کاهش صادرات نفت

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در آخرین گزارش خود پیش‌بینی کرده است که با آغاز تحریم‌های نفتی آمریکا، میزان صادرات نفت در خوش‌بینانه‌ترین حالت به ۵۰۰ هزار بشکه در روز کاهش خواهد یافت. در همین گزارش حدس زده می‌شود که در ماه‌های آینده کاهش صادرات نفت افزون از یک میلیون بشکه در روز خواهد بود. همین مرکز در اشاره به تاثیر ریزش صادرات نفت بر رشد اقتصادی کشور در پایان سال ۱۳۹۷، از کاهش ۲.۸ درصدی صحبت می‌کند. رقمی که برخی از کارشناسان اقتصادی آن را بسیار خوش‌بینانه ارزیابی می‌کنند. در ماه اوت صادرات نفت که در ماه آوریل افزون بر سه میلیون بشکه در روز بود به کمتر از دو میلیون کاهش یافت.

مطالب بیشتر در کیهان لندن

خبرگزاری رویترز در اشاره به کاهش فروش نفت ایران می‌نویسد که برای فروش دو میلیون بشکه در روز، جمهوری اسلامی برای مشتریان باقی‌مانده تخفیف‌های قابل توجهی در نظر گرفته است. تخفیف‌هایی که مشابه آنها از سال ۲۰۰۴ میلادی دیده نشده است. مشتریان عمده نفت خام ایران در دو سال گذشته به ترتیب کشورهای چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ایتالیا، یونان، اسپانیا و فرانسه بوده‌اند. شرکت‌های نفتی اروپایی بلافاصله پس از اعلام تحریم‌های جدید، برخلاف وعده‌های دولتمردان این کشورها و اتحادیه اروپا، اعلام کردند که حداکثر تا اول ماه اکتبر واردات نفت خام و گاز از جمهوری اسلامی را متوقف خواهند کرد.

فرار شرکت‌های نفتی اروپایی

این کشورها نه تنها واردات نفت را متوقف ساختند، بلکه به حضور خود در پروژه‌های نفتی و گازی در ایران نیز پایان دادند. مهمترین قرارداد جمهوری اسلامی با شرکت فرانسوی توتال بود. توتال که قراردادی به ارزش ۴.۸ میلیارد دلار برای توسعه فاز ۱۱ حوزه گازی پارس جنوبی بعد از برجام به امضاء رسانده بود، بلافاصله پس از اعلام تحریم‌های جدید آمریکا، از این قرارداد انصراف داد. فاز ۱۱ پارس جنوبی ظرفیتی برابر با ۵۶ میلیون مترمکعب گاز دارد. شرکت ملی نفت ایران این روزها تلاش دارد چینی‌ها را متقاعد به پر کردن جای خالی توتال کند.

سخنگوی شرکت نفتی ایتالیایی «ساراس» که از مشتریان قدیمی نفت ایران است، به کیهان لندن می‌گوید: «ما امکان مقابله با تحریم‌های آمریکا را نداریم. دولت ایتالیا و اتحادیه اروپا نیز قادر نیستند جریمه‌های احتمالی آمریکا برای عدم رعایت تحریم نفتی علیه ایران را پرداخت کنند؛ بعلاوه ادامه خرید نفت از ایران می‌تواند درهای بازار آمریکا را به روی ما ببندد». دیمیتری دلیولانس، روزنامه‌نگار حوزه نفت در آتن نیز در گفتگو با کیهان لندن، هرگونه همکاری در زمینه انرژی و یا حمل و نقل نفت را «خطری بسیار جدی برای اقتصاد بحرانی یونان» ارزیابی می‌کند و می‌افزاید: «اگرچه بازار ایران جذابیت دارد، ولی در مقایسه با گستردگی روابط اقتصادی با آمریکا، ادامه همکاری با این کشور یرای یونان نوعی خودکشی است.»

کاهش صادرات به هند و چین

چین که مهمترین مشتری نفت و گاز جمهوری اسلامی است، واردات خود در ماه اوت را به ۱۸ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه تقلیل داده است. در ماه ژوئیه، چین ۲۴ میلیون بشکه نفت از جمهوری اسلامی خریداری کرده بود. چین نه تنها خرید نفت از جمهوری اسلامی را کاهش داد، بلکه از ماه اوت دیگر مخارج حمل و نقل و بیمه‌ی تردد را نیز پرداخت نمی‌کند. در حال حاضر، برخلاف گذشته، نفت ایران با استفاده از نفتکش‌های ایرانی، در بنادر چینی تحویل پالایشگاه‌های شرکت‌های «سینوپک» و «ژوهای ژنرونگ» داده می‌شوند. شرکت نفت جمهوری اسلامی پرداخت هزینه‌های بیمه این نفتکش‌ها را نیز تقبل کرده است. با وجود این کاهش چشمگیر هزینه، این دو شرکت که خریدار ۹۰ درصد از نفت صادراتی به چین هستند، باز هم حاضر نشدند برای ادامه خرید نفت پس از ماه نوامبر به شرکت ملی نفت ایران تضمینی بدهند. مذاکرات سعید خوشرو مدیر روابط بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران که برای دریافت چنین تضمینی به پکن سفر کرده بود، بی‌نتیجه ماند.

