رای قاطع شورای حقوق بشر دیپلماسی ناپاسخگوی حکومت ایران را به زانو درآورد، کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران

(۳ فروردین ۱۳۹۱) کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران امروز از رای ۲۲ به ۵ شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد به قطعنامه ای که طی آن دستور کار گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران به مدت یک سال دیگر تمدید شد استقبال کرد. کمپین افزود که در رویارویی با عزم جامعۀ بین المللی برای رسیدگی به بحران حقوق بشری درکشور، مقامات ایرانی باید با گزارشگر ویژه، احمد شهید، همکاری کنند و به وی اجازه بدهند تا بدون هیچ نوع مانعی، به کشور دسترسی داشته باشد.

هادی قائمی، سخنگوی کمپین گفت: “کار این گزارشگر ویژه نوری می تاباند بر آنچه بر بسیاری از شهروندان ایرانی که از اساسی ترین حقوق خویش محروم شده اند رفته است.”

وی افزود: “شورای حقوق بشر راهی را برای شنیدن صدای افراد، از فعالان و مدافعان حقوق بشری که در زندان هستند تا اعضاء گروههای اقلیت و زنانی که با تبعیض روبرو میشوند بوجود آورده است.”

رای گیری امروز با ۲۲ رای مثبت از کشورهایی مانند پرو، بوتسوانا، شیلی، سنگال، مالدیو، جمهوری چک، بنین، رومانی، مکزیک، مجارستان، کوستاریکا، لهستان و گوآتمالا مبین حمایت قوی بین المللی بود. موریتانیا که سال گذشته رای منفی داده بود، امسال رای خود را به مثبت تغییر داد. رای کشور اکوادور از منفی در سال گذشته، امسال به ممتنع تغییر کرد. کشورهای اکوادور و اروگوئه، با وجود اینکه به دلیل تردید در خصوص قطعنامه های ویژۀ کشورها رای ممتنع دادند، با اظهارات محکمی از نقض حقوق بشر در ایران ابراز نگرانی کردند و از دولت ایران خواستند تا اجرای احکام اعدام را متوقف کند. بیش از ۴۷ کشور عضو سازمان ملل متحد از جمله بانیان این قطعنامه هستند.

بسیاری از کشورهایی که رای مثبت و یا ممتنع دادند هفتۀ گذشته در جلسه ای که در خصوص گزارش اخیر گزارشگر ویژه تشکیل شده بود نگرانی خود را از وضعیت رو به وخامت حقوق بشر در ایران ابراز کرده بودند. در پاسخ به عدم همکاری ایران با مکانیسم های سازمان ملل متحد و عدم هرگونه بهبودی در وضعیت موجود، شورای حقوق بشر نسبت به تمدید حکم گزارشگر ویژه اقدام نمود.

هادی قائمی گفت: “شورای حقوق بشراز طریق گزارشگر ویژه به ایران این امکان را میدهد تا با سیستم سازمان ملل به صورت معناداری تعامل داشته باشد تا بتواند از مسیر فعلی اعدام های سرسام آور و بازداشتهای غیر قانونی، شکنجۀ وسیع، محاکمات غیرعادلانه، سانسور، و تبعیض عمیق بازگردد و راه خود را تصحیح نماید.”

وی افزود: “اینکه مقامات ایرانی بخواهند از این موقعیت استفاده کنند یا نه، بسته به خود آنهاست، اما آنها حداقل میدانند که جهان نظاره گر اعمال آنان است و دیگر نمیتوانند بدون پاسخگویی به این راه ادامه دهند.”

