زندان اوین، تقدیر از یک عمر مبارزه دکتر یزدی، جرس

فرزانه بذرپور - جرس

دکتر ابراهیم یزدی نهم مهر ماه در پی اقامه نماز در اصفهان به همراه جمعی دیگر از اعضای نهضت آزادی دستگیر شد ، اگرچه دیگر اعضای بازداشتی آزاد شدند ، اما به نظر می رسد که ماموران امنیتی قصد داشتند تا ابراهیم یزدی را بار دیگر به اوین ببرند. این دومین بازداشت ابراهیم یزدی پس از انتخابات ریاست جمهوری است. یزدی بعد از عاشورای سال گذشته نیز به زندان افتاد و بازجویان علی رغم کهولت سن و بیماری یزدی به او اجازه درمان و بستری شدن در بیمارستان را ندادند. یزدی با هفتاد و هفت سال سن هم اکنون در زندان به سر می برد و پس از چند هفته بی خبری به او اجازه داده شد تا به همسرش که او نیز با کهولت سن و بیماری دست به گریبان است زنگ زده و سلامتش را اطلاع دهد.

نهضت آزادی در زندان

گرچه مهندس مهدی بازرگان و یدالله سحابی از موسسین نهضت آزادی ایران پس از انقلاب و باهمه فشارهایی که بر نهضت آزادی و ایشان می آمد روانه زندان نشدند ، اما دکتر ابراهیم یزدی دبیرکل نهضت آزادی ایران در حال حاضر کهن سالترین زندانی سیاسی جمهوری اسلامی به شمار می رود . و این در حالی است که حزبی که یزدی دبیر کلی اش را بر عهده دارد در تمام سالهای سلطنت پهلوی از مبارزین و مخالفین شاه به حساب می آمد و نقش مهمی در به ثمر رساندن انقلاب اسلامی داشت . مهندس بازرگان اولین نخست وزیر جمهوری اسلامی و دولت موقت بود که علی رغم اینکه هر لحظه خطر یک کودتا و کشتار ، انقلاب در شرف پیروزی را تهدید می کرد این مسولیت خطیر را پذیرفت . دکتر یزدی نیز وزیر خارجه دولت موقت بود که سکان سیاست خارجی ایران را در آستانه انقلاب به دست داشت.

صدایی که خاموش نمی شود

تاریخ نگاری معکوس بیست سال اخیر سعی دارد تا همه شخصیت های تاریخی معاصر را و همه آنانی که سهمی در مبارزه با رژیم پهلوی داشتند را حذف کند تا تنها آقای خامنه ای را شخصیت اول تمام عرصه های افتخار به تصویر بکشد. اما علی رغم تاریخ نویسان حکومتی باز نمی توان ، از نقش نهضت آزادی ایران و هشدارها و بیانیه های صریح این حزب ناظر بر قدرت در تمام سی سال گذشته چشم پوشید. بیانیه های که در تمام مدت حیات مهندس بازرگان حکومت را به رعایت حق آزادی مردم و آزادی بیان مطبوعات و آزادی تحزب و مخالفت با ادامه جنگ هشدار می داد و پس از بازرگان نیز بیانیه های نهضت آزادی بی اینکه در اصول این حزب تغییری ایجاد شود با همان لحن انذاری حاکمیت را مورد نقدی صادقانه و مشفقانه قرار می داد.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی تا به حال برنامه های بسیاری را برای بدنام کردن نهضت آزادی تدارک دیده است و بسیاری از شخصیت های سیاسی مخالف با نهضت آزادی به صدا وسیما دعوت شده اند تا علیه این حزب و بازرگان و یزدی سخنرانی کنند. دستگاه تبلیغاتی نظام چنان جلوه می دهد که گویا نهضت آزادی و رهبران آن یکی از اقمار آمریکا و از مدافعان حکومت شاهنشاهی بوده اند و احتمالا با وقوع انقلاب سرنگون شده اند. سعی می شود تا هیچ سابقه ای از مبارزات اعضای نهضت گفته نشود و دولت موقت و نخست وزیری بازرگان و وزارت خارجه صرفا اشتباه بنیانگذار جمهوری اسلامی و یا سیاست مقطعی آیت الله خمینی عنوان شود.

یک عمر مبارزه

دکتر ابراهیم یزدی که امروز با وخامت حال جسمانی و سنی گذشته از هفتاد سال در زندان اوین به سر می برد، از مبارزین دیرینه برای آزادی است که تمام عمر خود را صرف آرمانهای ابتدایی انقلاب کرده است. ابراهیم یزدی در نوجوانی به نهضت ملی شدن نفت پیوست و از موثرترین دانشجویان دانشگاه تهران به شمار می رفت که علیه استبداد و استعمار انگلستان مبارزه می کردند. بعدها او به نهضت آزادی ایران پیوست و در آمریکا انجمن اسلامی دانشجویان را تاسیس کرد که فعالترین انجمن اسلامی دانشجویان خارج از ایران بود و همگی اعضایش از سوی ساواک تحت تعقیب بودند. دکتر چمران از اعضای نهضت آزادی که دستگاههای تبلیغی نظام سعی می کنند تا چهره او را به عنوان یکی از هواداران ولایت مطلقه فقیه نشان دهند، از اعضای نهضت و از دوستان نزدیک ابراهیم یزدی به شمار می رفت. یزدی و چمران در لبنان به کار آموزش نیروهای انقلابی مشغول بودند. ابراهیم یزدی در پاریس بود که به آیت الله خمینی پیوست و آیت الله با نظر به حسن سابقه یزدی، او رابه عنوان معتمدترین افراد پذیرفت .

