انصاف نیوز: در این روزها و همزمان با بالا گرفتن التهابات در جامعه ویدئوهایی با عنوان «عمامه‌پرانی» در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که در آن برخی افراد معترض به روحانیون اعتراض کرده و به لباس آنان «بی احترامی» می‌کنند. «دلایل و ریشه‌های این رخداد چیست؟ و باید چه مواجهه‌ای با چنین رفتاری داشت؟» پرسش‌هایی است که از یک استاد حوزه علمیه قم پرسیده شده است.
متن گفت‌وگوی انصاف نیوز با حجت الاسلام هادی سروش را می‌توانید در ادامه بخوانید:
انصاف نیوز - در این روزها برخوردهای بدی با لباس روحانیت می‌شود؛ آیا این برخوردها سابقه دارد؟
هادی سروش: در برابر حرمت شکنی در مورد این لباس در میان ملت‌ها سابقه‌ی چندانی در تاریخ نمی‌بینیم و بیشتر حاکمیت‌ها بودند که با لباس روحانیت مخالفت می‌کردند و در عصر ما پهلوی اول (رضا خان) برخورد و مقابله‌ای که با لباس روحانیت داشت کاملا در تاریخ به صورت گویا بیان شده است. همانطور که اقدام به کشف حجاب زنان کرد، اجازه‌ی پوشیدن لباس روحانیت را به افرادی که در این کسوت بودند نمی‌دادند. در شهرها کسی توان و جرات حضور با لباس روحانیت را نداشت. در حوزه علمیه قم هم که مرکز روحانیت بود طلبه‌ها در دوران پهلوی اول بعضی‌هایشان در روزها به باغ‌های اطراف شهر می‌رفتند و شب‌ها به مدرسه برمی‌گشتند و بعضی خودشان را در روزها در حجره‌ای حبس می‌کردند. پدربزرگ ما، مرحوم آیت‌الله انصاری محلاتی، نقل می‌کردند در زمان شیخ عبدالکریم حائری یک روز صبح زود از مدرسه فیضیه آمدم بیرون که تا ماموران نیامدند زود برگردم اما تا بیرون آمدم یک ماموری پشت در ایستاده و نتوانستم بیرون بیایم و تا غروب ایستاد و من هم تا غروب در حجره حبس شده بودم.
اینها برخوردهایی است که نسبت به این لباس شده اما تفاوتی که ما امروز می‌بینیم این است که این ناراحتی در میان بخشی از جامعه شکل گرفته و ما نمی‌توانیم این را منکر شویم. واقعا بخشی از جامعه و بخشی از مردم نگاه خوبی به این لباس نمی‌کنند و اگر برخورد فیزیکی یا برخورد گفتاری نکنند اما با دید و نگاهشان به کسانی که در این لباس هستند برخوردهایی دارند. و حتی کسانی که به عنوان ناظر هستند کاملا می‌بینند که افراد با چه نگاه گاهی غضب‌آلود و گاهی با نگاهی به معنای اینکه انتظار ما را برآورده نکردید به لباس روحانیت نگاه می‌کنند. و این به هر جهت چالش بزرگی است که ما آن را نمی‌توانیم از آن عبور کنیم.
در این روزها رخداد تاسف‌باری شنیده می‌شود که بعضی افراد که دارای سن و سالی هم نیستند به افرادی که در لباس روحانیت هستند و به لباس آنها تعدی می‌کنند. همانطور که رفتار غیر صادقانه و غیر قابل دفاع از بعضی از روحانیت دیده‌ایم و آن رفتار را محکوم می‌کنیم و مورد قبول ما نیست. چنین رفتارهای پر خشونت، حریم‌شکنانه و غیر مودبانه اصلا مورد تایید نمی‌تواند قرار بگیرد. اینکه انسان شخصی را نمی‌شناسد و به صرف اینکه لباسی را بر تن دارد که بر فرض یک شخص منفی هم همین جامه را پوشیده نمی‌توانیم صرفاً به دلیل اشتراک در لباس به یک انسان تعدی و حریم شخصی او وارد شویم. اهانت به افراد نشانه‌ای از زبونی و دون بودن اهانت‌کننده است.
