“دولت وحدت ملی”؛ نام مستعاری برای عبور از احمدی نژاد؟!، روزبه میر ابراهیمی، راهبرد آنلاین

به قولی “آش احمدی نژاد به قدر شور بوده که زودتر از زمان معمول دعوا بر سر جانشینی اش آغاز شده است”. این موضوع آنقدر جذابیت داشته که نه تنها اصلاح طلبان، که حتی جبهه اصولگرایان را نیز به تب و تاب انداخته است. بگونه ای که این روزها ندای “دولت وحدت ملی” و ” دولت ائتلافی” از درون جبهه اصولگرایان به گوش می رسد.

هفته نامه “شهروند امروز” یکی از اولین نشریه هایی بود که تابستان سال جاری از تلاش‌های علی‌اکبر ناطق نوری جهت بررسی طرح تشکيل “دولت وحدت ملی” خبر داد. این هفته نامه خبر از آن داده بود که رئيس اسبق مجلس شورای اسلامی و رقيب محمد خاتمی در انتخابات هفتم رياست جمهوری، در رايزنی‌ با چهره‌هايی همچون هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی و مهدی کروبی ايده ای را مطرح کرده که در وضعيت حساس کنونی، ايران نيازمند ورود کسی به صحنه‌ انتخابات رياست جمهوری دهم در سال آينده است که هر دو جناح بر سر آن توافق داشته باشند و بتواند يک “دولت وحدت ملی” تشکيل دهد.

پيشنهادی که بقول پیشنهاد دهنده اش “در نطفه” خفه شد. چندی بعد از انتشار رسانه ای این خبر ناطق نوري كه در حاشيه مراسم بزرگداشت اسدالله لاجوردي سخن مي‌گفت،یادآور شد که آن چه به عنوان”دولت وحدت ملي” مطرح كرده، “يك پيشنهاد و تئوري” بوده است.

وی ادامه داده بود که “اين يك پيشنهاد كلي بود كه گفتيم همه جمع شوند و بر كسي اتفاق‌نظر داشته باشند كه مورد قبول مقام معظم رهبري باشد؛ به اين معنا كه اصول و ارزش‌هاي انقلاب را قبول داشته باشد و قابل تحمل جريان‌ها باشد؛ همه جمع شوند و چنين فردي را انتخاب كنند؛ اما مع‌الاسف هر گروهي دنبال كار خودش است و اين تئوري هم در همان نطفه منتفي شد؛ من فقط تئوري دادم و دنبالش نيستم؛ اما آنچه از قرائن مي‌بينم اين است كه هر گروهي آتش را براي نان خود مي‌خواهد.”

اما کمی بعد تر این علی لاریجانی بود که یک بار دیگر به چنین بحثی دامن زد. وی در گفت و گویی با خبرگزاری فارس گفت:” اگر وحدت ملي را مي‌خواهيم بايد تنوع فكري را بپذيريم. اگر كسي بخواهد اين تنوع را از بين ببرد، به نظر من تئوري پيشرفت فكر سياسي را در جامعه نفهميده است.اينكه در انتخابات وحدت ملي توجه شود امري لازم است و من اين موضوع را خطرناك نمي‌دانم، بلكه مفيد هم مي‌دانم. توجه داشتن به معناي اين نيست كه كانديدا هم نداشته باشند. گروه‌ها مي‌توانند كانديدا داشته باشند و تا آنجا كه مي‌توانند به هم نزديك شوند. اين به معناي حذف كسي نيست و اشكالي هم ندارد.”

کمتر از چند هفته بعد لاریجانی اندکی تلطیف موضع کرد. رئيس مجلس شورای اسلامی این بار در سخنانی که در بوئین زهرا ابراز شد، گفت:”اگر از دولت وحدت ملی و ائتلافی برای ساخت کشور استفاده شود خوب است، اما اگر تبديل به دعواهايی شود که امروز وجود دارد، مسلما دولت ائتلافی خوب نيست.”
این در حالی است که برخی همچون عباس عبدی یکی از روزنامه نگاران اصلاح طلب چنین طرحی در ایران “بی ربط” است.

عبدی یادآور می شود:” پيشنهاددهندگان طرح آقايان ناطق و لاريجانی رييس مجلس، می‌گويند ما تابع رهبری هستيم، وحدت درذيل نظرات ايشان، خب ايشان هم که نظرش راجع به دولت مشخص است، پس دنبال چی هستند؟ اگر می‌خواهند بگويند وحدت خارج از حوزه‌ی ولايت رهبری ايشان، اين اصلا يک بحث ديگر است. … .اگر آن‌ها به آن چارچوب‌های فکری‌شان معتقدند و بعد می‌گويند ما فقط در ذيل رهبری ولايت فقيه وحدت می‌کنيم، خب اين را هم که دارند. رهبری هم که معلوم است به طور مشخص از آقای احمدی‌نژاد حمايت می‌کند. ممکن است نگويد که ايشان کانديدای من است. ولی وقتی اينقدر دارد از اين دولت تعريف می‌کند، خب معنايش اين است که اصلا مشکلی برای مملکت از حيث وجود آقای احمدی‌نژاد نيست که حالا آقای ناطق يا لاريجانی و ديگران بخواهند دولت وحدت ملی تشکيل بدهند.”

