بيلان گزارشگران بدون مرز از آزادی رسانه‌ها در جهان ٢٠١٢

با مرگ ٨٨ روزنامه‌نگار و ٤٧ شهروند خبرنگار

٢٠١٢ سال کشتار نقش آفرينان اطلاع رسانی پر مرگ‌ترين سال برای روزنامه‌نگاران از ١٩٩٥ و انتشار نخستين بيلان گزارش‌گران بدون مرز

٢٠١٢ از نگاه ارقام

روزنامه‌نگار :
کشته شده : ٨٨ (٪٣٣+)
بازداشت و زندانی شده : ٨٧٩
مورد تعرض و تهديد قرار گرفته : ١٩٩٣
ربوده شده : ٣٨
مجبور به ترک کشور شده : ٧٣
همکار رسانه‌ای کشته شده : ٦
شهروند وب‌نگار و شهروند خبرنگار
کشته شده : ٤٧
بازداشت شده : ١٤٤

سال ٢٠١٢ با افزايش تعداد ٣٣ درصدی روزنامه‌نگارانی که به هنگام انجام وظيفه کشته شده‌اند، سالی مرگبار است. خاورميانه و آفريقای شمالی با ٢٩ کشته، اسيا با ٢٤ کشته و افريقای جنوبی با ٢١ کشته پر مرگ‌ترين مناطق جهان برای روزنامه‌نگاران بوده‌اند. تنها در قاره امريکا تعداد روزنامه‌نگاران کشته شده با کاهش نسبی مواجه بوده است.

از سال ١٩٩٥ که نخستين بيلان گزارش‌گران بدون مرز منتشر شده است تا امروزهيچ‌گاه، ‌بيلان آزادی رسانه‌ها در جهان چنين دهشتناک نبوده است. واقعيت اين است که در چند سال‌ گذشته تعداد روزنامه‌نگاران کشته شده روی به افزايش گذاشته است. ٦٧ تن در سال ٢٠١١، ٥٨ تن در سال ٢٠١٠، ٧٥ تن در سال ٢٠٠٩ و ٦٠ نفر در سال ٢٠٠٨ ،با ٨٧ روزنامه‌نگار کشته شده در سال ٢٠٠٧ اين آمار شاهد رشد صعودی تاريخی شد، تفاوت آمار سال ٢٠٠٧ با امسال تنها يک نفر است.

٨٨ روزنامه نگاری که در سال ٢٠١٢ در ارتباط با فعاليت‌شان جان باخته‌اند، در بيشترين موارد به هنگام پوشش خبری حملات و درگيری‌ها کشته شده‌اند و از سوی باند‌های جنايات سازمان يافته ( مافيا و قاچاق‌بران مواد مخدر و...) و شبه نظاميان اسلامی و يا به دستور مسئولان فاسد دولتی، قربانی شده‌اند.

"علت‌های اصلی افزايش تاريخی تعداد روزنامه‌نگاران کشته شده در سال ٢٠١٢ درگيری‌های سوريه، وضعيت فاجعه بار سومالی و خشونت قومی و بومی و طالبان در پاکستان هستند. مصونيت از مجازات که عاملان تعددی از آن بهرمند می‌شوند، يکی از علت‌های اصلی دوام‌داری نقض حقوق بشر و به ويژه نقض آزادی اطلاع رسانی‌ست."

تضيعقات عليه فعالان اطلاع رسانی دامنه‌دار و گسترده است، افزون بر ٨٨ روزنامه‌نگار کشته شده، شلاق مرگ بر شهروند خبرنگاران و شهروند وب‌نگاران نيز باريدن گرفته است. در سوريه ( ٤٧ تن در سال ٢٠١٢ در برابر ٥ تن در سال ٢٠١١ ) اين زنان و مردان حرفه‌‌شان گزارش‌گری،عکاسی و يا فيلم‌برداری برای مستند سازی از وقايع و سرکوب‌های روزمره بود. بدون تلاش آنها، رژيم سوريه می‌توانست در برخی مناطق کشور با ممنوع کردن کامل اطلاع رسانی، سرکوب را پشت دره‌های بسته پيش برد.