ایران اخیرا تلاش کرده است تا به همکاری با سازمان ملل متحد تظاهر کند. در اقدامی که در اصل به دلیل پیشدستی در رای گیری امروز و تضعیف حمایت از تمدید حکم گزارشگر ویژه برنامه ریزی شده بود، ایران هفتۀ پیش و مجددا قبل از رای گیری اعلام کرد که حاضر است به دو گزارشگر موضوعی اجازه بدهد تا امسال از کشور بازدید به عمل آورند. گزارشگران موضوعی متخصصانی هستند که موظف به نظارت بر مقوله های خاص حقوق بشری مانند شکنجه، اعدام، یا آزادی مذاهب می شوند. ایران از سال ۱۳۸۴ تا کنون به هیچ گزارشگر موضوعی اجازۀ دیدار از کشور را نداده است.

هادی قائمی گفت: “ایران نومیدانه تلاش میکند تا هر کاری میتواند انجام دهد تا به نظر بیاید که مشغول همکاری با سازمان ملل است، در حالیکه در همین مقطع زمانی از همکاری با گزارشگر ویژۀ مخصوص کشور ایران، آقای شهید، که از بهترین موقعیت برای ارزیابی حقوق بشر و تمرکز توجه روی موارد نقض حقوق بشر در ایران و ارائۀ توصیه های موثر برای بهبود اوضاع برخوردار می باشد، خودداری می کند.” وی افزود: “تعیین اینکه ایران باید با کدام مکانیسم های سازمان ملل متحد همکاری کند و کدامیک را می تواند نادیده بگیرد در دست ایران نیست. تعامل واقعی به معنای همکاری با گزارشگر ویژۀ کشوری سازمان ملل متحد می باشد. دعوت از گزارشگران موضوعی بیشتر شبیه نقشه ایی برای جلوگیری از همکاری واقعی با گزارشگر کشوری می باشد و کشورهای عضو سازمان ملل متحد نباید فریب آن را بخورند.”

مقامات ایرانی سال گذشته نیز به راهکارهای مشابهی درست قبل از رای گیری شورای حقوق بشر برای ایجاد حکم کشوری برای ایران دست زدند و اعلام کردند که پس از سالها تعویق انداختن در بازدید کمیساریای عالی حقوق بشر از ایران، اینک از این دیدار استقبال می کنند. با این حال شورای حقوق بشر تصمیم به تعیین گزارشگر ویژه کشوری گرفت و کمیساریای عالی، ناوی پیلای، تصمیم گرفت که از ایران دیدار نکند. او تصمیم گرفت به جای این دیدار، یک هیئت کاری از دفتر خویش را برای ارزیابی اینکه آیا ایران تمایل به تسهیل یک دیدار موثر از کشور دارد یا نه را به ایران گسیل دارد.

اما طبق گزارشی که دیروز توسط دبیرکل سازمان ملل متحد ارائه شد، مقامات ایرانی تقاضاهای هیئت کاری برای ملاقات با رهبران معترضی که اینک در حصر خانگی به سر می برند، دسترسی به سایر زندانیان مورد نگرانی، و جلسه ای با طیف وسیعی از نمایندگان مستقل جامعۀ مدنی ایران را قبول نکردند.

تمدید حکم گزارشگر ویژه که امروز انجام شد، فشار بین المللی روی ایران را افزایش میدهد تا به موارد نقض حقوق بشر خود رسیدگی کند و تعامل موثری را با مکانیسم های سازمان ملل متحد آغاز نماید. از زمان ایجاد این حکم، گزارشگر ویژه دو گزارش عمیق منتشر کرده است که همراه با دو گزارش از دبیر کل، یک قطعنامۀ مجمع عمومی در خصوص وضعیت حقوق بشر در ایران، و یک بررسی از میزان پیروی ایران از میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی توسط کمیتۀ حقوق بشر، ارزیابی عملکرد ایران توسط چهار نهاد مستقل سازمان ملل را ارائه می نمایند.

پیش از رای گیری امروز، نمایندۀ ایران این قطعنامه را در راستای مقاصد سیاسی خواند. اما همانگونه که احمد شهید گزارشگر ویژه مکررا اشاره کرده است، همکاری دولت ایران با وی در تقلیل سیاسی کاری بالقوه موثر خواهد بود.