نکته جالب اینکه در سوی دیگر این میدان (اصولگرایان) نیز مخالفت های سر سختانه ای بروز کرد.

حسین شریعتمداری ، مديرمسوول روزنامه کيهان نیز این طرح را “در چنین حالتی در جمهوری اسلامی”فاقد مفهوم دانست. وی گفت:”طرح دولت وحدت ملی برای زمانی است که خطری کشور را تهديد می‌‏کند و قرار است مردمی که تفرقه دارند، با يکديگر متحد شوند و چنين حالتی در جمهوری اسلامی مفهومی ندارد.”
شريعتمداری ادامه داده بود:”بحث دولت وحدت ملی در ايران هيچ مفهومی ندارد زيرا رئيس‌‏جمهور و دولت، برخواسته از آرا و نظرات مردم هستند. وحدت ملی به معنای آن است که گروه‌‏های مختلف در کابينه سهم داشته باشند و اين الگو، برای کشورهايی است که رئيس‌‏جمهور را احزاب تعيين می‌‏کنند؛ در حالی که در ايران، مردم مستقيماً رای می‌‏دهند و انتخاب کابينه، حق رئيس‌‏جمهور است، البته مجلس هم حق دخالت دارد.”

این سخنان در حالی بود که پیش از این نیز روزنامه کیهان در سرمقاله ای که روز یکشنبه 17 آذر ماه سال جاری منتشر کرد طرح “دولت وحدت ملی” را به نوعی به اصلاح طلبان و “امریکا” منتسب کرده بود.

“… و اما، مدعیان اصلاحات چه سابقه ای دارند؟ بی توجهی به دغدغه های مردم مخصوصاً دغدغه های معیشتی آنان، مقابله آشکار با آموزه های انقلاب و امام، همراهی و حمایت از آشوبگران، میدان دادن به دشمنان تابلودار مردم، مراوده پنهانی با محافل خارجی، درگیری های حزبی و جناحی، بازی کردن نقش اپوزیسیون در درون حاکمیت، تلاش برای ضربه زدن به مبانی نظام اسلامی و نهایتاً تبدیل شدن به بازوی اجرایی پروژه های رسماً اعلام شده آمریکا که در این زمینه باید از آنها پرسید، آیا بسیاری از مواضع و عملکرد شما با خواست آمریکا و متحدانش همخوان نبوده است؟! بنابراین مقصود مدعیان اصلاحات از «ائتلاف برای نجات کشور»، کنار زدن اصولگرایان از کانون قدرت است و در این نقطه دقیقاً و بدون کم و کاست با آمریکا و متحدانش اشتراک نظر دارند.”
عماد افروغ نماینده اصولگرای سابق مجلس که از جمله منتقدان دولت احمدی نژاد نیز هست طرح موضوع “دولت وحدت ملی” را “عوام فریبی” دانست.

اين استاد دانشگاه وجود تفاوت ها را در جامعه موجب رشديافتگي دانست و افزود:”اگر بر جامعه اي وحدت صوري حاكم باشد فريبنده و نفاق بر انگيز است”.

وي “نگاه فله اي به سياست و اقتصاد را يك آفت” توصيف كرده و گفته بود:”نمي توان به نام وحدت، جلوي رقابت و مشاركت سياسي و تحزب را سد كرد”.
رئيس كميسيون فرهنگي مجلس هفتم با انتقاد از طرح موسوم به “ائتلاف” و “دولت وحدت ملي” بيان داشت:”اين پيشنهاد به معناي ناديده انگاشتن تفاوت‌ها و بي توجهي به تجربه تاريخي 100 ساله و آرمان هاي 30 سال انقلاب اسلامي و حركتي ضد عقلاني و توده وار است”.

اما روزنامه کیهان که اولین مواضع در انتساب این طرح به اصلاح طلبان و در پی آن آمریکایی خواندن آن داشت موجی را آغاز کرده بود که رسانه های دیگر اصولگرا از جمله خبرگزاری فارس آن تحلیل را با سلسله مصاحبه هایی از شخصیت های مختلف پیگیری کردند.

غبارآلوده شدن این طرح تا جایی پیش رفت که هاشمی رفسنجانی نیز به شکل علنی وارد این بحث شد و اتفاقا واکنش رفسنجانی نیز در مقابل همین تحلیل و سوال خبرگزاری فارس بود.

رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام در حاشيه همايشی که از سوی بسيج داشجويی دانشگاههای استان تهران، برگزار شده بود، در جمع خبرنگاران در پاسخ به پرسش خبرنگاری که درباره طرح وحدت ملی و طرح آن از سوی اصلاح‌طلبان پرسيد، اظهار داشت:”چيز جالبی است که اين طرح به صورت عوامانه مطرح می‌شود. اين طرح را اول آقای ناطق نوری مطرح کردند که جزء اصلاح‌طلبان نيستند. بعد هم آقای لاريجانی مطرح کردند که او هم جزء اصلاح‌طلبان نيست. بعد هم جامعه‌ روحانيت مبارز با خواست عسگراولادی، باهنر و حبيبی به ميدان آمد.”

وی در ادامه گفته بود:”فقط وقتی آقای کرباسچی آن را قبول کرد، موج برگشت و گفتند اصلاح‌طلبان اين را مطرح کرده‌اند؛ در حالی که اصلاح‌طلبان با اين طرح مخالفند؛ زيرا اين طرح معنايش اين است که رييس‌جمهور اصول‌گرا و کابينه مشترک باشد، اين طرح آقای ناطق است؛ آن را وارونه نکنيد.”

این سخنان رفسنجانی به نوعی تایید خبری بود چند ماه پیشتر توسط “شهروند امروز” منتشر شده بود. خبری که حکایت از دیدار ناطق نوری با شخصیت هایی چون رفسنجانی در مورد طرح “دولت وحدت ملی” بود.

اما این تنها اصلاح طلبان نبودند که از این موضوع استقبال نکردند بلکه مصطفی پورمحمدی نیز یکی از سرشناس های اصولگرا بود که “طرح دولت”وحدت ملی” را مدل قديمی و عقب‌افتاده” دانست.

رئيس سازمان بازرسی کل کشور با بيان اينکه اين چنين طرحی امکان عملياتی شدن ندارد، افزوده بود:”شايد در زمان تشکيل کابينه بتوانيم برای استفاده از ظرفيت‌های مختلف اين مساله را مطرح کنيم، اما در حوزه فعاليت‌های انتخاباتی، عملی و اجرايی نيست.”

اما این همه داستان نبود و همچنان نیز در فضای رسانه ای ایران سوژه ای داغ است.

از تابستان سال جاری، که بحث طرح “دولت وحدت ملی” به رسانه کشیده شد از سوی آن بخش از اصولگرايان که سخت پشتیبان دولت کنونی هستند مورد انتقاد و حمله قرار گرفت و به عنوان گامی در راه “عبور از احمدی‌نژاد” تلقی شد. از همین رو بود که اين ايده در همان مراحل اوليه متوقف ماند.

در اين ميان، طيف‌هايی از اصلاح‌طلبان، این طرح را نشانه‌ای از شکاف و اختلاف در ميان جناح اصولگرا تلقی کردند. به گمان اين اصلاح‌طلبان، رويکردها و سياست‌های منفی دولت احمدی‌نژاد در سه سال گذشته، ايران را به لحاظ داخلی و بين‌المللی در موقعیتی قرار داده است که بخشی از اصول‌گرايان نيز با نگرانی بيش از پيش به سوی راه‌حل‌های “معقولانه” متمایل شده اند.

در طول سال های اخیر همواره مفاهیمی به عرصه ادبیات سیاسی روز ایران وارد شده است که با معنای عام آن در دنیای تفاوت های چشمگیری دارد. همانگونه که معنای چپ و راست در ایران چندان همخوانی با معنای سیاسی آن در دنیا ندارد، مفاهیمی چون “دولت وحدت ملی”، “دولت ائتلافی”،”ائتلاف” و … نیز از این جمله اند.

بسیاری معتقدند پیش از آنکه به چنین مقوله های جدی تر نگاه کرد باید این نکته را یادآور شد که نام گذاری های این چنینی در جریان های مختلف ایران بیشتر به”برچسب ها” یا “اسم مستعار”هایی شبیه است که در مقاطع مختلف به روز می شود.

در مجموع، با توجه به صف‌بندی‌های يادشده در باره‌‌ ايده‌ دولت وحدت ملی، به نظر نمی‌رسد که اين ايده از چنان نيرويی برخوردار باشد که بتواند به مشی و راهکار سياسی بخش‌های عمده‌ای از دو جناح حکومتی در آستانه‌ انتخابات آينده رياست جمهوری بدل شود. آنچه مشخص است طرح های این چنینی که از درون جبهه اصولگرا مطرح می شود همه مشروط به نگرش رهبری نظام است و تا زمانی فرصت طرح دارد که مخالفتی از سوی وی ابراز نشود. اما آنچه مشخص است چنین تلاش هایی در جریان اصولگرا بیش از هر چیز سیگنال هایی است که تحت نام های مختلف برای “عبور از احمدی نژاد” منتشر می شود. رئیس دولتی که عملا طیف بسیاری را در گذر از خود به تفاهم رسانده است.اما آیا این بازی الفاظ در عمل نیز تاثیری در میدان انتخابات پیش رو بر جای خواهد گذشت؟ موضوعی است که باید در ماه های آینده در انتظارش نشست.

راهبرد آنلاین