آقای بهنود و روشنفکر ايرانی، ف. م. سخن

سخن آقای بهنود شايد بر اين مبنا باشد که حتی روشنفکران ايرانی تحت تاثير فرهنگ شيعی قرار دارند. آری. فرهنگ غالب در جامعه ما فرهنگ شيعی است و تاثير آن بر افراد انکار ناپذير. روشنفکر واقعی کسی ست که بتواند خود را از قيد اين فرهنگ بسته و دارای چهارچوب ها و قوانين خاص برهاند و آزادانه -کاملا آزادانه- بينديشد

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

کامبيز حسينی در گفت و گويی با آقای مسعود بهنود سوالی مطرح می کند از اين قرار که آيا به نظر شما آقای خاتمی روشنفکر ايرانی است. پاسخ آقای بهنود چنين است:
آقای خاتمی روشنفکر ايرانی است -در مقايسه با هويدا که روشنفکر فرانسوی است- به دليل اين که اصولا روشنفکر ايرانی بدون فرهنگ شيعی معنی ندارد چون وقتی معنی پيدا بکند آنوقت همان چيزی می شود که از او در تعبير روشنفکر غربزده و الگوهای غربی می بينيم. فرهنگ شيعی واقعا توی خون مان است. يعنی حتی رفتارهايی که داريم که بعضی از آن رفتارها را وقتی دست کم در فيس بوک قرار می گيريم آن ها را نفی می کنيم ولی در زندگی شخصی مان خيلی آن ها را نفی نمی کنيم. کامبيز حسينی هم می گويد که حرف گنده ای زديد و از طرف سکولار ها فحش خواهيد خورد.

استاد بهنود٬ پيش کسوت ما در زمينه ی روزنامه نگاری است. ميرزای پير شهر ما به اعتدال شناخته شده است. در بحث رو در رو٬ گاه مسائلی مطرح می شود که اگر در حالت عادی٬ لختی به آن ها بينديشيم يا بخواهيم مطلبی سنجيده در باره ی آن ها بنويسيم سوای گفت و گوی رو در روی ما خواهد بود. گمان می کنم گفتار آقای بهنود نيز از اين دست باشد که اگر می خواستند با توضيح دقيق تری در باره ی آن بنويسند قطعا برداشت خواننده از آن چيز ديگری می بود.

اختلاف نظر من با آقای بهنود بر سر تعريف روشنفکری است. برای من روشنفکر شيعی و روشنفکر دينی و روشنفکر غربزده معنا ندارد. به نظر من روشنفکر به همين صورت تک کلمه٬ دارای بار و معنايی است که او را از ساير «انديشمندان و اهل قلم و هنر و علم» جدا می کند. تعريف مفصل روشنفکر و کار روشنفکری را در کتاب ارزشمند بابک احمدی می توانيم بخوانيم. خود آقای احمدی نيز در چنبره ی تعريف های متعدد گرفتار آمده و نتيجه ای قطعی به دست نمی دهد. همين طور در تعريف آقای رامين جهانبگلو و در پی حقيقت بودن روشنفکر بدون دخالت دادن افکار پيشينی حقيقتی نهفته است که می تواند شروع خوبی برای تعريف روشنفکری باشد.

بنابراين کلمه ی روشنفکر بدون داشتن صفتی خاص٬ خود دارای بار معنايی است که بايد به آن توجه کرد. آقای خاتمی در اين تعريف٬ در چهارچوب روشنفکر نمی گنجد. حتی زنده ياد هويدا نخست وزير نيز به رغم کتاب های متعددی که خوانده بود و زبان دانی و داشتن افکار پيشرو فرانسوی٬ زمانی که در خدمت رژيم شاهنشاهی بود نمی توانست روشنفکر به معنای اخص آن باشد.

اصولا روشنفکر در جامعه ی ما اندک است. اثر کار روشنفکری را می توان در بطن جامعه به طور تدريجی ديد اما اثر کار روشنفکری به صورت عيان و علنی قابل مشاهده نيست. شايد بتوان روشنفکرانی را در سالن های تئاتر خصوصی٬ در محافل کتابخوانی خصوصی٬ در تالارهای کنسرت٬ در کتابفروشی ها و کتابخانه ها٬ در گالری های نقاشی٬ در بطن جامعه و در ميان توده ی عوام٬ و يا حتی در برج عاج مشاهده کرد اما اين که بتوانيم انگشت بر گروه خاصی بگذاريم و آن ها را روشنفکر نام دهيم امکان پذير نيست. به همين ترتيب است کسانی که در فيس بوک فعال اند و حرف و عمل شان با يکديگر مغاير است. من هم ديده ام کسی که خود را روشنفکر می دانست ولی با همسر خود بدتر از متعصبان مذهبی رفتار می کرد. او روشنفکر نبود و نمی توانست باشد.

اما سخن آقای بهنود شايد بر اين مبنا باشد که حتی روشنفکران ايرانی تحت تاثير فرهنگ شيعی قرار دارند. آری. فرهنگ غالب در جامعه ما فرهنگ شيعی است و تاثير آن بر افراد انکار ناپذير. روشنفکر واقعی کسی ست که بتواند خود را از قيد اين فرهنگ بسته و دارای چهارچوب ها و قوانين خاص برهاند و آزادانه -کاملا آزادانه- بينديشد.

سخن آخر با آقای کامبيز حسينی. چرا بايد سکولارها به آقای بهنود فحش دهند؟ سکولار نيز معنايی تعريف شده دارد و آن کسی است که دخالت دين در حکومت را نمی پذيرد. تصور نمی کنم سکولار بودن يا نبودن حتی با امر روشنفکری قابل ربط دادن باشد. بنابراين اگر کسانی به اسم سکولار به آقای بهنود اهانت کنند دليلی ندارد که الزاما سکولار يا روشنفکر باشند.