انصاف نیوز - آسیب‌های امروز این لباس چیست؟
هادی سروش: اینکه واقعا عامل این نگاه غضب‌آلود و این نگاه که در آن یک نوع برخورد وجود دارد عاملش چیست خیلی پیچیده نیست. مردم از روحانیت توقع دینداری دارند، اگر در این قشر افرادی به دینداری و دینی که خودشان می گویند پایبند نبودند نگاه‌ها به این لباس عوض می‌شود. مردم از روحانیت توقع فریاد کشیدن در برابر ظلم‌ها و تباهی‌ها و ناراحتی‌ها دارند. اگر چنین فریادی از کسانی که با این لباس در جامعه عبور و مرور دارند نشنوند طبیعتا نگاهشان به این لباس عوض می‌شود. مردم توقع دارند که این لباس و کسانی که در این لباس هستند اگر مسئولیتی قبول کردند به مسئولیت خودشان پایبند باشند و پاسخگو باشند. اگر پاسخگویی نبینند باز هم فریادشان نسبت به این لباس بلند خواهد شد چه در بخش دینی، چه در بخش اجتماعی و چه در بخش اقتصادی. اینها مواردی است که می تواند به جایگاه لباس روحانیت آسیب بزند.
آسیبی هم که امروز ما در میان جامعه نسبت به این لباس می‌بینیم باید واقعا کارشناسی و آسیب‌شناسی شود. باید دلسوزانی بیایند این آسیب‌ها را مرتفع کنند. این که یک شخصی با عمامه و عبا در تریبون رسمی خدای ناخواسته خلاف و دروغ بگوید را مردم تحمل نمی‌کنند و نگاهشان به این لباس تغییر خواهد کرد. اگر کسی در این لباس قدرت سیاسی پیدا کند و پاسخگو نباشد باعث بدنامی این لباس می‌شود. اگر کسی در این لباس وقتی شروع به سخن می‌کند در سخنرانی‌اش دارای گفتارهای خلاف ادب و خشونت و نظایر این گفتارهای غیراخلاقی باشد، آن هم از تریبون‌هایی که به گوش همه می‌رسد و مخصوصا امروز در فضای مجازی به همه منتقل می‌شود. اینها مواردی است که باعث می‌شود نگاه جامعه به این لباس تغییر کند و نگاه مثبتی به این لباس نباشد.
انصاف نیوز - راهکارهای رفع این آسیب‌ها چیست؟
روحانیت را در دو بخش می‌بینیم؛ یک. روحانیت بیرون از حاکمیت و دو. روحانیت درون حاکمیت.
روحانیت بیرون از حاکمیت از یک گوینده‌ی مذهبی در یک شهر یا شهرستان یا امام جماعتی در یک محلی که اصلا دخالتی در سیاست ندارد تا کسانی که در حوزه‌های علمیه مشغول تحصیل و تدریسند و در مراتب بالایی هم هستند شامل می‌شود. روحانیتی که بیرون از حاکمیت است باید برای بیرون آمدن از این آسیب معاصریت را درک کند و با عصر خودش همراه و هماهنگ شود. با نگه داشتن همه‌ی داشته‌ها و فرهنگ و اندیشه‌ی دینی خودش باید هم‌عصر خودش باشد. جوان امروز را درک کند، خواسته‌های جوان امروز را بیابد و پاسخ مثبت دهد. این را به معاصریت تعبیر می‌کنیم. در بخش اقتصاد، مسائل دینی، اخلاقی، عاطفی، حقوقی (داخلی و بین‌المللی) تقاضا و انتظار مردم از روحانیت معاصریت است. روحانیت باید معاصر با زمان خودش باشد و عقب نماند. اگر عقب باشد نباید انتظار داشته باشیم حرمت برای این لباس همچنان باقی بماند.
نکته‌ی دومی که روحانیت بیرون از حاکمیت باید به آن توجه کند دفاع از مظلوم و فریاد بر آوردن بر سر ظالمان است. این هم مسئولیت عالمان دین است که امیرالمونین در نهج‌البلاغه فرمودند و هم انتظار به‌حق مردم است. مردم نمی‌پسندند که حتی روحانی بیرون از حاکمیت دردهای مردم را ببیند و سکوت پیشه کند و ظلمی را در نقطه‌ای از جامعه و یا جهان ببیند و سکوت کند. این دو خصوصیت را برای برونرفت از این آسیبی که پیدا شده برای روحانیت بیرون از حاکمیت ضروری است.
