خرید و نگهداری ارز در ایران

خرید و نگهداری ارز در ایران به چند روش صورت می‌گیرد.

نگهداری فیزیکی اسکناس: سقف نگهداری ارز به صورت فیزیکی طبق قوانین بانک مرکزی جمهوری اسلامی، ۱۰هزار یورو معادل۱۰ هزار و ۸۰۰ دلار است و نگهداری بیش از این مقدار در منزل یا گاوصندوق، تخلف قانونی محسوب می‌شود.

نگهداری فیزیکی اسکناس، خطراتی هم دارد مانند سرقت، آتش‌سوزی یا از بین رفتن آن به مرور زمان و قدیمی شدن طرح یا مدل اسکناس در بازه زمانی طولانی‌مدت. احتمال خرید دلارهای جعلی و تقلبی و البته افت نرخ دلار در کوتاه‌مدت با دخالت بازارساز و به نفع دولت را هم باید به ریسک‌های نگهداری اسکناس افزود.

سپرده ارزی بانکی: در ایران اغلب بانک‌های خصوصی و دولتی امکان افتتاح حساب سپرده ارزی با پرداخت سود دارند. گواهی سپرده‌ای که بانک در قبال دریافت این پول به مشتری تحویل می‌دهد قابل سرقت و انتقال به‌غیر نبوده و مشمول پرداخت مالیات هم نمی‌شود.

در افتتاح سپرده، نزد بانک‌ها اگر صاحب حساب، اسکناس ارزهای خارجی را به بانک تحویل دهد، حق دارد که در هنگام بستن حساب هم از بانک، اصل پول خود را به‌صورت ارزی طلب کند. به‌علاوه باید توجه داشت که سود این سپرده‌ها هم باید به‌صورت ارزی پرداخت گردد. شرط بهره‌مندی از این امتیاز اما این است که این موضوع تحویل اسکناس ارزی در هنگام بستن حساب در قرارداد بین بانک و مشتری در خصوص سپرده افتتاح شده، قید گردد. بنابراین دقت به قرارداد در هنگام افتتاح سپرده بسیار مهم و الزامی است چرا که ممکن است در نهایت و در سررسید سپرده، ارز مشتری با نرخ دولتی، محاسبه و به‌صورت ریال به او پرداخت گردد.

ذکر این نکته هم ضروری است که در صورت انتقال پول به حساب ارزی از خارج کشور و از طریق حواله ارزی، عین این پول به هیچ عنوان از جانب بانک‌های داخلی به صاحب حساب پرداخت نخواهد شد بلکه مبلغ ارز موجود در حساب با پایین‌ترین نرخ دولتی ارز اعم از دلار و یورو، محاسبه و به صورت ریال، به مالک حساب پرداخت می‌شود.

سپرده‌گذاری با وجود امنیت بالا نسبت به نگهداری اسکناس، ریسک‌هایی هم به همراه دارد. از جمله این‌که سپرده بلندمدت شش‌ماهه و یکساله تا پیش از سررسید، قابل برداشت نیست و در صورت درخواست مشتری و وجود امکان پرداخت اسکناس از سوی بانک، مالک سپرده، مشمول پرداخت جریمه به بانک خواهد شد.

به علاوه این امکان وجود دارد که بانک‌ها در شرایط بحرانی کمبود دلار در کشور، در مقاطعی توان پرداخت اسکناس به مشتری را نداشته باشند که البته بانک‌ها در شرایط بحرانی، می‌توانند پرداخت های ارزی را برای مدتی متوقف کنند مانند آنچه در سال‌های گذشته و خصوصا در زمان تحریم های آمریکا در دور اول ریاست جمهوری دونالد ترامپ و کاهش شدید ورود منابع ارزی به ایران در بانک‌های کشور جریان بود و بانک‌ها، توان پرداخت اسکناس به مشتریان خود را نداشتند.

باید به این نکته هم توجه کرد که بر خلاف سپرده‌های ریالی، سود سپرده‌های ارزی در بانک‌های ایران بسیار پایین‌تر و زیر ۶ درصد است اما به‌هرحال ارزش سرمایه در قالب نگهداری ارز در مقابل تورم عمومی محافظت می‌شود.

در نهایت به یک نوع ریسک هم باید اشاره کرد که با وجود احتمال پایین، وجود دارد و آن این است که در شرایط بسیار بحرانی اقتصادی یا ورشکستگی یک بانک، ممکن است بانک مرکزی برای نجات بانک ورشکسته یا در حمایت اقتصادی از دولت، دستور دهد که بانک‌ها یا بانک ورشکسته از پرداخت ارزی سپرده‌های ارزی خودداری کنند که البته در چنین شرایطی، ارز مشتری در حساب بانکی با پایین‌ترین نرخ دولتی محاسبه و به مشتری پرداخت خواهد شد.

به این ترتیب استفاده از تکنیک‌هایی مانند خودداری از تجمیع کل سرمایه در یک بانک مشخص و تبدیل بخشی از دارایی به صورت ارز دیجیتال، می‌تواند ریسک نگهداری ارز را به میزان قابل توجهی، کاهش دهد.

اما به طوری کلی، مواردی مانند احتمال انجام شدن مذاکرات بین‌المللی و توافقات سیاسی و نوسانات شدید ارز و احتمال وضع محدودیت‌های جدید ارزی از سوی بانک مرکزی یا وضع مالیات بر دارایی‌های ارزی و محدودیت معاملات ارزی در بازارهای مالی ایران هم می‌تواند سرمایه ارزی را تهدید کند.

البته تبدیل ریال به دارایی‌های ارزی علاوه بر نگهداری فیزیکی و سپرده بانکی از طریق خرید ارزهای دیجیتال، خرید اوراق و سهام دلاری و ورود به بازارهای بین‌المللی هم ممکن است که البته این روش‌ها هم ریسک‌ها و منافع متعددی دارند.