به نظرم در بین مسئولان ایرانی عادت بر این شده است که اول حرف بزنند و خط ونشان بکشند و بعد که به مانع برخوردند در بارۀ حرفهای خود کمی هم فکر کنند!
***
چه نوع همزمانی؟
محمد جواد ظریف که تاکنون بر لغو فوری تحریمهای اقتصادی آمریکا علیه ایران به عنوان نخستین گام ضروری برای بازگشت دولت بایدن به برجام تأکید میکرد، گویا تغییر نظر داده و خواهان ایجاد سازوکاری از سوی اتحادیۀ اروپا برای بازگشت همزمان ایران و آمریکا به توافق هستهای شده است!
بازگشت همزمان اما یعنی چه؟
ایران طبق مصوبۀ "اقدام راهبردی برای لغو تحریمها" به افزایش سرعت غنیسازی در دو سطح سه و نیم درصد و بیست درصد و نصب سانتریفیوژهای پیشرفته مبادرت کرده است. از طرفی آمریکا نیز سالهاست نظام تحریمی پیچیده و تو در تویی را تحت عناوین مختلف علیه ایران به اجرا گذاشته است. آیا بازگشت همزمان به این معناست که ایران یکشبه سانتریفیوژهای تازه نصب شده را برچیند و اورانیوم غنی شدۀ مازاد بر سقف تعیین شده در برجام را به خارج صادر کند و در همان شب، بایدن دستورالعملی اجرایی برای لغو تحریمها صادر کند؟
روشن است که هر دوی این کارها به فرض وجود ارادهای طرفینی برای اجرای آنها، زمانبر است و امکان انجام فوری آنها وجود ندارد.
آیا منظور از بازگشت همزمان، برداشتن گامهای تدریجی متقابل بر اساس یک جدول زمانی از پیش تعیین شده است؟ واضح است که توافق در بارۀ جدول زمانی تدریجی هم نیازمند مذاکرات و چانهزنیهای طولانی است و فرمولی نیست که به سرعت به دست آید!
در واقع مقامهای وزارت خارجه و دولت روحانی با نادیده گرفتن مشکلات پیش رویِ احیای احتمالی برجام، پیام اشتباهی در مورد لغو سریع تحریمها به جامعه فرستادند و اینک گرفتار پیامدهای آن شدهاند. از طرفی مجلس نیز با تصویب قانون اقدام راهبردی به جای آنکه مسیر لغو تحریمها را هموار و آسان کند، روند را بسیار سخت و پیچیده کرده است. در واقع مجلس با مصوبۀ خود، آگاهانه یا ناآگاهانه، بازی با ریسک بالا را انتخاب کرده است، حال آنکه در شرایط موجود، این نوع بازی عمدتاً به سود طرفهایی است که خواهان پرتاب کردن بقایای برجام به سطل زبالهاند!
به نظرم در بین مسئولان ایرانی عادت بر این شده است که اول حرف بزنند و خط ونشان بکشند و بعد که به مانع برخوردند در بارۀ حرفهای خود کمی هم فکر کنند!