اما در مورد روحانیت درون حاکمیت مسئله خیلی روشن است. روحانیت درون حاکمیت یا مستقیم قدرت دارد یا روحانیتی است که قدرت را به دیگران داده است. یا خودش در قوای مجریه، مقننه و قضاییه است یا آنانکه در این قوا هستند از فیلتر روحانیت رد شده‌اند. بالاخره شش نفر روحانی در شورای نگهبان حضور دارند که اینها هستند که انتخابات ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان و ... را به‌عنوان فیلتر مدیریت می‌کنند.
روحانیتی که درون حاکمیت است، چه آنان که قدرت دارند، چه آنان که زمینه قدرت را فراهم می‌کنند باید در صورتی که اشتباهی کردند، اشتباه خودشان را بپذیرند. باید در برابر مسئولیتی که دارند پاسخگو باشند. باید اجازه دهند از آنان سوال شود و سوال سوال‌کنندگان را با احترام و منطق پاسخ دهند. این مسئولیت روحانیت درون حاکمیت است که هم اشتباه احتمالی خود را بپذیرند و اگر ناراحتی هست آن ناراحتی را در صورتی که مورد سوال هستند پاسخ دهند. و نکته‌ی دیگر اینکه روحانیت درون حاکمیت به جهت اینکه تریبون مجلس، رسانه، قدرت، نماز جمعه و جماعت و... را دارد باید از هر گونه سخن خلاف ادب، درشت‌گویی، تخریب، تفسیق یا تکفیر افراد واقعا دوری کند. این فاسق‌سازی، دشمن‌سازی، کافرسازی و... اگر از این لباس شنیده شود باعث آسیب جدی به آن خواهد شد. این از مواردی است که برای دور شدن آسیبی که به روحانیت و این لباس وارد شده باید به آن توجه و از آن دوری کنیم که مسئله‌ی بسیار مهمی است.
انصاف نیوز - سخنی با مردم ندارید؟
هادی سروش: به‌عنوان نکته‌ی پایانی سخنی با جوانان و مردم دارم؛ شما نگاه خوبی دارید و این نگاه از آن شماست و نمی‌خواهم بگویم این نگاه را در خود به وجود آورید. این نگاه را شما در وجود خود دارید و آن نگاه این است که همیشه بین افراد مثبت و منفی در یک صنف تفاوت قائل هستید. در میان همه‌ی صنوف، چه کارمندان دولت، چه کسبه، چه صنعتگران و چه روحانیون. بالاخره افرادی از روحانیت در طول تاریخ در نهایت خضوع و خشوع در خدمت شما مردم و جوانان عزیز بودند. در خیرخواهی و هدایت بسیار موفق بوده‌اند و انسان از بزرگترین شهرها تا کوچکترین روستاهای کشور که سفر می‌کنیم می‌بینیم که چنین مردمی هستند که نسبت به روحانیت اصیل ارادت دارند و علاقه‌مندند. چون در این روحانیت خضوع، خشوع، عذرپذیری، قبول اشتباه در وجود چنین روحانیتی می‌بینند. افرادی که در اقلیت هستند و متاسفانه کج‌سلیقه هستند و در انتقال دین بسیار بد عمل می‌کنند و متاسفانه در گفتارشان بی ادبی می‌کنند در قضاوت‌هایشان ظاهرنگر هستند و در برداشت‌شان از دین متحجرانه عمله می‌کنند و خودشان را می‌پذیرند و دیگران را متهم می‌کنند و کسانی را که غیر از آنچه آنها می‌اندیشند فکر می‌کنند متهم به فسق، کفر، ضدیت با انقلاب، در خطر قرار دادن امنیت ملی و... می‌کنند.
سوال روزنامه جمهوری اسلامی از دستگاه دیپلماسی رژیم
مذاکرات محرمانه دبیران شورای امنیت ایران و روسیه
