*گاهی فراموش میکنيم همه سوار يک کشتی هستيم
خبرگزاری دانشجويان ايران - تهران
سرويس: سياسی خارجی
برخلاف اتاقهايی که معمولا در بيمارستانهای دولتی برای طبابت پزشکان در نظر گرفته میشود، دکتر علی اکبر ولايتی در اتاق آيينه کاری شدهی بيمارستان دارآباد که تاسيس آن به دوران مظفرالدين شاه برمیگردد به طبابت مشغول است، اتاقی که بیشباهت به تالار آيينه وزارت خارجه نيست.
وزير اسبق امور خارجه ايران قويا معتقد است که ايران قلب خاورميانه و خاورميانه قلب جهان است؛ نظری که آمريکايیها نيز از «آلفرد تاير ماهان» دربارهی خليج فارس به عنوان «هارتلند» دنيا به يادگار دارند و همچنان برای تصاحب اين منطقه تلاش میکنند.
وی ديدار اخير مقام معظم رهبری با کارگزاران نظام، از همه طيفهای فکری، را از ديدارهای مهم مسوولان پس از تشکيل دولت جديد و بيشتر فرصتی برای ديدار مسولان با يکديگر عنوان میکند و به خبرنگار ايسنا میگويد:« گاهی اوقات در رقابتهایمان بی آن که متوجه باشيم در تعامل با يکديگر از خط قرمزها میگذريم و يادمان میرود که همگی در يک کشتی هستيم.»
عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام بر خلاف نظر برخی که گمان میکنند ايران در حسرت مذاکره با آمريکا به هر قيمتی و شرايطی است نظر شخصیاش اين است که «هيچ خيری در مذاکره با آمريکا وجود ندارد.»
وی با اشاره به پيششرط آمريکا در پيشنهاد ۱+۵ تاکيد میکند که حتما ايران غنیسازی اورانيوم را متوقف نمیکند و آن را سياست قطعی ايران میداند که کسی از آن تنازل نخواهد کرد.
اين عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام در گفتوگو با خبرنگار انرژی هستهيی خبرگزاری دانشجويان ايران (ايسنا) با اشاره به ديدار اخير کارگزاران نظام با مقام معظم رهبری گفت:« ايشان معمولا سالی دو بار با مسوولان نظام جلسه دارند که در اين جلسات بخشی از سياستهای کلی نظام و مباحث اخلاقی مطرح میشود.»
وی مهمترين خصوصيت ديدار اخير را «انس و همدلی» دانست و افزود:« همانطور که ديديد از مسوولان سابق و فعلی تقريبا همه در اين ديدار حاضر بودند.»
مشاور مقام معظم رهبری در امور بينالملل ادامه داد:« علاوه بر خصوصيت انس اين جلسه، مردم نيز میبينند که صرف نظر از اختلاف سليقهها، در حوزهی رهبری ايشان به همه يکسان نگاه میکند، چه کسانی که مسووليت قبلی داشتند و چه آنها که در حال حاضر مسووليت دارند.»
ولايتی گفت:« از نظر ايشان ملاک اين است که افراد، قانون اساسی و مبانی انقلاب اسلامی را قبول داشته باشند و اگر افراد اين گونه باشند، آنها اصولگرايند.»
عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام با اشاره به دو شکل از اصولگرايی مورد نظر مقام معظم رهبری اظهار داشت:« اصولگرای اصلاحطلب و اصلاحطلب اصولگرا از اين مصاديق هستند، بنابراين به يک تعبير همه اصولگرايند و به تعبيری ديگر همه اصلاحطلبند.»
وی در تشريح ابعادی از اين گونه تبيين وضعيت سياسی ادامه داد:« اين نگرش نشاندهندهی آن است که اختلافی اساسی بين فعالان سياسی کشور که در چارچوب نظام کار میکنند، وجود ندارد.»
