سبزماندن با وجود آتش و آهن، حميد فرخنده

[email protected]

حوادث تلخ و خونين روز عاشورا ضربه سهمگين ديگری بر مشروعيت اخلاقی و سياسی حکومت وارد ساخت. نه جنبش سبز گمان می کرد حکومت حرمت عاشورا پاس ندارد و نه حکومت انتظار داشت جوانان خشمگين خشونت نيروهای سرکوبگر را پاسخ دهند.

در اين ميان برخی واکنش ها نسبت به آنچه در روز عاشورا در تهران و برخی از شهرهای بزرگ کشور اتفاق افتاد تا حدی شتابزده بود. ازجمله مفسر تلويزيون فارسی بی بی سی که معمولا تفسيرهايی منصفانه و واقع بينانه از اتفاقات ايران ارائه می دهد، شرايط آيت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی را با بن بستی که شاه در ماه های آخر حکومت خود با آن روبرو بود مشابه دانست. برخی از سبزها مانند آقايان محسن مخملباف و بابک داد نيز با عباراتی بيگانه با ادبيات و سلوک جنبش سبز و رهبرانش، رهبر جمهوری اسلامی را مورد خطاب و توهين قرار دادند يا با توصيفات عاشورايی سخن گفتند. اين درحاليست که هدف جنبش سبز نه حذف يا مرگ ديگران بلکه به معنای واقعی بر سرجای خود نشاندن مستبدين است.

اما صرف نظر از برخی واکنش های احساسی که عکس العملی است در برابر خشونت نيروهای حکومتی آن هم در روز سوگواری عاشورا، وجوه تشابه جايگاه آيت الله خامنه ای و نظام اسلامی با موقعيتی که شاه و نظام پهلوی در ماههای آخر پيش از انقلاب داشت چنان نيست که لزوما سرنوشت شاه را برای رهبر جمهوری اسلامی پيش بينی کنيم. بعبارت ديگر رهبر جمهوری اسلامی ايران هنوز در موقعيت باخت-باخت قرار ندارد.

بين شرايط امروز ايران و اعتراضات پاييز و زمستان سال ۵۷ چهار اختلاف عمده وجود دارد:

۱.در انقلاب ۵۷ گفتمان انقلابی و حذفی مسلط بود و امروز گفتمان اصلاحی و مسالمت آميز. اگر امروز رهبر جمهوری اسلامی صدای اعتراض مردم را بشنود و در پی جبران مافات برآيد، معنای آن تکرار سرنوشت شاه و ادامه تظاهرات بيشتر عليه وی تا مرحله حذف کامل او از قدرت نيست.

۲.آيت الله خمينی و جنبش انقلابی آن دوران خواستار رفتن شاه و سرنگونی نظام سلطنتی بودند، درحاليکه جنبش سبز جامعه محور است. اين جنبش قبل از آنکه در پی تغيير نظام باشد، خواستار رعايت قانون و احترام به حقوق شهروندی از سوی حاکمان است. رهبران جنبش سبز، آقايان موسوی، کروبی و خاتمی، خواهان حذف مقام ولايت فقيه يا حتی برکناری رهبر کنونی جمهوری اسلامی نيستند. بلکه تنها خواهان پايان اقدامات فراقانونی نهادهای قدرت، مبارزه در چهارچوب قانون اساسی جمهوری اسلامی و زنده کردن يا اجرای اصولی از اين قانون هستند که بر حق حاکميت ملت بر تعيين سرنوشت خود تاکيد دارد.

۳.در انقلاب ۵۷ تظاهرات و اعتراضات سرتاسر کشور، حتی شهرهای کوچک و روستاها را دربرگرفته بود اما اعتراضات جنبش سبز عمدتا در تهران و شهرهای بزرگ کشور متمرکز است.

۴.رژيم شاه از پايگاه مردمی برخوردار نبود، درحاليکه نظام جمهوری اسلامی نسبت به نظام پهلوی هم از ابزارهای سرکوب گسترده تری برخوردار است، هم از حمايت بخشی از اقشار مردم برخوردار است.

عکس ها، فيلم ها و گزارش های شرکت کنندگان شهادت می دهند چگونه مردم سبز معترض برای جلوگيری از حمله جوانان خشمگين به نيروهای سرکوبگر گرفتار، سپر دفاعی می سازند، شعار می دهند يا به ماموران مجروح کمک می کنند. عليرغم اينکه آمار دقيقی از ميزان شرکت کنندگان در تظاهرات عاشورا در تهران و ديگر شهرها در دست نيست، اما گزارشات پراکنده از حضور ميليونی و پراکنده مردم تهران در اين تظاهرات خبر می دهد. باتوجه به ميزان خشونت بکارگرفته شده از سوی نيروهای گارد ويژه، انتظامی و بسيج، ابعاد مقابله به مثل و حمله مردم معترض به نيروهای سرکوبگر، محدود بوده است.

روز عاشورا اما رنگ سبز روشن جنبش را تا حدودی دود آتش خشونت تيره ساخت. در گفتمان انقلابی سال ۵۷ فرهنگ شهادت هم ميان نيروهای مذهبی و هم دربين سکولارها جايگاهی والا داشت و بازتوليد می شد. امروز عموما اين فرهنگ زندگی است که در ميان مردم دست بالا دارد. خشونت و شهدای جنبش سبز نه تنها لزوما به گسترش دامنه اعتراضات ميان اقشار خاموش جامعه منجر نخواهد شد، بلکه می تواند بخاطر بالا رفتن هزينه شرکت در تظاهرات، از گستردگی آن بکاهد.

بزرگترين برگ برنده جنبش سبز مسالمت آميز بودن آن است، اين جنبش نبايد اجازه دهد حکومت خشونت را به آن تحميل کند. سبز ماندن برخلاف آتش و آهن رمز گستردگی و موفقيت اين جنبش است.