کودکاني كه هر روز قربانی می شوند

تمام كودكاني كه در خيابان يا هر مكان ديگر مجبور به كار هستند، بايد تحت پوشش هر نوع طرح حمايتي و برنامه‌هاي ساماندهي قرار گيرند اما متاسفانه در زمان حاضر بهزيستي كودكان را به دو بخش كار و خيابان تفكيك مي‌كند.

ايلنا: گرماي هوا، آفتاب سوزاننده، شدت ذرات گردو غبار، همه و همه، هيچ كدام از حضور كودكان كارو خيابان در چهار راه‌ها، كارگاه‌هاي روزميني، زير زميني، گاراژها و هزاران هزار جاي ديگر كم نكرده، انگار كار و نان درآوردن حرف اول و آخر اين كودكان شده؛ كاري كه در قبالش پول ناچيزي در مي‌آورند.

به گزارش ايلنا، كودكي كار مي‌كند تا خرج تحصيلش را براي ماه مهر، تامين كند، كيف و كتاب تهيه كرده يا خرج شهريه و ثبت نام بدهد، كودك ديگري حتي فراموش كرده كه مهر ماه فصل درس و مدرسه بوده و براي درآوردن خرج تحصيل خواهر برادرش شب و روز دست فروشي مي‌كند، پسر بچه ديگري هم حاضر است، 10 ساعت در روز كار كرده تا هزينه دوا و درمان مادر پير و مريضش را به دست آورد. اين كودكان همان‌هايي هستند كه از همين سن كم، طعم سختي روزگار را به اجبار تجربه كرده و به سوي هدف نامعلومي‌ حركت مي‌كنند.

سوژه كودكان كار و خيابان هميشه داغ است

اگرچه‌اين روزها، پرداختن به معضلات اجتماعي نياز به رسيدن روز، سالروز و موقعيت خاص دارد، اما انگار بحث كودكان كار و خيابان، تمام سه ماهه فصل تابستان را به خود اختصاص داده است.

وجود دست كم سه ميليون و 200 هزار كودك محروم از تحصيل در كشور آمار كمي ‌نيست، اين آمار اگر به صورت تابلوي بزرگي بر سر در اتاق مسئولان مروبطه آويزان شود، اما و اگر‌هايي داشته و عذاب وجدان بزرگي را ايجاد مي‌كند.

حالا با تمام شدن فصل درس و مدرسه، كودكان نيازمند براي رهايي از مشكلات مالي، جذب كار شده و وقتي پول ناچيز كارگري و عرق ريختن را چشيده، يا دل مادر، خواهر و برادر كوچكتر خود را شاد مي‌كنند، يا حتي از طعنه و خشونت ناپدري، نامادري يا پدرو مادر تني خود رها مي‌شوند، ديگر درس و تحصيل را رها كرده و خود را با درآمد‌هاي ناچيزو فعاليت‌هاي سخت مشغول مي‌كنند.

در شرايطي كه كودكان كار با طرح‌هاي ضربتي شهرداري و نيروي انتظامي‌از سر چهارراه وخيابان‌ها جمع آوري شده و اين كودكان نيز دوباره بعد از اتمام اين طرح‌هاي موقتي، آغاز به كار مي‌كنند، مديركل دفتر امور آسيب‌ديدگان اجتماعي سازمان بهزيستي، در خبري از راه‌اندازي مراكز ويژه خدمات سرپايي به كودكان كار و خيابان در برخي از شهرهاي پرجمعيت خبر داده است.

" حبيب الله مسعودي فريد" اضافه كرده است: با توجه به‌اينكه كودكان كار و خيابان نياز به مراكزي براي توانمند سازي و ارايه خدمات روزانه دارند به همين دليل مراكزي خاص آنان راه‌اندازي كرده تا اين كودكان بتوانند با مراجعه به‌اين مراكز از خدمات سرپايي بهره مند شوند.

نان آوران بدون حمايت

تجربه اجراي چنين طرح‌هاي موقتي در تهران به مرور تكرار شده و همچون طرح‌هاي ضربتي ديگر به مرور فراموش خواهد شد، طرح شناسنامه كودكان كار و خيابان كه بدون ارايه‌ آمار و اطلاعات خاصي از اين كودكان رها شد، نمونه‌اي از اين تجربه است.

