حسین باستانی - بی بی سیبا گذشت حدود یک ماه از اعلام دستگیری روح الله زم، مدیر کانال آمدنیوز، ادامه بی‌خبری از او به‌تدریج خبرساز شده است.
پس از ناپدید شدن آقای زم، تریبون‌های نزدیک به سپاه مکررا از نمایش قریب الوقوع "اعترافات" مدیر آمدنیوز خبر دادند. ولی جز دو ویدیوی بسیار کوتاه که در سه روز اول پس از اعلام دستگیری (۲۲ و ۲۵ مهر) انتشار یافت، تصاویر جدید دیگری از او منتشر نشد.
جدیدترین خبرِ -تقریبا- مرتبط با پرونده روح الله زم، پخش نشدن "مستند مظنون همیشگی" بود که قرار بود شامگاه یکشنبه ۱۹ آبان نمایش داده شود ولی پخش آن، دو دقیقه پس از شروع فیلم قطع شد. به دنبال این اتفاق، برخی رسانه‌های نزدیک به سپاه اعلام کردند که "مستند"، شامگاه دیروز دوشنبه پخش خواهد شد که این اتفاق هم نیفتاد.
"مظنونین همیشگی"، البته به پرونده زندانیان محیط زیستی ارتباط داشت، ولی به گفته فعالان نزدیک به سپاه قرار بود شامل بخشی هایی از "اعترافات" آقای زم هم باشد.
مطابق ادعای رسانه‌ها و فعالان نزدیک به سپاه پاسداران، دلیل پخش نشدن این برنامه فشار دولت روحانی بود. هرچند از آنجا که دولتی‌ها معمولا حتی قادر به جلوگیری از حملات مستقیم صداوسیما علیه قوه مجریه نبوده‌اند، این ادعا کمک زیادی به رفع ابهامات مرتبط با مستند جدید نمی‌کرد.
سه هفته پیش از آن نیز، صداوسیما اعلام کرده بود که مدیر آمدنیوز قرار است در مستندی به نام "هراس" نحوه بازداشت خود را تشریح کند؛ ولی از ابتدا تا انتهای فیلم، هیچ تصویر جدیدی از روح الله زم -یا اطلاعات جدیدی در مورد پرونده یا نحوه دستگیریش- وجود نداشت.
محتوای آن برنامه که در در اول آبان پخش شد، به حدی غیرمنتظره بود که اعتراض فعالان رسانه‌ای حامی سپاه پاسداران را هم برانگیخت. در همان روز رمضان شریف سخنگوی سپاه، با تاکید بر اینکه ضرورتی برای "تعجیل در بیان مطالب و جزئیات" دستگیری مدیر آمدنیوز وجود ندارد گفت: "جزئیات بیشتر در خصوص این اقدام اطلاعاتیِ پیچیده در زمان لازم به اطلاع افکارعمومی... خواهد رسید."
او بدون توضیح بیشتر افزود که "بخش عمده‌ای از اعضای شبکه زم شناسایی شده‌اند" و نتیجتا، در پرونده او "نیازی به اعتراف‌گیری مرسوم نیست". این اظهارات اما، یک روز پس از انتشار بیانیه سایت گرداب وابسته به فرماندهی امنیت سایبری سپاه صادر می‌شد که در آن، از "تمامی مرتبطین" آمدنیوز درخواست شده بود که برای ابراز "ندامت و تخفیف مجازات احتمالی" با این سایت تماس بگیرند.
چنین درخواست نامتعارفی این ابهام جدید را ایجاد می‌کرد که اگر "بخش عمده" شبکه مزبور شناسایی شده‌اند، چرا سپاه باید با وعده تخفیف مجازات، به دنبال یافتن "مرتبطین" آمدنیوز باشد؟
ده روز پس از نمایش "مستند هراس"، نوبت به حسین سلامی فرمانده سپاه پاسداران رسید تا راجع به نحوه "اطلاع رسانی" سپاه توضیح بدهد. او در ۱۱ آبان، در مورد زمان اعلام "جزییات و پشت پرده دستگیری آقای زم" به این توضیح کلی بسنده کرد که "باید به نقطه‌ای برسد که برای مردم جذابیت داشته باشد و گفتیم اطلاعات را جوری به مردم بدهند که تازگی داشته باشد".
دو روز بعد از صحبت‌های فرمانده سپاه، این بار حسینعلی حاجی دلیگانی عضو فراکسیون ولایی مجلس خبرساز شد که با اشاره به محتوای گزارشی غیرعلنی -قاعدتا مربوط به اطلاعات سپاه- گفت: "در گزارشی که ارائه شد خبری مبنی بر اینکه برای روح‌الله زم در زندان اتفاقی افتاده باشد اعلام نشد."
اظهاراتی که تنها خاصیت آن، اضافه کردن به سوالات پیچیده قبلی در مورد وضعیت آقای زم بود.
ابهامات ماجرای زم
واقعیت آن است که نحوه اطلاع رسانی نهادهای حکومتی در خصوص دستگیری مدیر آمدنیوز؛ تاکنون ابهامات بسیار متنوعی را ایجاد کرده.
