• گذار فرهنگی، به‌معنای بازنگری در ارزش‌ها و الگوهای خشونت و قدرت؛
• گذار اجتماعی، شامل گفت‌وگو دربارهٔ حقوق، نقش‌ها، هویت‌ها و تنوع جامعه؛
• گذار اقتصادی، که بدون آن هیچ وعدهٔ آزادیِ سیاسی پایدار نمی‌ماند؛
• و گذار سیاسی، که نتیجهٔ این تحولات است، نه نقطهٔ آغاز آن.

جامعهٔ ایران - به‌ویژه نسل‌های جوان و طبقهٔ فعال اقتصادی - به‌خوبی آگاه است که تغییر حکومت، به‌خودیِ خود، تضمینی برای تغییر زندگی نیست. پرسش اصلی آنها نه «چه کسی می‌رود؟» بلکه «چه چیزی جایگزین می‌شود؟» و «زندگی من چگونه تغییر خواهد کرد؟» است. گروه‌های مختلف اجتماعی نیز انتظار دارند نگرانی‌هایشان در زمینهٔ حقوق فرهنگی، عدالت منطقه‌ای، آزادی‌های فردی و آیندهٔ اقتصادی مورد توجه قرار گیرد.

این آگاهی گسترده ناشی از تجربهٔ تلخ انقلاب ۵۷ و نیز پیوند دائمی جامعه با جهان از طریق رسانه‌ها، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی است. جامعهٔ امروز خود را در مقایسه با استانداردهای جهانی تعریف می‌کند و مطالباتی بسیار فراتر از شعارهای ساده‌انگارانه دارد.

اما نکتهٔ کلیدی اینجاست:
گذار لحظه‌ای نیست که پس از سرنگونی آغاز شود؛
گذار، فرایندی است که پیش از سرنگونی و در باور و در دلِ جامعه شکل می‌گیرد.

به عبارت دیگر، ما اکنون در مرحله‌ای قرار داریم که می‌توان آن را پیشا گذار نامید--دوره‌ای که در آن باید نه‌فقط ساختار سیاسی آینده، بلکه شیوهٔ فکر کردن به آینده را تغییر دهیم.

تا زمانی که نگاه و فهم جامعه نسبت به امکان تغییر دگرگون نشود، هیچ فروپاشی‌ای--به‌تنهایی--ما را وارد دموکراسی نخواهد کرد.

دگرگونیِ نگاه به آینده، همان نقطهٔ آغاز گذار است.

اگر این تغییر نگرش و این باور جمعی شکل نگیرد، آنچه رخ می‌دهد نه گذار، بلکه خلأ و تکرار شکست‌های تاریخی است.

از این رو، گذار نه با فروپاشی نظام آغاز می‌شود، نه با شعارهای کلی دربارهٔ دموکراسی. گذار زمانی آغاز می‌شود که بتوانیم تصویری روشن و متکی بر برنامه از آینده ارائه کنیم--چیزی فراتر از نفی جمهوری اسلامی؛ تصویری که نشان دهد چه می‌خواهیم بسازیم، چگونه می‌خواهیم بسازیم و چگونه از تکرار خطاهای گذشته جلوگیری خواهیم کرد.

این لحظهٔ بازاندیشی برای اپوزیسیون فرصتی است تا از نگاه تک‌بعدی فاصله بگیرد و گذار را در چارچوبی جامع، چندلایه و آینده‌نگر بازتعریف کند. بدون این بازتعریف، نه تنها گذار محقق نخواهد شد، بلکه خطر تکرار چرخه‌های شکست‌خوردهٔ تاریخی نیز جدی است.

ایران فرزندانش را صدا کرده است، پاسخگویش باشیم