موشک ماهواره‌بر سیمرغ؛ رونمایی پس از ۱۲ سال، شکست در پنجمین پرتاب

احسان مهرابی - ایران وایر

روز پنج‌شنبه ۹ دی ۱۴۰۰، هم‌زمان با مذاکرات وین، وزارت دفاع ایران از پرتاب موفقیت‌آمیز موشک ماهواره‌بر «سیمرغ» خبر داد. با این حال، چند ساعت پس از آن، خبرنگاران و کارشناسان نوشتند پرتاب این ماهواره برای پنجمین بار شکست خورده است.

سخن‌گوی فضایی وزارت دفاع نیز اعلام کرد که این ماهواره‌بر تثبیت نشده بود و به همین دلیل سه محموله ارزان قیمت را پرتاب کرده و ماهواره گران‌قیمت اصلی را پرتاب نکرده‌‌اند.

برنامه فضایی جمهوری اسلامی از چه زمانی آغاز شد؟

برنامه فضایی ایران از پیش از انقلاب ۱۳۵۷ آغاز شده بود و در دهه ۸۰ شدت گرفت.

«رضا تقی‌پور»، مدیر سازمان هوا فضای ایران نیز در دولت اول «محمود احمدی‌نژاد» و نماینده فعلی مجلس شورای اسلامی گفته بود جمهوری اسلامی در نظر دارد در سال ۲۰۲۱ یک نفر را به فضا بفرستد؛ وعده‌ای که اجرا نشد.

ماهواره‌بر چیست؟

ماهواره‌برها عملا همان موشک‌های دوربرد هستند و تنها تفاوت بین راکت ماهواره‌بر و موشک دوربرد در محموله آن‌ها است. موشک بالستیک کلاهکی را حمل می‌کند که می‌تواند هسته‌ای باشد و راکت ماهواره‌بر، همان‌گونه که از نام آن پیدا است، ماهواره را به فضا می‌برد.

ماهواره‌بر سیمرغ چه زمانی ساخته شد؟

ساخت ماهواره‌بر سیمرغ در دهه ۸۰ شروع و نخستین بار بهمن سال ۱۳۸۸ گزارش شد که این ماهواره‌بر با حضور محمود احمدی‌نژاد رونمایی شده است.

مقامات جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته اعلام کردند قرار است این ماهواره‌بر یک ماهواره را در مدار ۵۰۰ کیلومتری قرار دهد و نسل بعدی ماهواره‌‎بر سیمرغ، یعنی «سپهر» در آینده به توان انتقال ماهواره‎هایی با جرم ۷۰۰ کیلوگرم به مدار هزار کیلومتری دست خواهد یافت.

با وجود رونمایی از ماهواره‌بر سیمرغ در سال ۱۳۸۸، تکمیل آن در دهه ۹۰ انجام شد. «مهدی فرحی»، رييس ستاد توسعه فناوری هوافضا سال ۱۳۹۱ ابراز امیدواری کرده بود که ساخت این ماهواره‌بر به پایان برسد.

آيا ماهواره‌بر سیمرغ اولین ماهواره‌بر ایرانی است؟

یک سال پیش از رونمایی از ماهواره‌بر سیمرغ، ماهواره تحقیقاتی «امید» که به وسیله متخصصان ایرانی طراحی و ساخته شده بود، با راکت ماهواره‌بر «سفیر۲» به فضا پرتاب شد. ماهواره‌بر سفیر۲ بر پایه موشک «شهاب۳» ساخته شده است.

گرچه اولین ماهواره ایران به نام «سینا۱»، سه سال پیش در مدار زمین قرار گرفت ولی این ماهواره با استفاده از یک راکت روسی از پایگاه فضایی «پلِت ِستسک» روسیه به فضا پرتاب شد و روسیه کماکان مدیریت ایستگاه‌های زمینی برای کنترل این ماهواره را برعهده دارد.

👈مطالب بیشتر در سایت ایران وایر

تفاوت موشک ماهواره‌بر سیمرغ با مدل سفیر در این است که ماهواره‌های پرتاب شده توسط آن به جای چند ماه، می‌توانند چند سال مورد بهره‌برداری عملیاتی قرار گیرند. پس از پرتاب ماهواره «امید» اعلام شد که این ماهواره پس از یک تا سه ماه گردش، به زمین باز خواهد گشت.

رسانه‌های نزدیک به نهادهای نظامی اعلام کرده بودند که با وجود وزن بیش از سه برابری سیمرغ نسبت به سفیر، طول آن تنها ۱۸ درصد بیشتر است.

«حسین دلیریان»، خبرنگار نظامی نیز با انتشار تصاویری نوشت: «با موشک سیمرغ۱، یک محموله می‌توان در مدار قرار داد و با موشک جدید (بهینه‌ شده)، سه محموله می‌توانند در مدار قرار گیرند.»

برخی از کارشناسان اما اعلام کرده‌اند که فناوری پیشران این ماهواره‌برنسبتاً قدیمی است. از همین‌رو منجر به این می‌شود که موشکی در دسترس باشد که عظیم، بدساخت و غیرقابل حرکت است، از یک نقطه ثابت باید پرتاب شود، سوخت‌رسانی به آن طول می‌کشد و در نتیجه ارزش نظامی محدودی خواهد داشت. به همین دلیل، احتمال این‌ که ایران از ماهواره‌بر سیمرغ به عنوان مبنایی برای موشک قاره‌پیما استفاده کند، کم است.

