اعتماد ـ زهیر موسوی - مدتی است بحث فیلترینگ پیام‌رسان تلگرام صدر تا ذیل مسوولان را با خود درگیر کرده و اظهارنظر‌های ضد و نقیضی درباره خداحافظی مردم با این پیام‌رسان روسی بیان می‌شود. پیش از تلگرام، پیام‌رسان‌هایی مانند «وایبر» بودند که به واسطه فیلترینگ از دسترس عام مردم خارج شده‌اند اما اتفاقی که سبب حساسیت مردم به فیلترینگ تلگرام شده است، موضوع استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی است. از همان روز‌های نخست که موضوع استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی مطرح شد، افکار عمومی میل چندانی به این کوچ نشان نداد. عامل اصلی این عدم رغبت کاملا مشخص بود. این عدم رغبت با انتشار نقطه‌ضعف‌های متعدد پیام‌رسان‌های داخلی به ویژه سروش بیش از پیش تشدید شد. نگرانی دیگری در میان مردم وجود داشت. آن نگرانی، نظارت نیروهای امنیتی و نظارتی بر این پیام‌رسان‌ها بود.
به کانال خبرنامه گویا در تلگرام بپیوندید
«سید میثم سید صالحی» مدیر پیام‌رسان سروش در واکنش به این نگرانی‌ها گفته است که اطلاعات کاربران در اختیار هیچ نهاد امنیتی و نظارتی قرار نمی‌گیرد مگر با حکم قضایی. اما همین اظهارنظر موجب تشدید تردید مردم شد. به واسطه اینکه این نرم‌افزار‌ها در داخل کشور وجود دارد، مسیر برای اخذ حکم قضایی هموار است و این نگرانی وجود دارد که این نرم افزار‌ها به راحتی اطلاعات کاربران را در اختیار برخی نهاد‌های نظارتی قرار دهند. هرچند با فتوای رهبر معظم درباره حرام بودن تعرض به امنیت و حریم داخلی مردم به نظر می‌رسید دیگر نگرانی از این بابت وجود نداشته باشد، اما مدیر پیام‌رسان سروش روز گذشته در مصاحبه‌ای که با خبرگزاری فارس انجام داد، نشان داد نگرانی افکار عمومی چندان هم بی‌جهت نبوده است. «سید میثم سید صالحی» در پاسخ به سوالی درباره نگرانی کاربران از شفاف نبودن حریم شخصی در پیام‌رسان‌های داخلی، گفت: «از یک هفته پیش که با تصمیم قوه قضاییه حریم شخصی در فضای مجازی ذیل ماده ۲۵ قانون اساسی قرار گرفت و رهبری نیز فتوا دادند که تعرض به حریم شخصی در فضای مجازی حرام است دیگر با خیال راحت به هیچ‌یک از درخواست‌های امنیتی پاسخ نداده‌ایم اما پیش از این درخواست‌هایی آمده بود که پاسخ داده نشده و به دلیل پاسخ ندادن نیز تحت فشار بودیم.» سید صالحی از فشار‌هایی گفته است که مشخص نیست از سوی کدام نهاد یا ارگان بوده است. سوالی که پیش می‌آید آن است که این فشار‌ها برای به دست آوردن چه اطلاعاتی از کاربران بوده است؟ اما جالب توجه‌ترین نکته در این مصاحبه آن بخشی است که مدیر پیام‌رسان سروش می‌گوید: «رهبری نیز فتوا دادند که تعرض به حریم شخصی در فضای مجازی حرام است دیگر با خیال راحت به هیچ‌یک از درخواست‌های امنیتی پاسخ نداده‌ایم.» این عدم پاسخ پس از فتوای مهم رهبری، تنها یک پیام دارد. فشار‌ها بر پیام‌رسان‌های داخلی برای در اختیار قرار دادن اطلاعات همچنان ادامه دارد. کدام نهاد یا ارگان است که به این فتوا بی‌توجه بوده و همچنان سعی دارد برنامه قبلی خود را پیش ببرد؟ هرچند که بنابر گفته سید صالحی پیش از فتوای رهبر معظم انقلاب نیز فشار‌هایی وجود داشته که انتظار می‌رود با انتشار این فتوای مهم توجه کافی به آن انجام شود.
تلگرام مسدود نمی‌شود
تمامی این اتفاقات دست به دست هم داده‌اند تا افکار عمومی همچنان به پیام‌رسان‌های داخلی آنطور که باید رغبت نداشته و با وجود تبلیغات وسیع نرم‌افزار‌های داخلی مشابه تلگرام در صدا و سیما و حتی اجبار برخی ارگان‌ها بر ممنوعیت استفاده از تلگرام، به نظر می‌رسد پروسه این کوچ اجباری طولانی شده و برخی در ساختار قدرت تلاش دارند این پروسه را با فیلترینگ تلگرام سرعت ببخشند. برخی شنیده‌ها حکایت از آن دارد که «تلگرام» اردیبهشت ایران را نخواهد دید و به زودی از دسترس کاربران خارج می‌شود. در همین راستا سیدابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی از عدم انسداد تلگرام خبر داد. او درمصاحبه رادیویی روز گذشته خود گفت: من از پیام‌رسان تلگرام و شبکه اجتماعی اینستاگرام استفاده می‌کنم و بنا به تعهدی که به پیام‌رسان‌های داخلی دارم از آنها نیز استفاده می‌کنم. فیروزآبادی با اشاره به بحث فیلترینگ تلگرام افزود: تلگرام مسدود نمی‌شود و تاریخی برای مسدود کردن پیام‌رسان تلگرام مطرح نشده اما هر لحظه ممکن است شرایطی برای انسداد تلگرام پیش بیاید؛ در واقع از کسب و کارها و موسساتی که کانال‌های زیادی دارند دعوت شده از پیام‌رسان‌های خارجی به پیام‌رسان‌های داخلی کوچ کنند.
