«این پوست‌فروشان با مغز بر سر مهر نیستند و به همین سبب چنان فتاوای ناسزایی دادند»
ایندیپندنت فارسی - یک هفته‌ای بعد از انتشار فتوای آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت‌الله نوری همدانی در مخالفت با ساخت فیلم مولانا، عبدالکریم سروش، فیلسوف و مولوی‌شناس نامی به این دو فتوا واکنش نشان داد و آن را «فتاوایی ناروا و بوالفضولانه خواند که جان معنویت‌دوستان را آزرده‌خاطر ساخته» است.
سروش این سخنان را شامگاه یکشنبه، ۲۹ سپتامبر در جمعی بیان کرد که همزمان با سالروز تولد مولانا، ۲۹ سپتامبر، در سن حوزه کالیفرنیا مراسم جشنی را در نکوداشت این شاعر و اندیشمند نامی برگزار کرده بودند.
سروش با اشاره به سالروز تولد مولانا گفت: از یک طرف بزم معنوی خوشی داریم چون دوستان همه کمک کردند و با یادآوری و بزرگداشت سالگرد تولد مولانا جلال‌الدین بلخی بزمی آراستند و این سالگرد را گرامی داشته‌اند. لذا جمعی که اینجا حاضرند لبخندی بر لب دارند و انبساطی بر جان.
وی سپس به آرای دو فقیه اشاره کرد و گفت: «از یک سو هم پاره‌ای از فقیهان که همیشه مورد طعن مولانا بوده‌اند، در ایران خودمان، صحنه زشت و خوراک تلخی را فراهم آوردند برای مولوی‌دوستان و برای عرفان شناسان و با فتواهای ناروا و بوالفضولانه خویشتن، جان همه معنویت دوستان را آزردند».
مطالب بیشتر در سایت ایندیپندنت فارسی
سروش با اشاره به ساخت فیلمی درباره مولانا و شمس گفت: «قرار بود فیلمی ساخته شود برای بزرگداشت و بازنمود زندگی دو تن از محافل فرهنگی کشورمان یعنی شمس‌الدین تبریزی و جلا‌الدین بلخی، اما این آقایان قبل از این که بدانند که ماهیت و هویت امر چیست و قبل از این که سناریوی این فیلم نوشته شود تا بدانند که قرار است چه گفته، چه بازنموده و چه نشان داده شود، با عجله تمام که شان یک عالم راستین نیست و هم از سر نادانی و هم از سر نابهنگامی، فتوایی صادر و تهیه این فیلم را متاسفانه تحریم کردند که چنانکه گفتم هم لکه زشتی بود بر دامان فقاهت و هم خاطره تلخی بود برای کسانی که در دیانت به دنبال معنویت می‌گردند و از غوغای فقیهان و امر و نهی و تکالیفشان آزرده دل‌اند و آنها را حداکثر در حد پوسته‌ای و قشری بیشتر نمی‌بینند و طالب مغزند. اما این پوست‌فروشان با مغز بر سر مهر نیستند و به همین سبب چنان فتاوای ناسزایی دادند و جان همه را آزردند».
سروش در ادامه گفت: من مطمئنم که در ایران ما با سطح بالای فرهنگی این فتاوا کمتر شنیده می‌شود و مردم چنانکه باید و شاید اقبال و اعتنایی به آن نمی‌کنند اما با همه این احوال در تاریخ مرز و بوم ما به صورت یک نقطه سیاهی باقی خواهد ماند و با همه این احوال هنوز پاره‌ای از مریدان که چشم و گوشی به فتاوا و فرمان‌های این فقیهان دارند تحت تاثیر قرار خواهند گرفت و از این سرچشمه‌های معرفت خود را محروم خواهند کرد.
وی ابراز امیدواری کرد «کسانی دیگری از در درآیند و مرعوب شخصیت این فقیهان، که شخصیت بلندی هم ندارند، نشوند و سخن خودشان را با گشادگی و آزادی و شجاعت بیان کنند و این گنح معنویت را از این ویرانه‌ها که نام فقیه برخود نهاده‌اند نجات دهند و جان و چشم مردم را روشنی ببخشند.
