بابک تقوایی -
در ساعت ۳:۲۱ دقیقه بامداد روز سه‌شنبه هفتم دی ۱۴۰۰، موشک‌های کروز شلیک‌شده توسط چند فروند جنگنده ضربتی اِف-۱۶آی سوفا نیروی هوایی اسرائیل به چندین کانتینر تازه تخلیه‌شده از یک کشتی ایرانی در بندر لاذقیه برخورد کردند.
بندرگاه لاذقیه پس از حمله موشکی منتسب به اسرائیل در بامداد هفتم دی ماه
***
تصاویر تهیه شده توسط مردم محلی، بروز انفجارهای ثانویه‌ای را ناشی از برخورد موشک‌ها نشان می‌داد؛ امری که حکایت از وجود تسلیحات یا دست‌کم مواد منفجره درون کانتینِرها بود. این کانتینِرها در سه روز گذشته از کشتی باری ایرانی شیبا که ۱۴ آذر بندرعباس را ترک کرده و پنج روز پیش به لاذقیه رسیده بود، تخلیه شده بودند.
پیشتر در بامداد ۱۶ آذر، نیروی هوایی اسرائیل دست به حمله‌ای مشابه به بندر لاذقیه زده بود؛ حمله‌ای که در آن شماری کانتینر حاوی کالاهای ایرانی ارسالی به سوریه و همچنین آنچه مقامات اسرائیلی آن را قطعات موشک‌های بالیستیک معرفی کردند، مورد هدف قرار گرفتند.
نه در جریان آن حمله و نه در جریان حمله هوایی بامداد هفتم دی‌ماه، سامانه‌های پدافند موشکی نیروی هوافضای روسیه که از پایگاه هوایی حمیمیم در نزدیکی لاذقیه محافظت می‌کنند، با جنگنده‌های اسرائیلی و موشک‌های کروز شلیک‌شده آنها مقابله نکردند.
همچون حمله هوایی گذشته به بندر لاذقیه، در حمله بامداد هفتم دی ماه، این تنها سامانه‌های پدافندی نیروی پدافند هوایی سوریه بودند که به مقابله با موشک‌های کروز شلیک‌شده توسط جنگنده‌های اسرائیلی پرداخت، و اگرچه موفق شدند شمار اندکی از آنها را ساقط کنند، اما در نهایت نتوانست مانع از موفقیت این حمله هوایی شود.
حمله‌ای که به نظر می‌رسد روزها برنامه‌ریزی برای انجام آن صورت گرفته باشد و به طور قطع نیروهای نظامی روسیه از این برنامه‌ریزی مطلع بودند و به همین دلیل به مقابله با جنگنده‌های اسرائیلی نپرداختند.
حمل تسلیحات و تجهیزات حساس به سوریه از طریق دریا؟
در آغاز شورش جمعیت مناطق سنی‌نشین سوریه بر علیه حکومت سکولار سوریه موسوم به بهار عربی، جمهوری اسلامی و متعاقباً سپاه قدس از ارسال تسلیحات و تجهیزات نظامی از طریق دریایی به سوریه خودداری کردند.
این امر با سرنگونی حکومت حسنی مبارک، و روی کار آمدن محمد مرسی، رئیس جمهور اسلامگرای مورد حمایت اخوان‌المسلمین، تشدید شد.
نگرانی سپاه قدس از کشف تسلیحات ارسالی از طریق دریا به سوریه توسط مقامات مصر سبب شد تا تمرکز ارسال تجهیزات و تسلیحات به سوریه از طریق هوایی صورت گیرد.
در این راستا، هواپیماهای ترابری سنگین ایلیوشین ۷۶ تی دی نیروی هوافضای سپاه پاسداران تحت پوشش شرکت هوایی یاس و سپس پویا، و همچنین هواپیماهای ترابری سنگین ایلیوشین ۷۶تی شرکت هواپیمایی سوریه از یک سو و سپس هواپیماهای ترابری سنگین بوئینگ ۷۴۷ نیروی هوایی ارتش و نمونه‌های مشابه در ناوگان شرکت هواپیمایی فارس‌ایر قشم وابسته به ماهان مورد استفاده قرار گرفتند.
از سال ۲۰۱۸ و به دنبال تمرکز سپاه قدس در مقابله با اسرائیل در جولان به جای مبارزه با گروه‌های اسلامگرای مخالف دولت سوریه، نیروی هوایی اسرائیل دست به انجام حملات گسترده‌ای بر علیه تأسیسات، تجهیزات و پایگاه‌های مورد استفاده سپاه قدس و نیروهای نیابتی‌اش در سوریه زند و در این راستا بارهای تخلیه‌شده از هواپیماهای باری که از تهران به دمشق و یا پایگاه هوایی تیاس (تی ۴) حمل شده بودند، هدف قرار گرفتند.