رییس مرکز ملی فضای مجازی تاکید کرد: به‌طور جدی در سال ۹۷ در حوزه پیام‌رسان‌ها باید پیام‌رسان غالب کشور، پیام‌رسان داخلی باشد؛ همچنین پیام‌رسان‌های خارجی هم می‌توانند فعالیت کنند به شرطی که تابع قوانین جمهوری اسلامی باشند.
حال سوالی که پدید می‌آید آن است که آیا انسداد با فیلترینگ متفاوت است؟ درصورتی که یک اپلیکیشن مسدود شود، کاربر به هیچ عنوان امکان دسترسی به آن را نخواهد داشت اما اگر این اپلیکیشن فیلتر شود، کاربر با استفاده از فیلترشکن به راحتی می‌تواند از آن برنامه استفاده کند لذا این ابهام در سخنان دبیر شورای عالی فضای مجازی وجود دارد که عدم انسدادی که مطرح شده به معنای فیلتر شدن است یا خیر، پیش از این در خبر‌ها آمده بود، تلگرام به نحوی فیلتر خواهد شد که در صورت استفاده از فیلترشکن نیز فعال نخواهد شد. با توجه به سخنان فیروزآبادی و صحبت از عدم انسداد به نظر می‌رسد مقرر شده شرایطی فراهم شود که تلگرام با فیلترشکن فعال باشد تا کوچ به پیام‌رسان‌های داخلی با نظم بیشتری انجام شود. نکته‌ای که نباید از آن غافل شد، استفاده بیش از ۳۰ میلیون ایرانی از تلگرام است که بخش قابل توجهی از این جمعیت را جوانان و نوجوانان تشکیل می‌دهند. جوانانی که اگر قصد ترک تلگرام را نداشته باشند با استفاده از فیلترشکن به آن ورود خواهند کرد. فیلترشکنی که دیگر مرزی برای فضای مجازی در نظر نمی‌گیرد و کاربر با استفاده از آن به هر محتوایی دسترسی پیدا خواهد کرد و این مهم ممکن است آسیب‌های زیادی را به جامعه تحمیل کند. از دیگر نگرانی‌های فیلترینگ تلگرام وضعیت افرادی است که کسب‌وکار آنان مستقیما به این پیام‌رسان مرتبط است. در همین راستا دبیر شورای عالی فضای مجازی گفته است: «به کسانی که با کوچ پیام‌رسان‌های خارجی به داخلی کسب و کارشان دچار اختلال می‌شود، بیمه بیکاری تعلق می‌گیرد.»
وزارت ارتباطات مرجع تصویب و تصمیم پالایش (فیلترینگ) یا رفع آن نیست
وزارت ارتباطات این روز‌ها یکی از پرچالش‌ترین دوران خود را سپری می‌کند. وزارتخانه‌ای که متولی فضای مجازی است و بحث فیلترینگ تلگرام چالش‌های زیادی را برای محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازهم خلق کرده است. آذری‌جهرمی روز شنبه با انتشار عکسی در اینستاگرام خود به برخی سوالات کاربران پاسخ داد. جهرمی در ذیل این عکس نوشت: وزارت ارتباطات مرجع تصویب و تصمیم پالایش (فیلترینگ) یا رفع آن نیست، بلکه براساس مصوبه مجلس شورای اسلامی و بنا بر قانون ملزم به اجرای مصوبات کمیته‌ها و شوراهای مشخص شده در این حوزه و احکام قضایی است. به عنوان وزیر ارتباطات، تاکنون تلاش زیادی برای جلوگیری از نقض حریم خصوصی کاربران در اپراتورهای ارتباطی کرده‌ام و اگر قانون اختیارات لازم را به وزارت ارتباطات بدهد برای صیانت از حریم خصوصی در فضای مجازی نیز تلاش لازم را خواهم کرد. همچنین برای اصلاح مصادیق مجرمانه و نیز توقف نظام رای‌گیری آنلاین انسداد سایت‌های اینترنتی که در برخی مواقع باعث برخوردهای سلیقه‌ای با سایت‌های اینترنتی است، تلاش‌هایی کرده‌ایم که تاکنون نتیجه لازم را نداشته اما به این تلاش که لازمه رشد ظرفیت‌های بومی نیز هست ادامه خواهیم داد.
«تعرض به امنیت و حریم داخلی مردم «حرام شرعی» است و نباید انجام شود.» این فتوای مهم رهبر معظم انقلاب زمانی صادر شد که موجی از بی‌اعتمادی نسبت به پیام‌رسان‌های داخلی در میان افکار عمومی ایجاد شده بود.
مدیر پیام‌رسان سروش: «رهبری فتوا دادند که تعرض به حریم شخصی در فضای مجازی حرام است دیگر با خیال راحت به هیچ‌یک از درخواست‌های امنیتی پاسخ نداده‌ایم اما پیش از این درخواست‌هایی آمده بود که پاسخ داده نشده و به دلیل پاسخ ندادن نیز تحت فشار بودیم.»