هند، دیگر مشتری عمده نفت و گار ایران، که تا ماه آوریل ماهانه ۲۰ میلیون بشکه از ایران خریداری می‌کرد، واردات خود در ماه اوت را به ۸.۲ میلیون بشکه تقلیل داد. یکی از مهمترین پالایشگاه‌های هند، که به شرکت «رلاینس اینداستریز» تعلق دارد، اعلام کرد که واردات نفت از جمهوری اسلامی را متوقف خواهد ساخت. دیگر مشتریان هندی نفت جمهوری اسلامی نیز در صدد هستند به مدل چینی خرید نفت از ایران روی آورند یعنی نفت ایران را نه با نفتکش‌های خود در ترمینال‌های ایران، بلکه در بنادر هند تحویل بگیرند و هزینه بیمه تردد و حمل و نقل را به گردن شرکت ملی نفت ایران بیاندازند. با سفر اخیر مایک پمپئو به هند، و سفر ماه گذشته نیکی هیلی، نماینده هندی‌تبار آمریکا در شورای امنیت، بعید نیست که هند در صورتی که نتواند مجوز ادامه خرید نفت از جمهوری اسلامی را از وزارت خزانه‌داری واشنگتن به دست آورد، خرید نفت از ایران را کاملا متوقف سازد.

کره جنوبی و ژاپن هم نفت نمی‌خرند

خبرگزاری رویترز می‌نویسد در ماه ژوییه، برای اولین بار در ۶ سال گذشته، شرکت‌های نفتی و پالایشگاه‌های کره جنوبی برای خرید نفت و میعانات گازی سفارشی به جمهوری اسلامی ندادند و از اول ماه نوامبر واردات خود از این کشور را متوقف خواهند ساخت. یک مقام کره جنوبی به این خبرگزاری گفته است که تنها در صورتی که دولت سئول بتواند معافیت از تحریم‌ها را از دولت آمریکا به دست آورد، به خرید نفت ایران پس از ماه نوامبر ادامه خواهند داد. وزارت خزانه‌داری آمریکا تا کنون با تمامی تقاضاهای معافیت از تحریم‌ها مخالفت کرده است، اگرچه حدس زده می‌شود که شاید تا ماه نوامبر به صورت محدود به برخی از کشورها اجازه خرید نفت و گاز از جمهوری اسلامی را بدهد. ژاپن نیز پس از آنکه تقاضای معافیت از تحریم‌هایش از سوی دولت آمریکا رد شد، اعلام کرد از اول ماه اکتبر، یک ماه قبل از اجرایی شدن تحریم‌های نفتی، به واردات نفت و میعانات گازی از جمهوری اسلامی خاتمه خواهد داد.

ناوگان شرکت ملی نفتکش ایران از ۴۶ کشتی تانکر با ظرفین انتقال ۱۰ میلیون و ۶۷۷ هزار تن تشکیل شده و قرار است به زودی ۱۲ فروند دیگر از چین تحویل بگیرد. بخشی از کشتی‌های این ناوگان ولی به صورت انبارهای شناوری برای ذخیره نفت به فروش نرفته در آب‌های خلیج فارس لنگر انداخته‌اند. با این وجود مشکل کمبود نفتکش نیست، بلکه استفاده از آنها برای انتقال نفت و گاز است. مشکل اصلی، بیمه این کشتی‌ها هنگام تردد در آب‌های بین‌المللی است.

بیمه‌ ایران فاقد اعتبار بین‌المللی است

یک کارشناس نفتی در تهران به کیهان لندن می‌گوید: «عدم اعتبار بین‌المللی شرکت‌های بیمه ایرانی که عضو سندیکای بین‌المللی تردد نفت نیستند، مشکلی است که می‌تواند ناوگان نفتکش‌های ایرانی را زمینگیر کند. بیمه‌نامه‌های شرکت‌های ایرانی چون فاقد اعتبار بین‌المللی هستند، تردد آنها در آب‌های بین‌المللی غیرقانونی است و می‌توانند حتا توقیف شوند. اگر سانحه‌ای روی دهد، وضعیت بدتر هم خواهد شد، چون اصولا شرکت‌های بیمه در جمهوری اسلامی قدرت مالی برای پرداخت خسارت‌های چندمیلیارد دلاری ندارند.»

این کارشناس به مشکل دیگری نیز در زمینه فعالیت‌های شرکت‌های بیمه ایرانی در سطح بین‌المللی اشاره می‌کند: «بیمه‌نامه‌ها برای داشتن اعتبار بین‌المللی محتاج تراکنش‌های مالی هستند و از آنجا که جمهوری اسلامی تا کنون به معاهده FATF در مورد شفافیت سیستم بانکی نپیوسته است، و گویا فعلا هم قصد پیوستن ندارد، توان ارتباط با سیستم مالی بین‌المللی را ندارد و بنابراین شرکت‌های بیمه‌ی کشور نیز خارج از سیستم جهانی قرار گرفته‌اند». به گفته این کارشناس حوزه نفت، «ایران شاید بتواند به صورت محدود و برای مدت زمان کوتاهی با نفتکش‌هایی که تحریم‌ها را دور می‌زنند نفت خود را به دست مشتریانش برساند، ولی همانطور که در دوران تحریم‌های قبلی دیدیم، این شیوه نمی‌تواند عمر طولانی داشته باشد. در دور قبل تحریم‌ها نیز اگر توافق هسته‌ای حاصل نمی‌شد، صادرات نفت ایران به صفر می‌رسید، و این یعنی خودکشی کشوری که نفت عامل اصلی بقای حیات اقتصادی‌اش است.»