ماجرای توصیه آیت‌الله خمینی برای توقف درس‌گفتار مثنوی سروش در تلویزیون
عبدالکریم سروش از جمله نخستین کسانی بود که بعد از انقلاب شرح مثنوی و مولانا را در تلویزیون ایران به صحنه آورد. اما آنچنانکه خود در گفت و گویی بیان کرد، بعد از ۱۳ جلسه از طرف آیت‌الله خمینی به او گفته شد این جلسات را در تلویزیون تعطیل کند، چرا که فقیهان بسیاری بابت پخش و شرح مثنوی مولوی به آیت‌الله خمینی فشار آوردند که چرا باید در تلویزیون جمهوری اسلامی درباره فردی سنی مذهب و صوفی مسلک سخن و گفته پخش شود.
به گفته سروش، آقای خمینی به او گفت که در مکان‌های دیگر این جسات را ادامه دهد اما از حضور در تلویزیون و شرح مثنوی در این رسانه خودداری کند.
این جلسات قرار بود به صورت هفتگی پخش شود و پیش از شروع سخنرانی آقای سروش هم شهرام ناظری به خواندن ابیاتی از مولانا می‌پرداخت.
به گفته سروش ۲۶ قسمت از این برنامه ثبت و ضبط شده بود، اما در نهایت تنها ۱۳ قسمت آن توفیق پخش یافت و نحوست عدد سیزده دامن این برنامه را گرفت و با دستور آیت‌الله خمینی متوقف شد.
هفته گذشته و بعد از انتشار خبر ساخت فیلم شمس و مولانا اثر حسن فتحی که با سرمایه‌گزاری ترکیه قرار است انجام شود، آیت‌الله مکارم شیرازی در پاسخ به نامه گروهی از مقلدانش که از وی درباره ساخت سریال شمس تبریزی سوال کرده بودند گفت«با توجه به اینکه این کار سبب ترویج فرقه ضاله صوفیه می‌شود، شرعاً جایز نیست و باید از آن خودداری کرد».
پس از اعلام موضع آقای مکارم شیرازی، آیت‌الله نوری همدانی نیزدر پاسخ به نامه جمعی از طلاب درباره این سریال، نوشت:«طبق گفته حضرت صادق (ع) فرقه صوفیه دشمنان ما هستند و ترویج آن به هر شکلی باشد جایز نیست و حرام است».
نظر آیت‌الله خامنه‌ای درباره مولانا و شمس
نکته جالب توجه این که همزمان با انتشار این دو فتوا، فیلمی هم از سخنان علی خامنه‌ای در سال ۱۳۸۷ توزیع شد که در آن از مقام مولانا و شمس با تجلیل یاد شده است. به نظر می‌رسد این فیلم با این پیش‌زمینه ذهنی منتشر شد که نگرانی‌های دست‌اندرکاران فیلم را نسبت به تهیه آن برطرف سازد و عملا بگوید دیدگاه‌های دو فقیه یاد شده در نهایت برای مقلدانشان لازم الاجراست و بقیه افراد نیازی ندارند به این سخنان توجهی نشان دهند.
آقای خامنه‌ای این سخنان را در دیدار جمعی از شعرا در ۲۵ شهریور ۱۳۸۷ گفت و افزود یک بخش مهمی از شعر آئینی ما می‌تواند متوجه مسائل عرفانی و معنوی بشود. و این هم یک دریای عظیمی است. شعر مولوی را شما ببینید. اگر فرض کنید کسی به دیوان شمس به خاطر زبان مخصوص و حالت مخصوصش دسترسی نداشته باشد که خیلی از ماها دسترسی نداریم و اگر آن را کسی یک قدری دوردست بداند، مثنوی، مثنوی؛ که خودش می‌گوید: و هو اصول اصول اصول‌الدین».
آقای خامنه‌ای سپس به خاطره‌ای از گفت وگوی خود با مرتضی مطهری اشاره می‌کند و می‌گوید: «یک وقتی مرحوم آقای مطهری از من پرسیدند نظر شما راجع به مثنوی چیست، همین را گفتم. گفتم به نظر من مثنوی همین است که خودش گفته: و هو اصول اصول اصول‌الدین ... ایشان گفت کاملاً درست است، من هم عقیده‌ام همین است».
فیلم شمس تبریزی تولید مشترک ایران و ترکیه است و به برشی از زندگی شمس و مولانا در شهر قونیه می‌پردازد. مهران برومند، تهیه کننده «مست عشق» است، فیلمنامه را فرهاد توحیدی و حسن فتحی نوشته‌اند و شهاب حسینی در نقش شمس تبریزی و پارسا پیروزفر را به عنوان بازیگر نقش مولانا جلال‌الدین محمد بلخی انتخاب کرده بود.
