موفقيت کاربست نافرمانی مدنی در دانشگاه تربيت معلم، علی افشاری، راهبرد

موافقت مسئولين دانشگاه تربيت معلم تهران با کليه مطالبات دانشجويان متحصن در اين دانشگاه قديمی ، فصل نوينی را در تاريخ جنبش دانشجويی گشود .زمانی می توان بهتر به ارزش و اهميت اين پيروزی سترگ تاريخی پی برد که اين حرکت بر نااميدی ، ياس و انزوا طلبی در فضای جنبش دانشجويی غلبه کرد و در روزهای پايانی اين ترم تحصيلی، بشارت آور پايان روز های خاکستری رکود شد.
در چنين شرايطی جمع شدن صد ها نفر دانشجو و آغاز اعتصای غذا با پنجاه نفر کاری بود کارستان که همه را غافلگير کرد. چشمگيرترين ويژگی اين تحصن ده روزه ، افزايش تدريجی و پيوسته تعداد متحصنين و شرکت کنندگان در اعتصاب غذا بود که بر خلاف رويه معمول در اين گونه اعتراضات مشمول روند فرسايشی و ريزش نيروها نشد.

خودداری ارادی قريب به ۱۴۰ نفر از خوردن غذا و تحصن بيش از ۵۰۰۰ دانشجوی مصمم، قدرتی را آفريد که همه تهديد ها و ارعاب ها را در هم شکست. محاصره امنيتی دانشگاه، ممانعت از انتقال دانشجويان بيهوش شده به مراکز درمانی، بستن آب به روی متحصنين ، صدور حکم غيابی محروميت از تحصيل ،ايجاد خط انحرافی توسط بسيج دانشجويی، توزيع غذاهای خوب مثل جوجه کباب ، انتساب تهمت وابستگی به آمريکا و تهديد به بازداشت و … کارسازنيفتاد و همه در برابر عزم و اراده آهنين دانشجويان رنگ باخت و سرانجام کسانی که در اين ده روز حاضر نشده بودند در جمع متحصنين حضور پيدا کنند و خود را نسبت به سلامت دانشجويان بی تفاوت نشان می دادند ، پس از مذاکراتی چند ساعته در برابر خواسته های صنفی دانشجويان تسليم شدند.
از ديگر ويژگی های مهم اين حرکت حضور پر رنگ دانشجويان دختر بود که برای اولين بار شجاعانه و در پرتو همکاری پسران توانستند تابوی عدم همراهی شبانه روزی را بشکنند و در تمامی مراحل حرکت اعتراضی در کنار پسران باشند که در عين حال گامی ارزشمند در جنبش زنان نيز محسوب می شود.
حمايت موثر و قاطع دانشجويان دانشگاه های ديگر که در نامه اعلام همبستگی انجمن اسلامی دانشجويان چهل دانشگاه کشور متبلور شد و پوشش رسانه ای گسترده در داخل و خارج کشور ، ديگر عامل مهم در کاميابی اين جنبش صنفی بود.
اين کارزار بار ديگر قابليت حرکات صنفی را در سپهر جنبش دانشجويی نشان داد که چه پتانسيل بالايی برای گرد آوردن نيروهای دانشجويی دارد. به عبارت ديگر فعاليت های صنفی بستر وحدت بخش گرايش ها و طيف های مختلف دانشجويی است که می تواند با همبسته کردن و اجماع تمامی نيروها ، قدرتی خلق کند که هيچ نيرويی را يارای ايستادگی در برابر آن نباشد.
اين حرکت می تواند الگويی باشد برای ديگر مشکلاتی که امروز گريبانگير دانشجويان در دولت مهرورزی است. مسائلی چون ممانعت از صدور مجوز برای تشکل های دانشجويی، فقدان حق برگزاری تجمع های اعتراضی مسالمت آميز، جلوگيری از برگزاری برنامه های مستقل دانشجويی، دخالت در نوع پوشش و رفتار فرهنگی در محيط های دانشگاهی، محروميت از تحصيل به دلايل سياسی و اعتقادی توسط کميته های انضباطی و … که همگی خصوصيتی صنفی دارند و تمامی دانشجويان از نبود آنها آسيب می بينند. اين مسائل جزء مطالبات تمامی گروه ها و سلايق دانشجويی هستند. آنها همچنين جلوه هايی از حقوق اساسی دانشجويان را بازتاب می دهند که در کل می توان آنها را در قالب سرفصل ” آزادی های آکادميک” دسته بندی کرد.