شهرداري بعد از جمع آوري كودكان كار، آنها را چند روز نگهداري كرده و يا كودكان كار شهرستاني را به محل سكونتشان انتقال مي‌دهد و بعد از مدتي مطابق با آنچه كه از زبان اين كودكان شنيده مي‌شود، رها شده، مجدد به چرخه كار و خيابان بازمي‌گردند؛ كودكان كار مي‌گويند كه وقتي خانواده‌هايشان در جريان اقدامات مربوط به جمع آوري كودكان كار قرار مي‌گيرند، جلوي كار آنها را براي يك مقطع كوتاه گرفته و به بيان ديگر، به آنها اعلام مي‌كنند كه بعد از اينكه آب‌ها ازآسياب افتاد، دوباره به خيابان برويد!

طبق ماده ۷۹ قانون كار، به كار گماردن افراد كمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع بوده و طبق ماده ۷۱۳ قانون مجازات اسلامي، هر كس كودكي را وسيله تكدي قرار دهد، به سه ماه تا دو سال حبس و استرداد كليه مواردي كه از طريق مذكور به دست آورده است، محكوم مي‌شود، ممكن است كه كودكان كار ۱۵ سال به بالا مورد نظارت و حمايت قرار گيرد اما چون وزارت كار، نان آوري كودكان زير ۱۵ سال را مجاز ندانسته در نتيجه نظارتي هم بر روند اجراي اين قوانين نمي‌كند؛ در عين حال وزارت كار بر كارگاه‌هايي كه تعداد كارگرهاي شاغل در آن كمتر از ۱۰ نفر بوده نيز نظارت نكرده آن را از شمول قانون كار خارج مي‌دانند و به‌اين بهانه كه تعداد نيروهاي نظارتي كم است، از اين امر مهم سر باز مي‌زند.

اما و اگرهاي بازنگري آيين نامه ساماندهي كودكان خياباني در ميان تمام آنچه كه در حال وقوع است، آيين نامه ساماندهي كودكان خياباني، كه از سال 84 تصويب و لازم الاجرا بوده و به دليل داشتن نواقصي، به آن عمل نشده است، در حال بازنگري است.

دراين آيين نامه، چندين دستگاه و وزارتخانه مكلف به همكاري هستند تا كودكان كار هم بتوانند مانند كودكان ديگر از زندگي بهتري برخوردار شوند. از جمله‌اين دستگاه‌ها وزارت رفاه، بهزيستي، شهرداري، وزارت كشور، نيروي انتظامي، قوه قضائيه، فني و حرفه‌اي، بيمه خدمات درماني، كميته‌امداد، بيمه تأمين اجتماعي، وزارت بهداشت و سازمان زندان‌ها هستند كه هر كدام به سهم خود در اين ساماندهي نقش دارند.

"حسن موسوي چلك" مديركل آسيبهاي اجتماعي وزارت كار، تعاون و رفاه اجتماعي در گفت و گوي اختصاصي با خبرنگار ايلنا با اشاره به ‌آيين نامه مزبور خاطر نشان مي‌كند: اين بازنگري در دو مرحله انجام شده و آخرين مرحله ويرايش آن در دست انجام و براي ارسال به هيات دولت و اقدام موثردر زمينه‌اين كودكان آماده است.

او اضافه مي‌كند: به منظور اجرايي شدن و ساماندهي كودكان كار و خيابان با همكاري كارشناسان و مسئولان دستگاههاي حمايتي زمينه بازنگري اين آيين نامه فراهم شد.

مديركل آسيبهاي اجتماعي وزارت كار، تعاون و رفاه اجتماعي تصريح مي‌كند: دراين بازنگري، تداخل وظايف وموازي كاري‌ها حذف و وظايف مبهم، نيز شفاف شده است.

