارد که شاید چینیها بی‌میل نبودند مواد داخل تانکر نفت‌کش کامل سوخته و روی دریا و سواحل این کشور، آلودگی زیست‌محیطی ایجاد کند و هزینه‌های سنگینی برای پاکسازی آن، به چین تحمیل شود.
از وزارت خارجه گله‌مندیم
قره‌خانی در ادامه در پاسخ به اینکه آیا کم‌کاری وزارت خارجه در اعمال فشار دیپلماتیک بر چین در مجلس مورد پیگیری قرار خواهد گرفت یا خیر، می‌گوید: انتظار در جامعه بر این بود که چون حادثه به‌شدت عظیم و فجیع بوده و خسارات انسانی آن بالا بود، از همان ابتدا باید از حداکثر ظرفیت دیپلماتیک استفاده می‌کردیم، نه اینکه دستگاه دیپلماسی کشور مسئولیت خود را به کنسولگری در شانگهای یا شرکت ملی نفت‌کش واگذار کند. این دو، ظرفیت محدودی دارند و برد اثرگذاری آنها در حد و اندازه این فاجعه بزرگ نبود و باید از جایگاه بالاتری به این موضوع پیگیری می‌شد تا چینیها نیز با احساس مسئولیت و جدیت بیشتری، حادثه را پیگیری می‌کردند. اینکه بعد از ورود وزارت خارجه، سفیر ایران در پکن موضوع را پیگیری کند یا وزارت رفاه پس از چهار روز پیگیر شوند، معنادار نیست و جای گله دارد.
طرح سؤال از ظریف در صورت قانع‌کننده‌نبودن گزارش
سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس با بیان اینکه به عقیده مجلس، دستگاه دیپلماسی از حداکثر توان خود بهره نگرفته است، می‌افزاید: شاید دریانوردان در همان انفجار اولیه جانشان را از دست داده باشند که آن هم مشخص نیست، بااین حال دولت موظف بود از حداکثر ظرفیت استفاده کند. علاوه بر آنکه این حادثه در سرزمینی اتفاق افتاد که در حیطه مدیریت ایران نبود و هر اقدامی که انجام می‌شد، دستگاه دیپلماسی باید مسیر را هموار می‌کرد. بنابراین از وزرای مربوطه دعوت می‌شود تا در کمیسیون‌های مربوطه به پرسش نمایندگان پاسخ دهند و اگر پاسخ‌ها در قالب گزارش‌های ارائه‌شده قانع‌کننده نباشد، کار به سؤال می‌کشد اما ممکن است فعالیت‌هایی از سوی وزارتخانه انجام شده اما به‌صورت رسانه‌ای اعلام نشده باشد. او با بیان اینکه حرف‌وحدیث‌هایی درباره قطع رادار چند ساعت قبل از وقوع حادثه وجود دارد، می‌گوید: مواردی از این دست سؤالات بی‌پاسخی است که مسئولان باید به مجلس جواب دهند. علاوه‌بر‌این کارشناسان ایران اجازه مصاحبه با خدمه کشتی مقابل را هنوز پیدا نکرده‌اند و این نیز محل پرسش است. قره‌خانی با اشاره به اینکه با یک توضیح و تشییع‌جنازه، مسائل خاتمه نمی‌یابد، می‌افزاید: منتظر رمزگشایی از جعبه سیاه هستیم تا حقایق نامکشوف ماجرا مشخص شود. به گفته این نماینده مجلس، پیگیری‌ها برای بازگشت پیکر دریانوردان کماکان ادامه دارد، اما تا آن زمان به سبب قطعی‌بودن مرگ آنها، تشییع جنازه برگزار می‌شود.
ابهامات مجلس درباره حادثه نفت‌کش سانچی
سیدمحسن علوی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی (کمیسیون پیگیری‌کننده حادثه نفت‌کش سانچی)، در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: در پی محول‌شدن مأموریت رسیدگی به حادثه سانچی از سوی ریاست محترم مجلس، محمدمهدی برومندی، نایب‌رئیس کمیسیون، به چین اعزام شد تا مسائل را از ابتدا تاکنون بررسی کند؛ زیرا سؤالات و ابهامات پرشماری درباره این حادثه وجود دارد. علوی در ادامه با اشاره به اینکه هنوز مسئولان در چین حضور دارند تا اگر می‌توانند اجساد دریانوردان را به کشور بازگردانند تا شناسایی شوند، گفت: مهم شناسایی اجساد است تا خانواده‌ها حداقل آثاری از عزیزانشان به دست آورند. این نماینده مجلس با بیان اینکه همکاری برخی کشورها در این حادثه مناسب نبوده، ادامه می‌دهد: با‌این‌حال منتظر هستیم نماینده کمیسیون از چین به کشور بازگردد و گزارش‌ها را مکتوب و شفاهی ارائه کند.