برای تهيه اين بيلان، اتکای گزارش‌گران بدون مرز بر داده‌های دقيقی‌ست که در طی سال گذشته با ديده‌بانی از نقض آزادی اطلاع رسانی در جهان، جمع‌آوری کرده است. اين آمارها در برگيرنده‌ی روزنامه‌نگاران و شهروند وب‌نگارانی‌ست که به هنگام انجام وظيفه اطلاع رسانی خود جان باخته‌اند. روزنامه‌نگاران و شهروند وب‌نگارانی را که در چارچوب فعاليت سياسی يا کنش‌گری مدنی و بدون ارتباط با امر اطلاع رسانی به قتل رسيده‌اند، در بر نمی‌گيرد. موارد ديگری نيز وجود دارند، که تحقيق و بررسی در باره‌ی انها ادامه دارد .

٥ کشور مرگبار برای روزنامه‌نگاران

با وجود تصويب قعطنامه‌ی ١٧٣٨ شورای امنيت سازمان ملل متحد، که به دولت‌ها ضرورت حفاظت از گزارش‌گران در مناطق خطرناک را وظيفه داده است، خشونت‌های اعمال شده عليه روزنامه‌نگاران و در درجه نخست کشتن آنها، بزرگترين تهديد برای ازادی بيان به شمار می‌رود.

سوريه، قبرستان کنشگران اطلاع‌رسانی

در سال ٢٠١٢ در سوريه ١٧ روزنامه‌نگار و ٤٤ شهروند خبرنگار و ٤ همکار رسانه‌‌ها کشته شده‌اند. سرکوب خونين هدايت شده از سوی بشار ال‌اسد، شاهدان ارتکاب جنايات از سوی رژيم، فعالان اطلاع رسانی را هدف گرفته است. به شکل موازی روزنامه‌نگاران از سوی برخی گروه‌های مسلح مخالف که بيش از پيش نامدارتر می‌شوند و هرمنتقد خود و کسانی را که اطلاعات مربوط به انها را منتشر نمی‌کنند " جاسوس" می‌نامند، مورد حمله قرار می‌گيرند. دو قطبی شدن اطلاعات رسانی، پروپاگاند، فريب‌خبر سازی، خشونت شديدی که روزنامه‌نگاران و شهروند خبرنگاران با آن درگيرند، معضلات فنی در عرصه اطلاع رسانی، همه و همه تلاش برای دستيابی و نشر اطلاعات را در اين کشور دست نيافتنی کرده است.

سالی سياه برای سومالی

تنها در سال ٢٠١٢ در اين کشور شاخ افريقا ١٨ روزنامه‌نگار جان باخته‌اند. در سومالی امسال دو برابر تعداد کشته شدگان در سال ٢٠٠٩ که پر مرگ‌ترين سال اين کشور بود،روزنامه‌نگار کشته شده است. نيمه دوم سپتامبر با کشته شدن ٧ روزنامه‌نگار - دوتن از انها در کمتر از بيست و چهار ساعت کشته شدند، يکی سربريده شد و ديگری با شليک گلوله اعدام شد- پرمرگ‌ترين روزهای اين سال بودند. بقيه اين قتل‌ها به شيوه "هميشگی"! يعنی قتل هدف‌مند، بمب گذاری انجام شده‌اند. روزنامه‌نگاران به قتل رسيده در سومالی، قربانی شبه نظاميان شباب و همچنين مسوولان محلی شدند، که خواهان به سکوت وادار کردن رسانه‌ها هستند. روزنامه‌نگاران در سومالی چه در موگاديشو پايتخت و چه در ديگر نقاط اين کشور، در شرايط بسيار دشواری کار می‌کنند. بيست سال نبود دولت با ثبات در اين کشور ورشکسته، خشونت و مصونيت از مجازات در ان را به قاعده تبديل کرده است. اينگونه در اين کشور تنها وحشت شمارش می‌شود.