موسوي چلك ادامه مي‌دهد: مطابق با آيين نامه سابق، بيشترين مسئوليت مربوط به كودكان خياباني با سازمان بهزيستي بوده و اين سازمان وظايف مهم و سنگيني را در قبال كودكان خياباني و توانمند سازي آنها بر عهده دارد.

او در پاسخ به‌اين سوال كه‌آيا مشكلات بودجه‌اي در آيين نامه جديد برطرف شده است خاطر نشان مي‌كند: چندان نگران بودجه و اعتبار در اين حوزه نيستيم چرا كه اگر به دنبال توانمند سازي هستيم، بايد اعتبار و هزينه‌هاي مربوط به آن نيز تامين شود.

او در ادامه‌اين گفت و گوبا اشاره به كودكان كار اضافه مي‌كند: 80 درصد از كودكان خياباني، كودكاني هستند كه بنا به شرايط خود، مجبور به كار در خيابان يا كارگاه‌ها هستند.

مديركل آسيبهاي اجتماعي وزارت كار، تعاون و رفاه اجتماعي تصريح مي‌كند: بحث كودك كار با كودك خيابان متفاوت بوده و آيين نامه آن نيز در هيات دولت در حال بررسي است.

چرخه هميشه ناقص ساماندهي كودكان كار و خيابان

"علي اكبر اسماعيل پور" عضوهيات مديره انجمن حمايت از حقوق كودكان نيز در گفت و گو با خبرنگار ايلنا مي‌افزايد: بر اساس آمار سرشماري سال 1385، از سه ميليون و 600 هزار كودك خارج از تحصيل، بين يك ميليون و 600 هزار تا يك ميليون و 800 هزار كودك ايراني به كار اشتغال دارند.

او مي‌افزايد: اين اشتغال كودكان به دو بخش آشكار و پنهان تقسيم شده، در بخش آشكار كودكان در خيابان و كارگاه‌هاي روباز اشتغال داشته و در بخش پنهان نيز در كارگاه‌هاي زير زميني يا زير پله‌ها فعاليت مي‌كنند.

اين فعال حقوق كودك يادآور مي‌شود: آنچه كه در خيابان و ظاهر مشاهده مي‌شود، بخش كوچكي از چرخه‌اشتغال كودكان در كشور بوده و شواهد نيز گوياي آن است كه‌اين تعداد نيز همه ساله با وجود اعلام آمارهاي ساماندهي توسط دولت، در حال افزايش است.

اسماعيل پور خاطر نشان مي‌كند: متاسفانه چرخه ساماندهي كودكان كار و خيابان توسط سازمان بهزيستي، همواره ناقص بوده و آنها نيز مجددا براي ادامه كار خود روانه خيابان مي‌شوند.

اين عضو هيات مديره انجمن حمايت از حقوق كودكان با اشاره به ‌آيين نامه جديد كودكان خيابان يادآور مي‌شود: نتيجه بخش بودن بازنگري اين آيين نامه آرزوي ديرينه ما و ديگر انجمن‌هاي فعال بوده‌اما به نظر اين آيين نامه ضمانت اجرايي دقيقي ندارد چرا كه در سال‌هاي گذشته تا به‌امروز، با وجود صرف هزينه‌هاي هنگفت و سر سام آور براي ساماندهي اين كودكان، مطالعه و پژوهش جدي در زمينه شناسايي اين كودكان از سوي متوليان دولتي صورت نگرفته است.

او اضافه كرد: تمام كودكاني كه در خيابان يا هر مكان ديگر مجبور به كار هستند، بايد تحت پوشش هر نوع طرح حمايتي و برنامه‌هاي ساماندهي قرار گيرند اما متاسفانه در زمان حاضر بهزيستي كودكان را به دو بخش كار و خيابان تفكيك مي‌كند.

كودك كار يا خيابان، به دوش كشيدن و تحمل مشكلات اقتصادي براي هر دو گروه آنها دشوار است؛ جدا شدن درصد ديگري از كودكان كار از چرخه تحصيل، خطر ديگري بوده كه همه ساله تكرار و كودكان زيادي را قرباني مي‌كند.

فرصت كودكي و كودكي كردن رااز اين كودكان نگيريم!