در کنار آیت الله خمینی

گرچه در بیست سال گذشته حاکمیت در تمام جشن های انقلاب اسلامی سعی کرده است تا دولت موقت بازرگان و نهضت آزادی ایران را با انگ لیبرال، ضد انقلاب معرفی کند. اما مستندات تاریخی اذعان دارد که اعتماد آیت الله خمینی به بازرگان ، یزدی و نهضت آزادی علی رغم انتقاداتی که این حزب به آیت الله داشت همواره پا برجا بوده است. در این میان نسبت عاطفی میان آیت الله و یزدی برقرار بود و آیت الله خمینی پس از کناره گیری دولت موقت از یزدی می خواهد که در حکومت بماند اما ابراهیم یزدی با این عنوان که زندگی قلندروار را ترجیح می دهد، عذر خواهی می کند.

روایت آیت الله موسوی اردبیلی نیز از اعتماد بنیانگذار جمهوری اسلامی به نهضت آزادی پرده بر می دارد. آیت الله موسوی اردبیلی می گوید:امام در يكي از جلسات هفتگي كه با ايشان داشتيم گفتند: "برخي از آقايان كه من مي شناسمشان افراد متدين و خوبي هستند. منظورشان نهضت آزادي و مرحوم مهندس بازرگان بود؛ آقای خامنه ای گفتند :

آقا اينها روحانيت را قبول ندارند. امام فرمودند:اين طور نيست روحانيت را قبول دارند شما ها را قبول ندارند. آقاي خامنه اي مجدد گفتند:"آقا اينها شما را هم قبول ندارند." فرمودند مرا قبول نداشته باشند، مگر من جزو اصول دين هستم ، عده اي مرا قبول دارند و عده اي هم قبول ندارند.

آيت الله موسوي اردبيلي مي گويد اين خاطره را بدون ذكر افراد در همان سالها در نماز جمعه بازگو كرده است.

با اين حساب به نظر مي رسد احتیاط در ذكر نام افراد در بازگويي اين خاطره مي تواند نشان دهد كه چرا در 20 سال اخير نهضت آزادي و نيروهاي ملي مذهبي در زندان و بازداشت و محدوديت بوده اند.

اعتماد آیت الله به شخص دکتر یزدی ، فراتر از سمتی بود که یزدی در دولت موقت و وزارت خارجه داشت. آیت الله خمینی به دکتر یزدی اجازه داده بود تا وجوهات شرعی را در آنچه صلاح می داند خرج کند و این اجازه شرعی تا پایان عمر آیت الله خمینی برقرار ماند. از آن گذشته آیت الله خمینی در نامه ای یزدی رابه عنوان معتمد خود در رسیدگی به شکایت مردم منصوب کرد و از او خواست تا اختلافات را حل کند. نامه به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحيم

جناب آقاي دکتر ابراهيم یزدی

شکایات بسياری از استانهای مختلف کشور رسیده است. جنابعالی که مورد اعتماد اینجانب هستید مامور می باشید با هیئتي که به اينجانب معرفی خواهید نمود به استانهای کشور سرکشی نموده و پس از رسیدگی به شکايات مردم از موارد اختلاف و اشخاص متخلف گزارشي تهيه نمایيد تا درباره آنان تصمیم مقتضی گرفته شود تا در محاکم صالحه رسیدگی و متخلفین مجازات شوند .لازم است در هر نقطه با علمای اعلام و معتمدین محل تماس گرفته و با همکاری آنان ماموريت را انجام دهید..

بدیهی است تمام قشرهاي مختلف کشور در این امر مهم از هيئت ویزه پشتیبانی می نمایند و موضوعات مورد اختلاف را با این هيئت مطرح می نمایند.

بیست آذر 58

بیست و يکم محرم الحرام 1400

روح الله الموسوي الخمیني

زندانی ای که می توانست یک سرمایه باشد

دکتر ابراهیم یزدی به گفته بسیاری از مخالفانش یک سیاستمدار برجسته و خبره در فن دیپلماسی است. شاید اگر وضعیت ایران به کشوری آزاد و مستقل می مانست ، یزدی می توانست باعث خدمات بسیاری باشد و امروز در آستانه هشتاد سالگی از یک عمر تلاش او تقدیر شود و به عنوان مشاوری بلندپایه دولتهای مختلف را یاری دهد. اما ابراهیم یزدی حالا در زندان اوین و تحت بازحویی است. به جز دوره اول مجلس شورای اسلامی و دوره کوتاه وزارت خارجه، یزدی از تمام مناصب دولتی محروم شد. در انتخابات ریاست جمهوری و نمایندگی مجلس نیز صلاحیت دکتر یزدی همواره از سوی شورای نگهبان رد شد. فشارها تا آن حد بود که جلسات قرآن هفتگی منزل دکتر نیز متوقف گشت و در آخر دکتر یزدی به جرم اقامه نماز جمعه در اصفهان به زندان رفت.