مشاور مقام معظم رهبری در امور بينالملل افزود:« اين جلسات برای اين است که اگر کسانی فکر میکنند که مسوولان دو جناح اصولگرا و اصلاحطلب لشکر سلم و تور در مقابل يکديگرند و در رقابت با هم تا جاهايی در ابراز مخالفت پيش میروند که نبايد بروند، بدانند که همه زير يک خيمه هستند و سرنوشت همه يکی است و اگر خدای ناکرده مشکلی برای کشور پيش آيد، ديگر اصولگرا و اصلاح طلب و چپ و راست نداريم، پس همه در يک کشتی سوارند و بايد سعی کنند که اين کشتی به ساحل نجات و سلامت برسد.»
ولايتی چنين ديدارهايی با حضور کارگزاران مختلف نظام را فرصتی برای ديدار مسوولان با يکديگر دانست و گفت:« هر چه که آدمها از همديگر دور باشند، قضاوتشان نسبت به يکديگر بر اساس توهم خواهد بود تا واقعيت.»
عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام همچنين اين جلسات را فرصتی برای مرور مبانی، دستاوردها و مشکلات و سياستهای راهبردی حکومت دانست.
وی تصريح کرد:« اگر طبيعت رقابت سياسی با اخلاق کريمه همراه نباشد، انسان را از حوزهی مدنيت خارج میکند. البته منظور از مدنيت، مدنيتی که غرب تبليغ میکند، نيست. مدنيت ما ايرانی - اسلامی است و اگر رقابتهای سياسی از چارچوب آن خارج شود، گويی خط قرمزهای اخلاقی را شکستهايم.»
ولايتی گفت:« گاهی اوقات در رقابتهایمان بی آن که متوجه باشيم در نحوهی قضاوت کردن، سخن گفتن و تعامل از خط قرمزها میگذريم و يادمان میرود که همگی در يک کشتی هستيم. بنابراين تصور میکنم وجود چنين جلساتی ضريب تصحيحی است برای مسيری که در آن در حال حرکت هستيم.»
ولايتی درعين حال ضرورت جمع شدن مسوولان کشور به خاطر احتمال روبهرو شدن با فرض شرايط دشوار و سخت را امری غيرطبيعی ندانست و اظهار داشت:« اساسا افراد، در ردهی هم سطح خود دعوت به اجتماع را چه برای نقد و يا تفاهم نمیپذيرند؛ چرا که با ديد رقيب به يکديگر نگاه میکنند، مگر اين که دعوت به اجتماع از سوی فردی با موقعيت سياسی - اجتماعی بالاتر باشد، در آن صورت افراد به راحتی زير يک چتر قرار میگيرند و به اين شکل برخی رابطههای تخريب شده نيز اصلاح میشود.»
وزير اسبق امور خارجه در ادامه گفتوگو با خبرنگار ايسنا با اشاره به موقعيت منطقهيی ايران گفت:« منطقهی خاورميانه و خليج فارس قلب سياسی جهان است. اگر نبض اين منطقه تند بزند، نبض سياست دنيا هم تند خواهد زد. ايران نقشی مرکزی را در خاورميانه دارد.»
وی با اشاره به اهميت اين منطقه برای آمريکا و ديگر قدرتها به حضور و دخالت آمريکا در مسالهی فلسطين اشاره کرد و گفت:« آمريکايیها به ديگران حتی اروپايیها اجازهی وارد شدن به اين منطقه را نمیدهند، در حالی که انگليسیها، فرانسویها، روسها و حتی کشورهای اسلامی منطقه خواهان مداخله در مسالهی فلسطين هستند.»
ولايتی با بيان اين که پس از انقلاب ايران توانست نفوذ فوقالعادهای در منطقه پيدا کند،اظهارداشت:« خاوير سولانا، رييس سياست خارجی اتحاديه اروپا در اظهارات اخيرش اقرار کرد که ايران بيشترين نفوذ را در منطقه خاورميانه دارد.»
مشاور مقام معظم رهبری در امور بينالملل در ادامه دربارهی پيامی که سعود الفيصل، وزير امور خارجهی عربستان سعودی حامل آن برای مقام معظم رهبری بود، گفت:« در واقع ايشان پاسخ پيام مقام معظم رهبری به پادشاه عربستان را که بنده مسوول رساندن آن بودم را آورده بود.»
