محمد هاشمی: مبنای فکری و خاستگاه‌ها احزاب ايرانی بايد در چارچوب اسلام باشد، ايسنا

ـ يکی از دلايل عدم موفقيت احزاب در ايران تعدد آن‌هاست

يک عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران سازندگی، تعداد زياد احزاب را از جمله مشکلات تحزب واقعی در کشور دانست و بر لزوم وجود احزاب واقعی تاکيد کرد.

محمد هاشمی در گفت‌وگو با خبرنگار سياسی خبرگزاری دانشجويان ايران(ايسنا) هم‌چنين با اشاره به ويژگی‌های لازم برای يک حزب در کشور نظير توجه به ايدئولوژی جامعه، تاکيد کرد که هيچ‌کدام از احزاب فعلی کشور با اين ويژگی تعارضی ندارند.

وی با اشاره به دلايل عدم موفقيت احزاب ايران در رسيدن به اهداف خود گفت: پيش از پيروزی انقلاب اسلامی، احزاب به شکل مردمی نبودند بلکه احزاب بيشتر به صورت اصطلاحا شه ساخته بودند و پايگاه مردمی نداشتند و بيشتر در راستای خواسته‌های حکومت رفتار می‌کردند. البته اين يک دسته از احزاب بود و دسته‌ ديگری از احزاب مثل احزاب چپ، کمونيست، توده و در سال‌های بعد جبهه ملی و نهضت آزادی نيز بودند که آزادی عمل نداشتند و عموما سران و گردانندگان اصلی آن‌ها يا در زندان و يا تحت تعقيب بودند و حوزه فعاليت حزبی برای اداره يک کشور را نداشتند.

وی ادامه داد: بدين ترتيب از مشروطه تا انقلاب اسلامی، شرايط استبداد حاکم بر جامعه اجازه فعاليت به احزاب سياسی را نمی‌داد و همه تنها در حوزه‌ خاص و محدودی فعاليت داشتند. در اواخر دوران سلطنت پهلوی هم چند حزب نظير ايران نوين، حزب مردم يا رستاخير وجود داشتند که از درون مردم بيرون نيامده بلکه به صورت دستوری تشکيل شده بودند و مسووليت خاصی بر عهده داشتند ولی پس از پيروزی انقلاب، فضای کشور مبتنی بر فضای دموکراسی شد. يعنی همه به دنبال آزادی بودند و محدوديت‌های پيش از انقلاب برای احزاب حذف شد.

اين عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام با اشاره به اين‌که " فعاليت احزاب در برخی دوره‌ها چشمگير بود" اظهار کرد: در مجلس اول تجربه‌ حزب جمهوری اسلامی را داشتيم که واقعا موفق بود ولی پس از پيروزی انقلاب دو مشکل يا مساله برای احزاب به وجود آمد که موجب شد عملکرد احزاب با آن‌چه از يک حزب واقعی انتظار می‌رود فاصله داشته باشد. اول، بحث تعدد احزاب است. در کشورهای مبتنی بر حزب در دنيا، تعداد احزاب محدود است و مردم می‌توانند بين آن‌ها انتخاب کنند و بدين ترتيب احزاب هستند که دولت‌ها را تشکيل می‌دهند.

وی تصريح کرد: تعدد احزاب در کشور ما بسيار زياد است که هيچ‌کدام از اين احزاب به تنهايی نمی‌توانند در حدی که لازم است از ضريب نفوذ سياسی – اجتماعی برخوردار باشند و بتوانند دولت و مجلس تشکيل دهند و بايد ائتلاف کنند که پس از ائتلاف هم معمولا مسائلی پيش می‌آيد که توفيق احزاب را برای تشکيل مجلس يا دولت کم می‌کند؛ بنابراين يکی از دلايل عدم موفقيت احزاب در ايران اسلامی پس از پيروزی انقلاب، تعدد احزاب است.

وی با بيان اين‌که " در چنين شرايطی مجالس يا دولت‌ها، مجلس و دولت حزبی نيستند" خاطرنشان کرد: در ايران می‌توانيم بگوييم دو يا سه جناح عمده موجود در کشور هميشه از نظر جناحی موفق بوده‌اند ولی به عنوان حزب، کمتر نمونه‌ای داشته و داريم که بتواند به تنهايی دولت يا مجلس را تشکيل دهد. البته مسائل و مشکلات ديگری بر سر راه احزاب وجود دارد ولی به نظر من مانع اصلی، تکثر و تعدد احزاب است.

مسوول کميته سياسی حزب کارگزاران سازندگی با اشاره به ويژگی‌های احزاب در جوامع مختلف گفت: در هر جامعه‌ای اگر حزب برخاسته از مردم باشد و بخواهد آرمان‌های مردم را پياده کند، عموما بايد مبتنی بر ايدئولوژی يا مکتب فکری آن جامعه حرکت کند. مثلا در کشورهای بلوک شرق می‌بينيم که احزاب وجود دارند ولی احزاب کمونيست يا سوسياليست هستند يا در بلوک غرب، احزاب عمدتا مبنای سوسياليستی ندارند بلکه برنامه‌های آن‌ها بيشتر مبتنی بر کاپيتاليسم و سرمايه‌داری است.

وی افزود: در کشور ما چون جامعه يک جامعه‌ اسلامی و حکومت ما نيز يک حکومت دينی و اسلامی است، احزاب اگر بخواهند موفق باشند، يکی از ويژگی‌های آن‌ها اين است که بايد مبنای فکری، خاستگاه‌ها يا برنامه‌های آن‌ها مبتنی بر برنامه‌های مکتب و در چارچوب اسلام باشد و اگر بخواهد غير از اين باشد نمی‌تواند برای اکثريت مردم مسلمان جذابيت داشته باشد.

وی هم‌چنين گفت: يکی از ويژگی‌های يک حزب در يک جامعه اين است که آرمان‌ها و برنامه‌های خود را مبتنی بر ارزش‌های فرهنگی، دينی، مکتبی و ايدئولوژی جامعه قرار دهد که اين مساله می‌تواند پايگاه مردمی به احزاب بدهد. اگر حزبی بخواهد بدون توجه به ايدئولوژی جامعه تشکيل شود، اولا بر اساس قانون اساسی احتمالا نمی‌تواند تشکيل شود و ثانيا نمی‌تواند پايگاه مردمی داشته باشد.

هاشمی احزاب موجود را با ويژگی عنوان شده در تعارض ندانست و اظهار کرد: در بين احزابی که در کشور هستند، هيچ‌کدام از آن‌ها را در تعارض با اين ويژگی نديده‌ايم که مثلا بگوييم حداقل در اساسنامه و مرامنامه، يک حزب در تعارض با ارزش‌های اسلامی و ايدئولوژی مکتبی اسلامی ما است ولی به هر حال در راهکارها، اولويت‌بندی‌ها و اهميت مسائل مختلف تفاوت وجود دارد و همين تعاريف است که احزاب را از يکديگر متمايز می‌کند وگرنه در ريشه و مبنا همگی تقريبا از يک پايه هستند.