حتی اگر بارهای تخلیه‌شده از هواپیماهای ترابری ایرانی و یا سوریه سریعاً پس انتقال در حملات هوایی اسرائیل منهدم نمی‌شدند، این اتفاق چند روز پس از آن و در حین و یا پس از انتقال آنها به نقاط جدیدی صورت می‌گرفت.
در حقیقت، نیروی هوایی اسرائیل با استفاده از پهپادهای شناسایی‌اش و همچنین هواپیماهای شنود رادیویی و الکترونیکی ناچشون شاویت و هواپیماهای شنود رادیویی بیچکرافت ۲۰۰ کوکیا، دست به رهگیری بار تخلیه‌شده می‌زد و موقعیت جدید آن را که می‌توانست یک انبار سلاح مخفی و یا پایگاه جدید نیروهای سپاه قدس باشد، شناسایی و مورد حمله هوایی قرار می‌داد.
پس از سرنگونی حکومت اسلامگرای محمد مرسی و به روی کار آمدن حکومت سکولار به رهبری عبدالفتاح السیسی، رابطه دولت‌های سوریه و مصر رو به بهبودی رفت. این مسئله با آغاز روابط امارات متحده عربی با دولت سوریه تشدید شد.
وجه اشتراک دولت‌های این سه کشور مقابله با جریان‌های اسلامگرای سلفی در منطقه خاورمیانه بود؛ جریان‌های مورد حمایت دولت‌های قطر و ترکیه که امنیت ملی بسیاری از کشورهای خاورمیانه و آفریقا را از طریق شورش‌های مسلحانه و حملات تروریستی به خطر انداختند.
بهبود روابط مصر و سوریه سبب شد تا محدودیت‌های موجود جهت حمل تسلیحات و تجهیزات نظامی از ایران به سوریه از طریق دریا رفع شده و کشتی‌های تجاری ایرانی بار دیگر بتوانند تجهیزات نظامی مورد نیاز دولت سوریه را از طریق دریا به این کشور ارسال کنند.
امری که البته مورد رضایت اسرائیل نبود و از آن زمان تا به امروز دو حمله هوایی به بندر لاذقیه و انهدام محموله‌های ارسالی از ایران به سوریه را به دنبال داشت.
چرا پدافند هوایی سوریه توان مقابله با حملات هوایی به لاذقیه را ندارد؟
نگارنده این گزارش به بررسی تمامی سایت‌های پدافندی ارتش عربی سوریه در استان‌های لاذقیه و حماه پرداخته است. این تصاویر حکایت از محافظت شهر لاذقیه و بندر آن توسط دو سامانه پدافند هوایی برد کوتاه، پنج سامانه میان‌برد و سه سامانه پدافند موشکی برد بلند سوریه دارد.
جنگنده‌های اف-۱۶آی سوفا از اسکادران ۱۰۷ «شوالیه‌های دم نارنجی» نیروی هوایی اسرائیل شرکت‌کننده در حمله هوایی بامداد هفتم دی ماه، در برد سامانه پدافند موشکی اِس-۲۰۰ وی ئی پدافند هوایی سوریه بر فراز کوه‌های مصیاف قرار داشتند.
اما به علت عملکرد ضعیف موشک‌های ۵۲۸وی ئی زمین به هوای این سامانه که بردی برابر با ۲۴۰ کیلومتر دارند، از شلیک آنها به سمت این جنگنده‌ها صرف نظر شده است. لازم به ذکر است در ۱۰ تیر ۱۳۹۸، یکی از این موشک‌ها که به سمت گروهی از جنگنده‌های اسرائیلی که به غرب سوریه حمله کردند، شلیک شده بود، پس از عدم موفقیت در برخورد به هدف، به سمت قبرس رفته و در مناطق اشغالی این کشور سقوط کرد.
علاوه بر یک آتشبار اِس-۲۰۰وی‌ئی مجهز به پنج موشک زمین به هوایی آماده شلیک، ارتش سوریه دو سایت پدافند موشکی دوربرد اِس-۳۰۰پی اِم-۲ نیز بر فراز کوه‌های مصیاف دارد. سامانه‌هایی که به طور قطع جنگنده‌های اسرائیلی شلیک‌کننده موشک‌های کروز دلیله را در دید رادارهای خود داشتند، اما به علت موجود بودن تنها موشک‌های ۹اِم۹۶ئی۲ با حداکثر برد ۱۲۰ کیلومتر در خدمت این نیرو جهت استفاده این سامانه‌ها به طور قطع امکان ساقط کردن جنگنده‌های سوفا اسرائیلی برایشان وجود نداشته است.