کمیسیون امنیت ملی درباره سانچی جلسه‌ای تشکیل نداده
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در پاسخ به اینکه شیوه عملکرد وزارت امور خارجه را پیگیری خواهید کرد یا خیر، می‌گوید: در این زمینه نمی‌توانم از سوی کمیسیون صحبت کنم؛ زیرا دراینباره هنوز جلسه‌ای تشکیل نداده‌ایم؛ اما به‌عنوان عضو کمیسیون امنیت ملی می‌گویم از دو، سه دستگاه انتظار پیگیری بیشتری داشتیم.
۳ وزارتخانه در مظان اتهام
علوی با بیان اینکه در این زمینه از وزارتخانه‌های امور خارجه، راه‌وشهرسازی و نفت انتظار پیگیری بیشتر و عملکرد بهتری می‌رفت، می‌گوید: از وزارت امور خارجه انتظار داشتیم در این زمینه با جدیت بیشتری ورود کند، حتی آقای ظریف حضوری به چین سفر و مراودات را برقرار کند؛ اما تحرکات خاصی در این زمینه شاهد نبودیم. جز اینکه سخنگوی وزارت خارجه نکاتی را مطرح کرد، حرکت دیپلماتیک ویژه‌ای را از این وزارتخانه شاهد نبودیم.
او در ادامه می‌افزاید: از وزارت راه نیز انتظار می‌رفت به دلیل اینکه این حادثه مربوط به حوزه فعالیت آنها بود، آقای آخوندی به‌عنوان وزیری که باید حضوری مسئله را پیگیری می‌کرد، به چین سفر کند؛ اما صرفا مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی به چین مأمور می‌شود. این نماینده با گلایه از وزارت نفت نیز می‌گوید: از وزارت نفت نیز به‌عنوان مسئول شرکت ملی نفت‌کش، انتظار می‌رفت موضوع را با جدیت بیشتری پیگیری کند (البته در اینجا باید گفت وزارت نفت پس از واگذاری این شرکت، متولی شرکت ملی نفت‌کش ایران محسوب نمی‌شود). به گفته او، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی حتما درباره این موضوع تشکیل جلسه خواهند داد و دستگاه‌های مربوطه را نیز دعوت کرده تا با حضور نماینده اعزامی کمیسیون، این موضوع را به‌طور کامل و جامع بررسی کنند. همچنین این کمیسیون موظف است گزارشی را به هیئت‌رئیسه تقدیم کند.
ارتباط راداری سانچی قطع نشده بود
هادی حق‌شناس، معاون دریانوردی سازمان بنادر و دریانوردی، در گفت‌وگو با «شرق» با رد شایعات درباره قطع رادار نفت‌کش ایرانی و کشتی چینی، می‌گوید: به‌هیچ‌عنوان قطع ارتباطی رخ نداده است.
هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند دریانوردان در لحظات اولیه از بین رفته‌اند
حق‌شناس همچنین در این گفت‌وگو با رد گفته‌های منتسب به این مقام مسئول درباره کشته‌شدن دریانوردان در روزهای نخست حادثه، می‌افزاید: چنین موضوعی را من بیان نکرده‌ام. در سازمان، تاجایی‌که حداقل احتمال برای نجات دریانوردان وجود داشت، تلاش‌ها ادامه یافت و هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند دریانوردان در لحظات اولیه از بین رفته‌اند. هرچند بررسی‌های کارشناسی نشان می‌داد از این انفجار بعید است کسی زنده بیرون بیاید؛ اما با احتمال یک در هزار برای زنده‌بودن دریانوردان، تمام تلاش خود را برای نجات آنها به کار گرفتیم و اگر دوباره چنین شود، باز هم برای اطفای حریق و نجات دریانوردان با وجود احتمال اندک تلاش می‌کنیم و اگر نتوانستیم آنها را زنده بیابیم، برای جست‌وجوی پیکر آنها وارد عملیات می‌شویم. ما از این کار پشیمان نیستیم. او در ادامه می‌افزاید: درباره سه پیکری که در شانگهای وجود دارد، طبیعی است شرکت ملی نفت‌کش به‌عنوان متولی، آنها را به تهران منتقل خواهد کرد؛ اما درباره دیگران نمی‌توان اظهارنظر کرد؛ زیرا کشتی یکپارچه آتش گرفت و اکنون نیز در ۱۲۷متری کف دریا خوابیده است. این مقام مسئول در پاسخ به اینکه امکان پیداکردن اجساد وجود دارد یا خیر، می‌گوید: این در مراحل بعدی است و اگر تصمیم بر استخراج لاشه کشتی باشد، چنین اقدامی صورت می‌گیرد. این اقدام به صرف هزینه نیاز دارد.
دستور ویژه دادستان کل کشور به معاون حقوق عامه
در آخرین اخبار، «میزان» خبر می‌دهد حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین منتظری، دادستان کل کشور، با صدور دستور ویژه‌ای به معاون حقوق عامه دادستانی کل، خواستار بررسی علت بروز حادثه نفت‌کش سانچی شد.
