لطف‌الله صافی گلپایگانی در سه قرن مختلف زندگی کرد و در ۱۰۳ سالگی درگذشت
ایندیپندنت فارسی - لطف‌الله صافی گلپایگانی، از مراجع تقلید شیعه، پس از زندگی در سه قرن مختلف بامداد سه‌شنبه ۱۲ بهمن‌ماه در سن ۱۰۳ سالگی درگذشت. او از روز پنج شنبه در بیمارستان آیت الله گلپایگانی قم بستری بود.
صافی گلپایگانی یکی از محافظه‌کارترین روحانیون ایران بود، در سال ۱۲۹۷ در گلپایگان در نزدیکی اصفهان متولد شد.
نسل قدیمی‌تر ایران او را به عنوان دبیر بسیار محافظه‌کار شورای نگهبان در دهه ۱۳۶۰ به یاد دارند و نسل جدیدتر او را یک مرجع تقلید کهنسال و پاسدار سنت‌های محافظه‌کارانه مذهبی در قم می‌شناسند؛ روحانی بلندپایه‌ای که نه تنها با بسیاری از نوآوری‌های زمانه مخالف بود بلکه با بسیاری از موازین حقوق بشر امروزی مانند حقوق زنان و ترویج موسیقی نیز عناد می‌ورزید.
شاگرد محافظه‌کار مکتب بروجردی
لطف‌الله صافی همراه برادرش علی، دو تن از شاگردان آیت‌الله حسین بروجردی (۱۲۵۴-۱۳۴۰)، مرجع تقلید مشهور شیعی بودند. علی صافی گلپایگانی (۱۲۹۲-۱۳۸۸) که او نیز مانند برادر کوچک‌ترش مرجع تقلید بود، بارها تعریف کرده است که چگونه این دو برادر هنگامی که شاگرد آیت‌الله بروجردی در قم بودند، او را به رفتارها و تصمیم‌های محافظه‌کارانه مذهبی تشویق می‌کردند و این را امتیازی برای خود می‌دانستند.
علی صافی مدعی است وقتی نخست‌وزیر وقت می‌خواست در قم با آیت‌الله بروجردی دیدار کند، او به آیت‌الله بروجردی خبر داد که نخست‌وزیر درصدد تاسیس خانه زنان است و تاسیس این خانه زنان علیه دین و مذهب شیعه است و باید این امر را به نخست‌وزیر تذکر داد و بروجردی هم چنین کرده است.
مطالب بیشتر در سایت ایندیپندنت فارسی
داماد آیت‌الله گلپایگانی محافظه‌کار
در چنین شرایط و زمانه‌ای، روحیات و ویژگی‌های محافظه‌کارانه و سنتی لطف‌الله صافی در کنار برادرش و پای درس برخی از روحانیون به شدت سنتی قم تقویت شد.
یکی دیگر از کسانی که در تشدید محافظه‌کاری مذهبی لطف‌الله صافی نقش مهمی داشت، آیت‌الله محمدرضا گلپایگانی (۱۲۷۸-۱۳۷۲)، پدر زنش بود. آیت‌الله گلپایگانی که هم‌عصر روح‌الله خمینی بود برعکس وی یک مرجع تقلید محافظه‌کار غیرسیاسی به شمار می‌رفت. در واقع جز روح‌الله خمینی (۱۲۸۱-۱۳۶۸) که در مسائل مذهبی و دینی، سنتی و محافظه‌کار و در مسائل سیاسی، انقلابی و تندرو بود، بقیه مراجع تقلید مقیم قم ترجیح می‌دادند محافظه‌کار باشند اما سیاسی هم نباشند؛ مراجعی مانند آیت‌الله محمدرضا گلپایگانی، آیت‌الله شهاب‌الدین مرعشی نجفی (۱۲۷۶-۱۳۶۹) و آیت‌الله کاظم شریعتمداری (۱۲۸۴-۱۳۶۵).
مرجعی از منطقه مرجع‌خیز مرکز ایران
لطف‌الله صافی گلپایگانی در واقع نه فقط در خانواده‌ای زندگی می‌کرد که اطرافش پر از مرجع تقلید و روحانی ارشد بود، بلکه از منطقه‌ای از ایران می‌آمد که بسیاری از مراجع تقلید شیعه از آنجا ظهور کرده‌اند. برادرش علی و پدر زنش محمدرضا هم هر دو مرجع تقلید بودند. برادر پدرزنش یعنی آیت‌الله علی گلپایگانی نیز مرجع تقلید بود و هر چهار نفر آن‌ها از گلپایگان بودند.
