از دستگيری و ترور اصلاح‌طلبان تا جمهوری دموکراتيک، فرهاد سلمانيان

در راه‌پيمايی‌ها و شورش‌های روز عاشورا در ايران، شايد افزايش دامنه‌ی کشتار به خانواده‌های مقام‌های اصلاح‌طلب حکومت قابل بررسی بيشتر باشد. قتل خواهرزاده‌ی ميرحسين موسوی، حمله به برادر عبدالله نوری و دستگيری فرزند مصطفی معين،‌وزير علوم دولت خاتمی، برنامه‌ريزی شده به نظر می‌رسند؛ هر چند که آن‌ها نيز در ميان تظاهرات‌کنندگان بوده‌اند. قتل‌ و خشونت در اين رده را نمی‌توان بدون دستور مستقيم خامنه‌ای تصور کرد. کار به جايی رسيده که برای فشار بر موسوی جسد مقتول را نيز برده‌اند. اين سه رويداد همراه با حمله‌ی مستقيم شب تاسوعا به جلسه‌ی سخنرانی خاتمی از عزم جناح خامنه‌ای برای ورود پيکار دو جناح اصلی حکومتی به مرحله‌ای بسيار حساس‌تر از گذشته خبر می‌دهند. اما خامنه‌ای و حاميان او فراموش کرده‌اند که خواسته‌های مردم از سران اصلاحات فراتر رفته‌اند. ترساندن سران اصلاح‌طلب با کشتار و دستگيری نزديکان آن‌ها مرحله‌ای است که هدفمند به نظر می‌رسد. دستگيری فرزند معين نيز ممکن است برای فشار بر خاتمی بوده باشد. حال آشکارتر می‌شود که چرا فرزند هاشمی رفسنجانی از ايران رفت و از او خواسته‌اند که در حال حاضر بازنگردد.

هدف‌های احتمالی
هدف تندروها از آتش زدن قرآن و تظاهر به دستگيری اعضای سازمان مجاهدين خلق، تکرار نمايشی شبيه پاره کردن عکس‌های خمينی و حقّه‌ای شناخته شده است. به ميان کشيدن سازمان مجاهدين نيز در اين وضع تلاشی برای ساختن مجرم‌های آتی برای قتل‌های سياسی‌ای است که دولت احمدی‌نژاد مرتکب آن می‌شود.
بازتاب مطبوعاتی آتش زدن قرآن، جز گرم نگه‌داشتن بازار تندروهای مذهبی، برای مقابله با شورش‌ها يا اعتصاب‌های احتمالی و برگزاری تظاهرات‌نمايشی کارکردی ندارد.
شايد بتوان در کوتاه‌مدت چند خواست را موقت برای جنبش مردمی در نظر گرفت که هدف آن‌ها رفع نمودهای بيرونی استبداد در نظام حکومتی کنونی باشد:
۱. برکناری احمدی نژاد
۲. انحلال اصل ولايت فقيه
۳. ادغام سپاه پاسداران در ارتش
۴. انحلال شورای نگهبان و مجلس خبرگان
۵. دوره‌ای يا شورايی شدن رهبری در هر شکل آن
طرح اين خواسته‌ها‌ در صورتی است که خامنه‌ای و سپاهيان او - به احتمال بسيار کم- حاضر به تسليم در برابر بحران پيش رو باشند که با همين روند، انقلابی را در پی خواهد داشت.
در غير اين صورت، از اين پس، نقش پيوستن ارتش و نيروهای پليس به مردم، در فرا رسيدن زمان سرنگونی رژيم خامنه‌ای بسيار مهم خواهد بود. خواسته‌های اکثريت با توجه به شورش‌ها در شهرهای اصفهان، تبريز، بابل، شيراز و تهران فراتر از رسيدگی به تقلب‌های انتخاباتی و متوجه شکل حکومت نيز هست.

جايگزين جمهوری اسلامی
اما مناسب‌ترين جايگزين برای حکومت ولايت فقيه چيست؟ چگونه می‌توان نوسان ميان رويکردهای مدرن و مذهبی در تاريخ معاصر در حوزه‌ی سياست، و زد و خوردهای درونی آن‌ها را تعديل کرد؟ نظام سياسی‌ای که در ميان‌مدت موفق به برقراری تعامل ميان نيروهای نوگرا و پيشرو، و گرايش‌های سنتی و مذهبی باشد،‌کدام است؟ چه نظامی به عنوان جايگزين می‌تواند اين رويکردها را به گونه‌ای وارد بازی سياست کند که تبعيض و خودکامگی بار ديگر به بحران‌های فراگير و انقلاب در سامانه‌ی سياسی ايران نينجامد؟
جمهوری دموکراتيک ايران با امکان تشکيل احزاب گوناگون و فعاليت سياسی آن‌ها در کنار يکديگر شايد يکی از جايگزين‌هايی است که بايد پيش از وقوع يک انقلاب يا تغيير قانون اساسی، بيشتر به آن انديشيد.