وی اظهار داشت:« مهمترين خواستههای ايران و عربستان، وحدت جهان اسلام و تلاش دو طرف برای رسيدن به اين هدف مهم است. قطعا تبادل نظر اين دو کشور بزرگ شيعی و سنی، موجب میشود تحرکات تندروها خنثی شود.»
عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام با بيان اين که روابط دو جانبه بين ايران و عربستان بسيار تعيين کننده است، افزود:« مسالهی ديگر همفکری در مسايل منطقه و در حوزهی فلسطين و عراق است. رابطهی ما و عربستان محوری برای کل روابط با منطقهی خليج فارس و شورای همکاری خليج فارس است.»
وی با اشاره به همکاریهای تهران - رياض ادامه داد:«تفاهم ايران و عربستان موجب شد که اجلاس سران کشورهای اسلامی در دورهی قبل در تهران تشکيل شود.بنابراين میبينيد هر کجا که دو کشور با يکديگر تفاهم کردهاند، عملا پيشرفت سياسی خوبی خواهند داشت.»
ولايتی در پاسخ به اين سوال که روابط اقتصادی ايران با کشورهای منطقه میتواند چه ضريب امنيتی را برای ايران ايجاد کند؟ گفت:« درحال حاضر حجم روابط اقتصادی ايران و عربستان در حدود دو ميليارد و ۵۰۰ ميليون دلار است و اين رقم در مقايسه با قبل از انقلاب بسيار خوب است.»
وی با خاطرنشان کردن اين که ايجاد رابطهای اقتصادی، به صورت دفعی و فوری امکانپذير نيست،اظهارداشت:« بايد بازارهای يکديگر را شناخت و يک اعتماد سياسی - اقتصادی و اجتماعی شکل گيرد که اين کار زمانبر است. درعين حال ظرفيتها برای تعامل اقتصادی ميان دو کشور بيشتر از سطح فعلی است.»
وزير اسبق امور خارجه به روابط اقتصادی ايران و ترکيه به عنوان ديگر کشور مهم منطقه اشاره کرد و اظهار داشت:« حجم روابط ايران و ترکيه در سالهای جنگ تحميلی تا سه ميليارد دلار هم رسيد.»
وی همچنين با اشاره به برخی مشکلات در انتقال خط لولهی گاز ايران از خاک ترکيه به اروپا، گفت: «مسالهی انتقال خط لوله تنها به رابطهی ايران و ترکيه مربوط نمی شود، هم ما و هم ترکيه بر انجام اين کار علاقهمنديم، اما مساله اين است که اروپايیها بايد چنين عزم راسخی داشته باشند. متاسفانه آمريکايیها و برخی از کشورهای اروپايی مانع از آن میشوند.»
ولايتی افزود:« نيازمندی روز افزون اروپايیها به منبع انرژی به ويژه انرژیهای پاک هر روز بيشتر میشود.البته پس از اين که مشکل قطع گاز از سوی روسيه در مورد اوکراين اتفاق افتاد، اروپايیها اين مساله را تهديدی برای خود ديدند، بنابراين مساله انتقال گاز ايران از طريق ترکيه را به طور جدی بررسی میکنند.»
عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام يکی از راههای تقويت امنيت کشور را برقراری ارتباطات اقتصادی و راهبردی با ديگر کشورها به ويژه با بلوکهای قدرتمند دانست و ادامه داد:« نفت و گاز روسيه در حال حاضر به اروپا میرود، اما به خليج فارس و اقيانوس هند نه. اين در حالی که هر چه زمان میگذرد مصرف انرژی کشورهای آسيايی بيشتر میشود. تا سال ۲۰۱۰ چين اولين وارد کننده نفت در جهان خواهد شد و ۴۰ درصد کل تجارت و اقتصاد جهانی در آسيا خواهد بود. رشد متوسط اقتصادی آسيا شش درصد است که اين بالاترين سطح نقل و انتقالات مالی و تجاری را نشان میدهد.»