ماهواره‌بر سیمرغ تاکنون چند بار پرتاب شده است؟

بر اساس گزارش‌هایی که تاکنون منتشر شده‌اند، پرتاب ماهواره یا محموله تحقیقاتی با ماهواره‌بر سیمرغ با محاسبه پرتاب در روز پنج‌شنبه، تاکنون پنج بار شکست خورده است. با این حال، سایت «مشرق‌نیوز» نوشته بود این ماهواره‌بر پرتاب آزمایشی موفقی در بهار سال ۱۳۹۵ داشت که به دلایل نامعلومی رسانه‌ای نشد.

تابستان ۱۳۹۶، پرتاب این ماهواره موفق نبود و در دی ۱۳۹۷ اعلام شد که ماهواره‌بر در چند ثانیه پایانی عملکرد خود، موفق به رساندن ماهواره به سرعت کافی نشد و ماهواره نیز پس از چند ساعت، به دلیل نداشتن سرعت کافی، دچار افت ارتفاع شد و در اقیانوس سقوط کرد.

۲۰ بهمن ۱۳۹۸، ماهواره «ظفر» با این ماهواره‌بر پرتاب شد. اما به گفته مقامات جمهوری اسلامی، در ۱۵ ثانیه پایانی، مشکل در موتور مرحله دوم سبب ناموفق شدن عملیات تزریق ماهواره شد.

درباره پرتاب چهارم این ماهواره اما روایت‌ها متفاوت هستند. در حالی که تیرماه امسال شبکه «سی‌ان‌ان» از چهارمین شکست پیاپی در پرتاب موشک سیمرغ خبر داد اما «محمدجواد آذری جهرمی»، وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات این خبر را تکذیب کرد.

آیا پرتاب پنجم ماهواره‌بر سیمرغ موفقیت‌آمیز بود؟

«احمد حسینی»، سخن‌گوی فضایی وزارت دفاع روز ۹ دی ۱۴۰۰ از پرتاب موفقیت‌آمیز آزمایشی ماهواره‌بر سیمرغ خبر داد و گفت این مأموریت تحقیقاتی فضایی برای نخستین بار سه محموله تحقیقاتی به صورت هم‌زمان به ارتفاع ۴۷۰ کیلومتری و با سرعت هفت هزار و ۳۵۰ متر بر ثانیه پرتاب کرد.

حسینی در عین حال گفت به دلیل این که این ماهواره‌بر تثبیت نشده بود، سه محموله ارزان‌قیمت را پرتاب کرده و ماهواره گران‌قیمت اصلی را پرتاب نکرده‌اسندت.

پس از آن، برخی خبرنگاران در رسانه‌های اجتماعی نوشتند پرتاب این ماهواره‌بر موفق نبوده و محموله سرعت کافی را برای قرار گرفتن در مدار پیدا نکرده است.

«مهدی بختیاری»، خبرنگار نظامی خبرگزاری «فارس» نیز نوشت: «برخی كارشناسان هوافضا معتقدند براى تزريق موفق ماهواره در اين مدار، نياز به سرعت لااقل هفت هزار و ٥٠٠ تا هفت هزار و ٥٥٠ كيلومتر است. برخی كف اين سرعت را هفت هزار و ٥٥٠ كيلومتر مى‌دانند. اگر اين موضوع درست باشد، باز هم با ايراد پرتاب‌هاى قبلى مواجه هستيم كه در فاز نهايى، سرعت به ميزان لازم نمی‌رسد.»

آیا در برنامه ماهواره‌ای ایران خراب‌کاری رخ داده است؟

در برنامه ماهواره‌ای ایران نیز مانند برنامه موشکی چندین بار خراب‌کاری رخ داده است.

پس از انتشار گزارش‌ها درباره دو پرتاب ناموفق ماهواره‌بر توسط ایران، «محمد‌جواد ظریف»، وزیر وقت امور خارجه در بهمن‌ ۱۳۹۷ از احتمال خراب‌کاری امریکا در پرتاب این ماهواره‌‌برها سخن گفت.

یک ماه پیش از آن، «محمدجواد آذری جهرمی»، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران خبر داد که در حادثه آتش‌سوزی در پژوهشکده سامانه حمل و نقل پژوهشگاه فضایی، دو نفر از تکنسین‌های پژوهشگاه و یک نفر از مهندسان جان خود را از دست داده‌اند.

محمدجواد آذری جهرمی گفته بود که این حادثه ارتباطی با ماهواره «دوستی» نداشته و حمله تروریستی نیز نبوده است.

با این حال، بر اساس روایت‌های دیگر، کشته شدن این افراد مرتبط با خراب‌کاری یا ربودن اسناد سازمان فضایی ایران بوده است.

محمود احمدی‌نژاد گفته بود که برخی سقف سازمان فضایی ایران را سوراخ کرده و اسناد کشور را برده‌اند.