دموکراسی ها با هم نمی جنگند، در باب بايکوت روز جهانی دموکراسی، عمادالدين باقی، اعتماد ملی

به نقل از روزنامه اعتماد ملی شنبه ۱۴ دی ۱۳۸۷ - ويژه نامه هفتگی ضميمه روزنامه صفحه ۴

روز جهانی زن ، روز جهانی کودک ، روز جهانی توالت و دهها مناسبت ديگر را در تقويم سال مشاهده می کنيم .نامگذاری روزها شايد از آن رو که وافر شده ،اهميت و بکارت خود را از دست داده باشد و چون عرضه کالايی بسيار شد ،توجه بايسته ای را بر نمی انگيزد اما برخی موضوعات ذاتا از چنان جايگاهی برخوردارند که نامگذاری روزی بدان موضوع ، مشمول ارزان شدن کالا در صورت عرضه زياد نمی شوند . بسياری از اين مناسبت ها محصول بحث ها و پيکارهايی است که از قرن نوردهم يا بيستم آغاز شده اند اما موضوع دموکراسی که از ۳هزار سال پيش نيز در ميان فيلسوفان و سياستمداران مطرح بوده است و افلاطون و ارسطو نيز در آثار خويش به انديشه های پيشينيان خود ارجاع داده اند روزی را به خود اختصاص نداده بود . در واقع قديمی ترين موضوع و مسئله حقوق بشری جزو آخرين و جديدترين نامگذاری ها شده است .