وزير اسبق امور خارجه گفت:« اگر روسيه میخواهد به امکانات و فرصتهای منطقه دست پيدا کند، بهترين راه ترانزيت از ايران است.»
ولايتی با اشاره به توافقات ولاديمير پوتين، رييس جمهور روسيه با دکتر محمود احمدی نژاد، رييس جمهور در حاشيهی اجلاس شانگهای، خاطرنشان کرد:« بخش مهمی از اين توافقات در زمينهی همکاریها در حوزههای گاز و انرژی است که در چنين صورتی امنيت اقتصادی چين، روسيه، شبه قاره هند و اروپا به ايران متصل میشود.»
وی در ادامه گفتگوی خود با خبرنگار ايسنا دربارهی موقعيت کشورمان تصريح کرد:« موقعيت ژئواستراتژيک و ژئواکونوميک ايران در دنيا کم نظير است. امکانات فوقالعاده در زمينهی نفت و گاز، سرزمين پهناور، تاريخ و فرهنگ اصيل از ثروتهای مادی و معنوی ايران محسوب میشود. اگر از آنها خوب استفاده کنيم، میتوانيم کارمان را پيش ببريم، در غير اين صورت ديگران بر ثروت ما طمع میکنند و اين فرصتها تبديل به تهديد خواهد شد.»
عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام درباره مذاکره ايران با آمريکا بر سر عراق نيز اظهار داشت:« مذاکره با آمريکا به عنوان يک هدف مطرح نيست.اگر مذاکره بر اساس مواضع برابر، احترام متقابل و حقوق مساوی نباشد، مورد قبول نيست. همچنين اگر مذاکره در جهت تحکيم يک رابطهی ارباب رعيتی و در چارچوب آمريتی استعماری باشد، مضر است.»
وی با يادآوری اين که ايران و آمريکا با يکديگر در رابطه با افغانستان در چارچوب سازمان ملل متحد مذاکره داشتند، گفت:« در اين مذاکرات علاوه بر مساله افغانستان مسايل گوناگون ديگر هم مطرح میشد، اما ناگهان آمريکايیها مذاکره را ترک کردند و گفتند که اگر ايران شرايط ما را در زمينهی حقوق بشر، خلع سلاح هستهيی و صلح خاورميانه نپذيرد، مذاکره نخواهيم کرد.»
وزير اسبق خارجه ايران با انتقاد از آنچه آمريکا و غرب در خصوص حقوقبشر بر کشورهای ديگر تحميل میکنند، تصريح کرد:« در دورهی رياستجمهوری بيل کلينتون بنده به همراه وزير خارجهی وقت چين با انتقاد از آنچه آمريکا حقوق بشر مینامد، مطرح کرديم که حقوق بشری که آقايان بيان میکنند متناسب با فرهنگ خودشان است. کلينتون برای اين که به نوعی پاسخ ما را داده باشد اين گونه پاسخ داد که حقوق بشر، حقوق بشر است و همان است که خداوند تعيين کرده؛ يعنی آنچه که آمريکايیها درباره حقوق بشر میگويند را خدا تعيين کرده است!»
ولايتی در ادامه با اشاره به قانون آزادی همجنسبازی در آمريکا گفت:« افرادی که موافق قانون آزادی همجنسبازی بودند، تلاش کردند که اين مساله را در کتابهای درسی آموزش و پرورش آمريکا لحاظ کنند مبنی بر اين که ممکن است پدر و مادر فرزندی، هر دو مرد يا هر دو زن باشند! آنها به دنبال آن بودند که اين نوع امور را در تمام کشورهای دنيا برقرار کنند و اگر کشوری از آن تخطی کرد و يا اين قانون را ناديده گرفت، نقض حقوق بشر قلمداد شود، اما مخالفتهای کشورهای اسلامی و واتيکان با اين پيشنهاد مانع از تصويب چنين تصميمی در کنفرانس اجتماعی سازمان ملل شد.»
عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام در ادامه با بيان اين که بعضیها با هر شرايط و هر ذلتی رابطه با آمريکا را درست میدانند، گفت:« متاسفانه برخی هستند که وقتی در جامعه هر مشکلی مثلا گرانی مرغ پيش بيايد، به رابطه ايران و آمريکا ربطش میدهند. بر فرض هم که اين گونه باشد، پس چرا بسياری از کشورهايی مثل آرژانتين که رابطهی بسياری خوبی هم با آمريکا دارند با فقر مواجهاند. آرژانتين يکی از کشورهايی است که با ايالات متحده بهترين روابط سياسی را دارد و با وجود داشتن سرزمينی غنی به لحاظ اقتصادی، اما از فقيرترين کشورهای جهان است.»
ولايتی اظهار داشت:« معتقدم سادهانگاری است که در شرايط نابرابر و يا تحميلی آمريکايیها بتوانيم حقوق خويش را استيفا کنيم.»
عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام در عينحال گفت:« ما برای گفتوگو با کسی مشکلی نداريم. ما حتی با دشمنی که به خاکمان تجاوز کرد، هم مذاکره کرديم.»
وی با اشاره به وضعيت نامتعادلی که آمريکا برای مذاکره مطرح میکند،تاکيد کرد:« برخلاف برخی که فکر میکنند در حسرت مذاکره با آمريکا به هر قيمتی و شرايطی هستيم، نگاه شخصی من اين است که هيچ خيری در مذاکره با آمريکا در شرايط کنونی وجود ندارد.»
وی گفت:« البته آنهايی که مذاکره با آمريکا برابر عراق را تجويز میکردند، سوء نيت ندارند. شايد آنها فکر میکنند که از اين راه ممکن است ما و آمريکا به نقاط مثبتی برسيم.»
وزير اسبق امور خارجه در پاسخ به اين سوال که آيا پذيرش ايران برای انجام مذاکره با آمريکا بر سر عراق به معنی آن است که يک بار ديگر منافع دو کشور در جايی با هم برخورد دارد و يا اين که استراتژی خاصی با توجه به تغيير سياسی در کشور در اين خصوص طراحی شده است؟ گفت:« زمانی عدهای مطرح کردند که بناست بر سر عراق، ايران و آمريکا مذاکره کنند، اين يک آزمايش خوبی بود که برای چندمين بار اتفاق میافتاد. ايران و آمريکا در قضيهی مک فارلين، ساقط کردن ايرباس ايرانی توسط آمريکا وافغانستان در چارچوب سازمان ملل و عراق هر کدام به شکلی خاص مذاکره داشتهاند.»
وی ادامه داد:« در مورد عراق اولا پيشنهاد مذاکره از سوی آمريکايیها مطرح شده بود و سپس درخواست آقای سيد عبدالعزيز حکيم، رييس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق مبنی بر اين که ايران به خاطر عراق با آمريکايیها مذاکره کند، مطرح شد که ايران درخواست ايشان را پذيرفت، اما البته اين امر به جايی هم نرسيد.»
اين عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام با اشاره به رفتار آمريکايیها پس از طرح مسالهی مذاکره گفت: «وزير امور خارجه آمريکا از موضعی بالا عنوان کرد که "ما به زلمای خليلزاد، سفير آمريکا در بغداد اختيار دادهايم که در مورد عراق با ايران مذاکره کند و غير از اين موضوع مسالهی ديگری را مطرح نکند، زيرا که به نظام ايران مشروعيت میدهد و ما اين را قبول نداريم" و همچنين از سوی ديگر واشنگتن انجام مذاکره را به بعد از تشکيل دولت دايمی عراق موکول کرد.»
ولايتی افزود:« اگر بعضی مراقبتها نشود، از موضع بالا درصدد تحقير ايران برمیآيند و اگر ايران حرفی نگويد و ايستادگی نکند، آنها انتظار دارند ايرانی تحقير شده پيش رویشان باشد.آيا واقعا مهمترين دستاورد ايران در صحنهی بينالمللی که استقلال رایاش است را میبايست اين گونه دستمايهی بازیهای خانم رايس قرار میداديم؟»
وی در پاسخ به اين پرسش که بنابراين منافع عراق در راستای منافع ايران قرار گرفت که نسبت به اصل مذاکره با آمريکا مخالفتی نکرديم؟ اظهار داشت:« همين طور است. ما در حد توانمان هر کاری که بتوانيم برای ساماندهی عراق انجام میدهيم تا از اين بحران خارج شود.»