در نهایت خلبانان جنگنده‌های سوفا پس از نزدیک شدن به حریم هوایی سوریه و خارج از برد موشک‌های اِس-۳۰۰پی اِم-۲ سوری مستقر بر فراز کوه‌های مصیاف، فرصت را برای شلیک موشک‌های کروز دلیله ۲ برای افسران کاربر تسلیحات این جنگنده‌ها فراهم کردند.
به نظر می‌رسد که در این حمله هوایی سه الی چهار جنگنده اف-۱۶آی سوفا دخیل بودند که هر یک دو تیر موشک کروز شلیک کردند. این به معنای شلیک شش الی هشت موشک کروز به سمت بندر لاذقیه در بامداد هفتم دی است.
شماری از موشک‌های کروز جهت فریب سایت‌های پدافندی کوتاه‌برد و میان‌برد نیروی پدافند هوایی ارتش عربی شلیک شدند. در مجموع، ارتش سوریه دو سایت پدافندی مجهز به سامانه‌های پدافندی کوتاه‌برد پنت‌سیر اِس۱ئی در شهر لاذقیه دارد. سامانه‌هایی که بهترین گزینه جهت مقابله با موشک‌های کروز هوا به سطح، و بمب‌های هدایت دقیق هستند.
برد موشک‌های این سامانه نهایتاً ۲۰ کیلومتر است، و اگر موشک کروزی در بامداد هفتم دی ماه ساقط شده باشد، به طور قطع توسط این سامانه‌ها ساقط شده است.
علاوه پنت‌سیر اس۱ئی، ارتش عربی سوریه از پنج سایت پدافند موشکی میان‌برد برای محافظت از لاذقیه استفاده می‌کند. دو سایت مجهز به دو گردان اِس-۷۵ هر کدام مجهز به شش موشک زمین به هوای میان‌برد است؛ موشک‌هایی که می‌توانند علیه اهداف پروازی بزرگ، غیر مانورپذیر و در فاصله حداکثر ۳۰ کیلومتری سایت مورد نظر شلیک شوند.
این موشک‌ها برای مقابله با موشک‌های کروز مناسب نیستند. اما سه سایت دیگر مجهز به دو سامانه اِس ۱۲۵-۲تی اِم است. این سامانه‌ها هر کدام سه پرتابگر دارند که هر کدام مجهز به دو تا سه موشک میان‌برد هستند و توانایی انهدام اهداف پرنده شامل موشک‌های کروز تا برد حداکثر ۳۵ کیلومتر را دارند.
با وجود حضور این سامانه‌های پدافندی، باز هم نیروی پدافند هوایی سوریه موفق به خنثی‌سازی حمله هوایی اسرائیل به بندر لاذقیه برای دومین بار در یک ماه گذشته نشد و در نتیجه مقدار قابل توجهی محموله تجاری و همچنین تسلیحات و مهمات ارسالی از بندرعباس به لاذقیه منهدم شدند و در آتش سوختند.
به نظر نمی‌رسد حملات هوایی اسرائیل به لاذقیه و بندر آن پایان یابند. حتی اگر کشتی‌های ایرانی تنها کالاهای تجاری به این بندرگاه مهم و راهبردی در غرب سوریه حمل کنند، باز هم به علت ظن وجود تسلیحات در میان این کالاها، انتظار می‌رود که نیروی هوایی اسرائیل نخست در راستای مقابله با همکاری‌های تجاری ایران و سوریه، و سپس در راستای مقابله با حضور کشتی‌های تجاری ایرانی در آب‌های شرق دریای مدیترانه دست به انجام حملات هوایی از این دست به بندر لاذقیه بزند.
نیروی هوافضای روسیه به طور قطع به مقابله با حملات هوایی اسرائیل به بندر لاذقیه که در نزدیکی پایگاه هوایی حمیمیم قرار دارد، قادر است. این نیرو دارای یک سامانه پدافند موشکی برد بلند اِس-۴۰۰ مستقر در این پایگاه است. همچنین روسیه سامانه مشابه دیگری بر روی کوه‌های مصیاف مستقر کرده است.
جهت محافظت از این سامانه‌ها نیز، دو سامانه پدافند موشکی ارتفاع پست تور اِم۲ و دو آتشبار پنت‌سیر اِس۲ این نیرو در پایگاه حمیمیم مستقر هستند. اما نه تنها این سامانه‌ها بلکه سامانه‌های اِس-۴۰۰ این نیرو دست به مقابله با حملات هوایی اسرائیل به سوریه و به خصوص منطقه لاذقیه نزده‌اند که دلیل آن هماهنگی دولت‌های اسرائیل و روسیه در جریان این حملات هوایی است.
حملاتی که باعث به خطر افتادن منافع روسیه در راستای افزایش نفوذ خود در شرق دریای مدیترانه نشده و تنها منافع ایران و سوریه را به خطر می‌اندازد.