سپاه پاسداران ۲۲ مهر اعلام کرد با شکست دادن سرویس‌های بیگانه، طی یک "عملیات حرفه‌ای، هوشمندانه و چند وجهی" و با به‌کارگیری "روش‌های نوین اطلاعاتی و شگردهای ابتکاری" روح الله زم را دستگیر کرده اما در مورد نحوه این دستگیری توضیح بیشتری نداد.
ساعاتی بعد ویدیویی از زندانی پخش شد که می‌گفت "اعتماد به دولت فرانسه کار اشتباهی بود"، که لابد باید این برداشت را ایجاد می‌کرد که سرویسی که سپاه گفته بود شکستش داده، سازمان جاسوسی فرانسه است. با این حال در ۲۵ مهر، یک "منبع آگاه" در دولت عراق خبر داد که آقای زم را دستگاه اطلاعاتی عراق بازداشت کرده و به ایران تحویل داده‌است.
در همان روز، بخش خبری ۲۰:۳۰ تلویزیون به نقل از شبکه لبنانی المیادین نزدیک به جمهوری اسلامی، گفت که روح‌الله زم در خاک کردستان عراق و در نزدیکی مرز ایران دستگیر شده است. این بار هم دولت اقلیم کردستان عراق با تکذیب خبر اعلام کرد که وی اساسا وارد این اقلیم نشده است.
یکی دیگر از ابهامات مرتبط با نحوه دستگیری مدیر آمدنیوز، به عدم نمایش فیلمی از زمان ورود او به ایران مربوط می شد. آن هم در شرایطی که سنت مرسوم دستگاه امنیتی، نمایش تبلیغاتی "لحظه بازگرداندن" زندانیان جنجالی به خاک ایران بود (مثلا زمان پیاده شدن عبدالمالک ریگی از هواپیما در اسفند ۱۳۸۸ یا پیاده شدن فرهاد زاهدی‌فر مدیرعامل سکه ثامن در مهر ۱۳۹۷).
در فقره روح الله زم اما، اگرچه در شامگاه ۲۲ مهر تصویری از زندانی که با چشم بند در یک اتومبیل نشسته بود به نمایش درآمد، ولی مکان ضبط این تصویر مشخص نبود.
گذشته از تمام اینها، این هم مشخص نیست که چرا در چهار هفته سپری شده از اعلام دستگیری مدیر کانال آمدنیوز (که با انتشار اطلاعیه سپاه و نمایش عکسی از آقای زم در این کانال به همراه عبارت "این تازه شروع ماجراست..." همراه بود)، هیچ مطلب جدیدی بر روی این کانال منتشر نشده.
چنین تاخیری، به نوبه خود این پرسش را ایجاد کرده که چرا اطلاعات سپاه، که گفته مدیریت کانال آمدنیوز را در اختیار دارد، تاکنون انگیزه‌ای نداشته که از آن برای انتشار اطلاعات پرونده یا سایر مطالب مورد علاقه خود استفاده کند؟
بیشتر بخوانید:
انتظاراتی نامتناسب با اندازه پرونده
قابل انکار نیست که دستگیری روح الله زم، موفقیتی ویژه برای سازمان اطلاعات سپاه بوده است.
از سوی دیگر، دستگیری مدیر یک کانال تلگرامی، قطعا چنان اهمیتی نداشت که مقاماتی در حد رئیس قوه قضاییه، رئیس ستادکل نیروهای مسلح، دبیر شورای عالی امنیت ملی، کمیسیون امنیت ملی مجلس و فرماندهان ارشد سپاه پاسداران به طور جداگانه به بزرگداشت آن بپردازند.
مسئولان و رسانه‌های منتسب به سپاه، به وضوح چنان تصویر عظیمی از دستگیری آقای زم ارائه کردند که انتظارات مخاطبان خود و بخش‌های همسو در حکومت ایران را به گونه‌ای غیرطبیعی بالا بردند. حتی گویی این توقع را به وجود آوردند که قرار است با "اعترافات زم"، صحنه سیاسی-امنیتی ایران دستخوش تحولات اساسی شود.
اما واقعیت این است که پرونده روح الله زم، علی رغم بهره برداری‌هایی سیاسی که قاعدتا از آن صورت خواهد گرفت، از ظرفیت متناسب با انتظارات ایجاد شده از آن برخوردار نبوده است. تا جایی که از همان ابتدا می‌شد حدس زد که ادامه دادن پرونده با "دست فرمان" هفته اول، شرایط پیچیده‌ای را برای سازمان اطلاعات سپاه ایجاد کند.
فارغ از تناقضات اطلاع رسانی‌های اولیه در مورد نحوه دستگیری روح الله زم، جنس "اعترافات" منتسب به او و هویت "مرتبطان" آمدنیوز، به نظر می‌رسد ابهامات جدید در مورد وضعیت موجود آقای زم نیز از نشانه‌های همین پیچیدگی باشند.
البته غیرممکن نیست که درنهایت مشخص شود تمامی ابهامات مورد بحث، مانند برخی موارد مشابه قدیمی، نتیجه نوعی جوزدگی یا ناهماهنگی در سطح نهادهای حکومتی بوده است.
با این حال، تا اطلاع ثانوی -مشخصا تا زمانی که ویدیوی جدیدی از مدیر آمد نیوز منتشر نشود و زمان و مکان ضبط آن مشخص نباشد- سوال اصلی در ارتباط با پرونده او این خواهد بود که: روح الله زم کجاست؟