اکنون همه جريانات دانشجويی و دانشگاهی که دل در گرو استقلال دانشگاه از قدرت سياسی، حاکميت مناسبات علمی و آکادميک در دانشگاه و تعريف دانشگاه به مثابه ستون فقرات جامعه مدنی دارند، ضروری است بيش از گذشته به سرمايه گذاری بر روی کارزار های صنفی اقدام نمايند که قابليت بسيج همه دانشجويان را دارد. البته نکته کليدی برای موفقيت ايجاد ترکيب متوازن بين فعاليت های صنفی با ديگر ابعاد کنش های دانشجويی چون سياسی ، فرهنگی و علمی است.
حرکت های صنفی جايگزين کارکرد سياسی جنبش دانشجويی نيست. هر دوی اين حرکت ها ضرورت دارد. نگاه به درون دانشگاه و سازماندهی کنش های اعتراضی برای مسائل درون دانشگاهی و متعلق به عموم دانشجويان، منافاتی با حضور جدی جنبش دانشجويی در مسائل اجتماعی و سياسی ندارد. از منظری ديگر لازمه اثر بخشی مناسب کارزار های صنفی ،وجود فضای فعال و متکثر از گروه های محتلف دانشجويی است که نشاط ، انگيزه و توانايی های لازم را فراهم می کند.
فعالان دانشجويی ابتدا بسته به ديدگاه های ايدئولوژيک ، سياسی و فرهنگی و روحيه شان جذب تشکل های دانشجويی می شوند و در چهارچوب آن رشد نموده و کسب تجربه می کنند.
از آنجاييکه کماکان تا رسيدن به توسعه سياسی و شکل گيری نظام حزبی واقعی و پايدار، بار تحولات سياسی دموکراتيک بر دوش نيروهای جامعه مدنی و بويژه جنبش دانشجويی است، بنابراين رسالت جنبش دانشجويی سامان دادن فعاليت هايش در داخل و خارج از دانشگاه به نحو موثر ومتوازن است.
گرانيگاه توجه و اعتماد مردم به دانشجويان ، سمت گيری و تکاپوی عملی جنبش دانشجويی در مسائل سياسی بر اساس معيار های منافع ملی، حقوق بشر، نگاه آرمانی و اخلاق گرا و ضرورت رعايت مصلحت همگانی است.
دانشجويان سرافراز تربيت معلم عملا نشان دادند که راه موفقيت در تلاش های صنفی کدام است و در سطحی بالاتر ثابت کردند که سازمان دهی موثر نيروهای دانشجويی و تکيه بر اعتراضات اجتماعی راه رسيدن به مطالبات مورد نظر است که حتی مديران انتصابی دولت اولترا اقتدارگرا و امنيتی احمدی نژاد را نيز به عقب نشينی وا می دارد.
هنر آنان ارائه کار جمعی، محکم، راديکال ، هماهنگ، سازمان يافته و دوری از رفتار غير عقلانی و گرفتار شدن در واکنش های احساسی بود. با هوشياری، تمامی ترفند ها برای شکستن تحصن ، ايجاد رخنه و تفرقه ، خروج از مرزهای عقلانيت و سقوط در گرداب اقدامات افراطی را خنثی کردند.
در اصل کار آنان نمونه ای از کاربست موفقيت آميز نافرمانی مدنی و شيوه های مبارزاتی بی خشونت بود که در بن بست کنونی پيش روی جنبش دموکراسی خواهی ايران ، کارامدترين روش به نظر می رسد.
ناتوانی دولت سرکوبگر و حاکميت پادگانی در حذف دگرانديشی و مطابات مغاير با گفتمان رسمی حاکم ضمن آنکه تهديد به خطر افتادن بقاء و نابودی نيروهای تحول خواه را منتفی نمود، اينک فرصتی بالقوه را نيز آشکار می سازد که در صورت به کارگيری درست منابع ، اتخاذ شيوه های مبارزاتی کارآمد و جلب اعتماد مردم می توان محدوديت ها و تنگناها را از بين برد و پيشروی پايدار و ماندگار را نيز به ارمغان آورد.
جشن پيروزی دانشجويان رشيد تربيت معلم نويد بخش طليعه دوران جديدی از پويايی و تحرک نيروهای جامعه مدنی برای تغيير جهت دادن مناسبات از گسترش اقتدارگرايی و نظامی گری به سمت دموکراسی ، مدنيت و خرد گرايی است. تغيير روندی که تنها بر دوش مردم و نيروهای تحول خواه تکيه دارد و روندی بازگشت ناپذير در توسعه و رشد جامعه مدنی مانا را ترسيم می سازد.
تداوم حضور در صحنه تا اجرای تمامی مفاد موافقت نامه امضا شده با مسئولان دانشگاه گام آخر اين کوشش تاريخی است تا تضمين کننده ،پايانی نيک فرجام بر شادی اين روز های دانشجويان دانشگاه تربيت معلم، باشد.