پاکستان در هر ماه يک روزنامه‌نگار کشته می‌شود

١٠ روزنامه‌نگار و يک همکار رسانه‌ها در سال جاری کشته شده‌اند، ميان برای دومين سال متوالی در اين کشور قتل ١٠ روزنامه‌نگار شمارش شده است. خشونت بومی در بلوچستان و انتقام گيری طالبان، اين کشور را به زمينی مين‌گذاری شده برای روزنامه‌نگاران بدل کرده است. از فوريه سال ٢٠١٠ تا کنون می‌توان گفت، تقريبا هر ماه يک روزنامه‌نگار به قتل رسيده است. از سال ٢٠٠٩ تا سال ٢٠١١ اين کشور پرمرگ‌ترين کشور جهان و بلوچستان يکی از خطرناک‌ترين مناطق جهان برای رسانه‌ها بود. پاکستان با سرزمين‌های قبايلی‌اش و هم‌جواريش با افغانستان، تنش‌هايش با هند و تاريخ سياسی فاجعه‌بارش يکی از مناطق خطرافرين برای پوشش خبری‌ست. تهديد تروريستی، خشونت پليسی، قدرت بدون محدوديت مسوولان محلی، و خطر هميشگی در سرزمين‌های قبائلی، سدهای مرگ‌آور در برابر راه روزنامه‌نگاران هستند.

مکزيک روزنامه‌نگاران در تيررس سازمان‌های تبه‌کاری سازمان يافته

٦ روزنامه‌نگار کشته شده در سال ٢٠١٢ خشونت تصاعدی در طی شش سال حمله‌ی نيروهای فدرال عليه کارتل‌های مواد مخدر، بر سر روزنامه‌نگارانی آوار شده است که در باره‌ی قاچاق‌بران مواد مخدر، فساد، نفوذ مافيا در ميان مسوولان محلی و يا فدرال و يا در باره نقض حقوق بشر از سوی اين قدرت‌ها روشنگری می‌کنند.

برزيل تغيير صحنه ارايی

در برزيل دست قاچاق‌بران مواد مخدردرمرزهای پاراگوئه به شکل مستقيم در قتل دو تن از پنج روزنامه‌نگاران کشته شده در اين سال آلوده است. اين روزنامه‌نگاران در باره‌ی گسترش نفوذ اين کارتل‌ها درعرصه سياسی و اقتصادی روشنگری کرده‌ بودند. دو روزنامه نگار کشته شده‌ی ديگر روزنامه‌نگار و وبلاگ نويس هستند. که به شکل عمومی و همواره به هنگامی که مقامات سياسی را در موارد فساد افشا می کنند، در معرض خطر قرار می‌گيرند.

٥ زندان بزرگ جهان برای روزنامه‌نگاران، رکوردی ديگردر تعداد روزنامه‌نگاران زندانی، ترکيه در راس اين کشورها

هيچ‌گاه سلول‌های زندان تا به اين حد روزنامه‌نگار در خود جای نداده‌اند. دست کم ١٩٣ روزنامه‌نگار هم اکنون در سراسر جهان برای انجام وظيفه ی اطلاع رسانی خود زندانی شده اند. به اين تعداد بايد ١٣٠ شهروند وب‌نگار زندانی را هم اضافه کرد که در عرصه‌ی اطلاع رسانی فعال بوده‌اند.

ترکيه بزرگترين زندان جهان برای روزنامه‌نگاران

دست کم ٤٢ روزنامه‌نگار و ٤ همکار رسانه‌ها در ارتباط فعاليت اطلاع رسانی در زندان بسر می‌برند. اين تعداد روزنامه‌نگار زندانی از پايان رژيم نظامی در ترکيه تا کنون بی سابقه بوده است. اصلاح کم دامنه‌ی قوانين نيز کمکی به کاهش سرعت دستگيری‌ها، بازرسی منازل و محل کار روزنامه‌نگاران و محاکمه‌های که بر سر کنش‌گران اطلاع رسانی آوار شده است، نکرده است. گزارش‌گران بدون مرز پس از يک دوره تحقيق و بررسی در باره‌ی روند بازداشت‌ها و محاکمه‌ی ٧٢ مورد به اين باور رسيده است، که دست کم ٤٢ تن از آنها به دليل فعاليت اطلاع رسانی بازداشت و زندانی شده اند. موارد بسيار ديگری نيز همچنان در دست بررسی و تحقيق است.

نبود محاکمه در چين

٣٠ روزنامه‌نگار و ٦٩ شهروند وب‌نگار در زندان، در چين از سال گذشته تاکنون تعداد روزنامه‌نگاران زندانی ثبات مانده است. بسياری از انها به اتهام " براندازی" و " انتشار اسرار محرمانه دولتی" به حبس‌های سنگين محکوم شده‌اند. مقامات محلی از وحشت تاثير تبليغات بد مقالات در باره‌ی فساد روزنامه‌نگاران زندانی می کنند. پليس سايبری اما همچنان بر سرکوب ميکرو بلاگ ها و آزادی بيان متمرکز است.