سال گذشته در ۸ نوامبر ۲۰۰۷ (۱۷ آبان ۸۶ ) سازمان ملل ۱۵ سپتامبر(۲۵ شهريور) را به عنوان روز جهانی دموکراسی ناميد و در همين رابطه از اعضای سازمان ملل، سازمان ها،سازمان های غيردولتی و افراد دعوت کرد تا بطور شايسته اين روز را گرامی داشته و به ارتقای آگاهی عمومی کمک نمايند. . سازمان ملل همچنين دولت های عضو را دعوت کرد تا از اين بابت اطمينان يابد که به نمايندگان پارلمانی و سازمان های جامعه مدنی اين فرصت داده می شود تا آنها نيز در برگزاری هر چه بهتر و بيشتر اين مراسم دخيل باشند. در بيانيه سازمان ملل آمده است : « دموکراسی ارزشی جهان شمول مبتنی بر اراده آزاد مردمان در تعيين نظام های سياسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خودشان و مشارکت کامل آنها در تمام جوانب زندگی است...از آنجا که دموکراسی ها دارای ويژگی های مشترک هستند، هيچ مدل واحدی از دموکراسی وجود ندارد و اينکه دموکراسی به هيچ کشور و منطقه ای تعلق ندارد ، چنانکه اين نشانه مثبتی است که سازمان ملل بر اهميت روز جهانی دموکراسی صحه گذارده است اما تاکيد بر اين خالی از لطف نيست که صرف ارتقای دموکراسی کافی نيست بلکه بحث، ارزيابی و کشف حوزه های دموکراسی نيز حياتی است . همچنين مهم است که سازمان های جامعه مدنی مسئوليت و وظيفه تاثيرگذاری بر برنامه کاری روز جهانی دموکراسی را به عهده گيرند و تضمين نمايند که اين مباحث بازتاب دهنده موضوعات مربوط به بخشهای مختلف جامعه است، بخش هايی مثل مردمان حاشيه نشين و فقير. بنابراين ما از همه شمايی که در اين روز جهانی دموکراسی مشارکت کرده ايد به اصرار می خواهيم که اقدام کنيد و از دولت خود بخواهيد که اين روز را در تقويم کاری خود مشخص سازد و مشارکت سازمان های جامعه مدنی در اين فرايند را تضمين کند» .
پانزدهم سپتامبر سال جاری ۲۰۰۸م-۱۳۸۷ ش ،نخستين روز بين المللی مردمسالاری بود که در محمع عمومی سازمان ملل گرامی داشته شد و دبيرکل نيز به همين مناسبت به سخنرانی پرداخت . نکات مهم و بل شگفت انگيزی در اين رابطه وجود دارند .
يکم اينکه چنين روز با اهميتی مورد توجه و حساسيت شايسته قرار نگرفت و بجز خبری که در نشريه داخلی خرداد-مهر کميسيون حقوق بشر اسلامی مشاهده کردم ، در مطبوعات داخل ايران و حتی سايت های سياسی و خبری داخل و خارج کشور اعم از پوزيسيون و اپوزيسيون هيچ انعکاسی نيافت . جستجو در بخش فارسی گوگل نيز نشان داد يک سطر هم در اين زمينه نيامده است (اميدوارم جستجوی من ناکام بوده و ادعای پيش گفته نادرست باشد) ومتن بيانيه فوق نيز از انگليسی برگردانده شده است. بی علاقگی رسانه ها و نهادهای دولتی به اين موضوع ، رويداد نامنتظره ای نيست اما ديگران چرا ؟ نهادها و فعالان حقوق بشری داخل کشور چرا ؟
دوم اينکه پيشنهاد کننده روزبين المللی دموکراسی ، قطر بودکه رياست "کنفرانس بين المللی مردم سالاری های جديد" را بر عهده داشت و قطعنامه ای حاوی اين پيشنهاد را طرح کرد . دبير کل سازمان ملل نيز در پيام خود از قطر بخاطر اين پيشنهاد و از " انجمن مردم سالاری" که رياست آن را پرتغال برعهده دارد تشکر کرد . کشور کوچکی مانند قطر با چنين ابتکاراتی خود را به جايگاهی ارتقا می دهد که به جای انفعال و واپس ماندگی، ابتکار آن را به دست می گيرد و دولتمردان کنونی ما که گويی از اين ادبيات می هراسند افتخار خود را به پرخاش عليه حقوق بشر می دانند و هربار در پی بهانه ای برای بی اعتبار کردن آنند . برای مثال در حالی که نهادهای حقوق بشری جهان پيشتاز اعتراض های پيوسته به جنايات اسراييل در غزه بوده اند می گويند فاجعه غزه بار ديگر باعث رسوايی مدعيان حقوق بشر شد و....
سوم اينکه گرچه مردم سالاری به عنوان يک" ارزش جهانی" شناخته شده که تعلق به قوم يا مذهب خاصی ندارد و تمام ارکان و نهادهای وابسته به سازمان ملل در برنامه های کاری خود به آن پرداخته اند اما برای نخستين بار محوريت خاصی پيدا کرده است و بيم آن می رود که سکانداران سياست ايران تحت تاثير فرقه های خاصی که عقايد مخالف حقوق بشر ودموکراسی دارند به چالش های بيهوده با آن برخيزند و بيش از پيش منافع ملی و آيينی را دستخوش آسيب های بيهوده نمايند .
چهارم اينکه در پيام يا سخنرانی دبيرکل به اين نکته يا خبر نيز اشاره شده است که سازمان ملل متحد صندوقی به نام "صندوق مردم سالاری" پايه گذاری کرده است که توسط سی و پنج دولت عضو کمک مالی می شود . در آينده نزديک ،کمک به صندوق آشکار مردم سالاری و کمک به صندوق غيرآشکار حمايت از دولت ها و سازمان های متهم در دنيا ، به معياری برای حضور در چرخه جهانی يا رانده شدن از آن تبديل می شود . با نگاهی به سير تحولات تاريخ دويست سال اخير می توان آينده را و نتايج انفعال در برابر پيشرفت های حقوقی بشر را پيش بينی کرد .
به دست داشتن ابتکار عمل در اتخاذ روش تهاجمی به معنی پرخاشگری نيست بلکه در به دست گرفتن راستين و عملی پرچم ارزش های انسانی و جهانی است که در سنت ما قابل بازيابی ست . دبيرکل سازمان ملل پيام خويش را با اين جمله مشهور ميان فيلسوفان سياست به پايان می برد که » دموکراسی های قوام يافته با هم نمی جنگند «. در نتيجه، امنيت روانی و سرمايه های اجتماعی به جای آنکه هزينه جنگ افزار ها شوند صرف رفاه اجتماعی خواهند شد پس برای دستيابی به جهانی از صلح بايد به کاروان دموکراسی پيوست و ابتکار آن را به دست گرفت .