وی با اشاره به اظهارات سيد عبدالعزيز حکيم مبنی بر اينکه مذاکرهی ايران با آمريکا به مصلحت ايران هم هست، گفت:« آقای حکيم نظرشان را گفتند. ما ضمن اين که همبستگی بالايی با مردم عراق اهل سنت، شيعيان و کردها داريم، اما مسايل ايران به خودش باز میگردد. همانطور که حکومت عراق هرچه را مصلحت خود بداند، انجام میدهد و ما هم به آن احترام میگذاريم.»
وی تصريح کرد:« درست نيست که در بين مردم اين گونه انعکاس يابد که اگر ايران میخواهد حرکتی را در صحنهی بين المللی انجام دهد، منتظر است تا دوستانش از کشورهای مختلف آن را پيشنهاد کنند، ضمن اين که هماهنگی بينالمللی با دوستان به خصوص با شخصيت برجستهيی مثل آقای حکيم مورد استقبال ماست.»
عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام با بيان اين که آمريکايیها نشان دادهاند درهر حال به انجام مذاکره و شرايط آن پايبند نيستند، به مذاکرات ايران و آمريکا در مسالهی افغانستان در چارچوب سازمان ملل متحد اشاره کرد و افزود:« از طرف ايران در اين مذاکرات دکتر محمد جواد ظريف، سفير ايران نزد سازمان ملل و از طرف آمريکا معاون وزير خارجهی آمريکا مذاکره میکردند و موضوع اصلی افغانستان بود و گاهی هم به مسايل پيرامونی مثل عراق و فلسطين میپرداختند، اما آمريکايیها يک دفعه از مذاکرات خارج شدند، بنابراين آنها در زمان آقای خاتمی هم رفتارشان همينطور بوده است.»
ولايتی در خصوص پيش شرط آمريکا برای مذاکره با ايران بر سر پرونده هستهيی نيز اظهار داشت:« ايران حتما غنیسازی اورانيوم را متوقف نمیکند و اين سياست قطعی ايران است و از آن تنازل نخواهد کرد.»
وی درخصوص مجموعهی پيشنهادی کشورهای ۱+۵ با بيان اين که بخش اعظم اين مجموعه در تداول سياسيون و سايتهای خبری وجود دارد، به خبرنگار ايسنا گفت:« تصميم برای ادامه مذاکره و تعامل در مسير اتخاذ شده از سوی اين کشورها وجود دارد.»
عضو مجمع تشخيص مصلح نظام به تفاوت ديدگاه چين و روسيه در تقابل با آمريکا و کشور اروپايی اشاره کرد و گفت:« بين اين کشورها اختلاف نظر وجود دارد. بعيد میدانم آمريکايیها در موضوعات مهم بين المللی راضی شوند که به واسطهی پافشاری در يک امری، بين خود و هم پيمانانش شکاف ايجاد کنند.»
وی گفت:« چين و روسيه به يکه تازی آمريکا در منطقه تمايلی ندارند.»
ولايتی در پاسخ به اين سوال که به نظر میآيد چين اساسا قصد دخالت در مذاکرهی احتمالی آمريکا به همراه سه کشور اروپايی با ايران در بحث هستهيی را ندارد، گفت:« در اين باره اطلاع دقيقی ندارم. اما تصور میکنم که در مدت گذشته آمريکايیها و برخی کشورهای اروپايی میخواستند ايران را در شرايط سخت و دشوار با تحريم رو به رو کنند که به دليل مقاومت چين و روسيه موفق به اين کار نشدند، البته حمايت غير متعهدها و استقامت ايران از عوامل موثری بوده است که مانع افراطی شدن کار تاکنون شده است.»
گفتوگو ازخبرنگارايسنا: زهرا اصغری