به لحاظ جغرافیایی بسیاری از مراجع تقلید ایران در یک قرن اخیر از نزدیکی همین منطقه در مرکز ایران به مرجعیت رسیده‌اند. روح‌الله خمینی از خمین، محمدتقی (۱۲۶۷-۱۳۳۱) و احمد خوانساری (۱۲۷۰-۱۳۶۳) از خوانسار، محمدعلی اراکی از اراک (۱۲۷۳-۱۳۷۳) و حسینعلی منتظری (۱۳۰۱-۱۳۸۸) از نجف‌آباد فقط شمار محدودی از مراجع تقلید متعددی‌اند که از شهرهای اراک، خمین، محلات، قم و اصفهان در مرکز ایران به مرجعیت دست یافته‌اند. وضعیتی که به نظر می‌رسد این منطقه را به یک منطقه «مرجع‌خیز» تبدیل کرده است.
لطف‌الله صافی به عنوان دبیر شورای نگهبان
بعد از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، لطف‌الله صافی از طرف روح‌الله خمینی به عنوان یکی از شش فقیه عضو شورای نگهبان منصوب شد که قرار بود بر اسلامی بودن قوانین مصوب مجلس نظارت کنند. صافی از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ به مدت شش سال، عمده دهه ۱۳۶۰ و عصر خمینی، را دبیر شورای نگهبان بود. او در این سال‌ها شورای نگهبان را به دژ محافظه‌کاران مذهبی تبدیل کرد و در برابر دولت میرحسین موسوی نخست‌وزیر وقت و مجلس نزدیک به وی که طرفدار آرا و قوانین انقلابی بود، ایستادگی کرد.
شورای نگهبان در دهه ۱۳۶۰ شمار زیادی از قوانین مجلس را به دلیل مغایرت با شرع اسلام رد کرد و آن‌ها را ناقص حقوقی مانند حق مالکیت خصوصی خواند. شورای نگهبان به رهبری صافی گلپایگانی و با همراهی روحانیون محافظه‌کار دیگر مانند امامی کاشانی، احمد جنتی، محمدی گیلانی و غلامرضا رضوانی با اختیارات بیشتر دولت هم مخالفت می‌کرد و آن‌ها را ناقض شرع می‌دانست.
مخالفت‌های محافظه‌کارانه شورای نگهبان و تیم صافی گلپایگانی با تصمیم‌های دولت و مجلس وقت به جایی رسید که آیت‌الله خمینی مجبور شد برای دور زدن شورای نگهبان، نهاد جدیدی به نام مجمع تشخیص مصلحت نظام درست کند؛ اقدامی که به استعفای صافی گلپایگانی از شورای نگهبان کمک کرد و او در سال ۱۳۶۷ شورای نگهبان را ترک کرد و به قم رفت تا به یک مرجع تقلید تبدیل شود.
صافی به عنوان مرجع محافظه‌کار
صافی گلپایگانی تا زمانی که پدر زنش آیت‌الله محمدرضا گلپایگانی زنده بود، اعلام مرجعیت نکرد. در سال ۱۳۷۲ که محمدرضا گلپایگانی درگذشت، صافی با توزیع رساله، مرجعیت خود را اعلام کرد.
او در آرای فقهی خود همانند پدر زنش به شدت محافظه‌کار بود. در سال ۱۳۷۳ و پس از درگذشت آیت‌الله اراکی، جامعه مدرسین قم و وزارت اطلاعات ایران تلاش کردند با زور و فشار مرجعیت علی خامنه‌ای، رهبر جدید جمهوری اسلامی، را جا بیندازند. در این راستا جامعه مدرسین در اطلاعیه‌ای هفت نفر را مرجع تقلید اعلام کرد و نام علی خامنه‌ای را به فهرست جدید مراجع جدید افزود.
آشکارا معلوم بود که افرادی چون صافی گلپایگانی و وحید خراسانی، علی خامنه‌ای را در حد و اندازه مرجعیت نمی‌دانند اما از ترس فشار و تهدید وزارت اطلاعات و نگرانی از حمله سازمان یافته به دفاتر و بیوت خود ترجیح دادند در برابر این اقدام حکومتی سکوت کنند.
لطف‌الله صافی در سال‌های بعد هر چند وقت یک‌بار مجبور می‌شد در حمایت از علی خامنه‌ای و اقدام‌های او موضع‌گیری کند؛ اگرچه حکومت در مواردی که به موضع‌گیری‌های بیشتر و صریح‌تر نیاز داشت ترجیح می‌داد این کار را از طریق مراجع دیگری مانند حسین نوری همدانی و ناصر مکارم شیرازی انجام دهد که از نظر امور مالی و تجاری به حکومت وابستگی بیشتری داشتند.
در مجموع می‌توان لطف‌الله صافی را یک مرجع تقلید پاسدار سنت‌های محافظه‌کارانه حوزه علمیه و فقه شیعه دانست که با بسیاری از نوآوری‌ها و آنچه که امروزه به عنوان حقوق بشر شناخته می‌شود، مخالف بود.