اريتره، زندان در ميان جهنم

در اين کشور دست‌کم ٢٨روزنامه‌نگار در زندان بسر می‌برند. بزرگترين زندان آفريقا برای روزنامه‌نگاران، پس از دستگيری‌های گسترده‌ی سال ٢٠١٠ رابطه‌اش با جهان قطع شده است. اين بازداشت‌ها با توقيف گسترده‌ی مطبوعات خصوصی همراه بود. شرايط زندانی شدن آنها بسيار اسفبار است، هيچ‌کدام از ٢٨ روزنامه‌نگار زندانی از حق برگزاری دادگاه و يا دسترسی به وکيل بهرمند نشدند. تنها برخی از آنها حق ملاقات با خانواده را دارد. تقريبا همه‌ی آنها شکنجه شده‌اند و در سلول‌های انفرادی زير زمينی نگاه‌داری می‌شوند . تا کنون دست کم هفت روزنامه‌نگار در بازداشت مخفی يا خودکشی کرده‌اند و يا به علت بيماری فوت کرده‌اند. يکی از آخرين ديکتاتوری‌های اقتدارگرای جهان، درآخرين رتبه‌ی رده‌ بندی سالانه‌ی گزارش‌گران بدون مرزدر سال جاری، اريتره، زنان و مردان منتقد را که برای " اقدام عليه امنيت ملی" زندانی می‌کند و در زندان به مرگ تدريجی می‌ميراند.

جمهوری اسلامی ايران نامداريی بی‌رحمانه‌ی

در ايران هم اکنون ٢٦ روزنامه نگار و ١٧ وب‌نگار زندانی هستند از سال ١٣٨٨ با سرکوب گسترده جنبش اعتراضی به انتخاب مجدد محمود احمدی نژاد به رياست جمهوری اسلامی در انتخاباتی مخدوش، وضعيت آزادی رسانه‌ها به شکل جدی روی به وخامت نهاد. از ان پس قدرت حاکم به شکل نظام‌مند فعالان رسانه‌ای را که به زعم خود از خط‌های قرمز عبور می کنند، زندانی می‌کند. وضعيت سلامت بسياری از اين زندانيان نگران کننده است. روزنامه‌نگاران زندانی تحت فشاری مضاعف قرار دارند، از يک سو از آزادی محروم شده‌اند و از سوی ديگر خانواده‌هايشان به شکل مداوم هدف تهديد قرار می‌گيرند، چه برای آزار اين زندانيان و چه در اقدامی تلافی‌جويانه در صورتی که با رسانه‌ها مصاحبه کنند. برخی از روزنامه‌نگارانی نيز که از زندان ازاد شده‌اند، علاوه بر تهديد و احضارهای متعدد در اغلب موارد با فشار نهادهای امنيتی از حق اشتغال به حرفه خود محروم می‌شوند.

در سلول‌های سوريه

دست کم ٢١ روزنامه‌نگار و ١٨ شهروند وب‌نگار و شهروند خبرنگار در سوريه زندانی هستند. سرکوب در سوريه با مرگ روزنامه نگاران و فعالان اطلاع رسانی معنا می‌شود. اگر دستگيری‌ها نسبت به سال گذشته کاهش يافته است، اما به شکل روزمره ادامه يافته است. تعداد روزنامه‌نگاران و شهروند وب‌نگاران زندانی تا امروز رشدی صعودی طی کرده است و اين کشور را به پنج زندان بزرگ جهان برای روزنامه نگاران تبديل کرده است. شکنجه در زندان‌ها نظام‌مند است و مسوولان حکومتی برای گرفتن اقرار و اطلاعات برای درهم شکستن شبکه‌های مخالفان به هر کاری دست می‌زنند.

در سال ٢٠١٢ به جز در قاره‌ها اسيا و امريکا که تضيقات عليه روزنامه‌نگاران افزايش يافته است، اما موارد احضار، بازداشت و ربودن روزنامه‌نگاران در سراسر جهان نسبت به سال ٢٠١١ کاهش داشته است. در سال گذشته کنش‌گران اطلاع رسانی در اغلب اوقات در خيابان و امکان عمومی به هنگام تهيه گزارش و پوشش خبری جنبش‌های اعتراضی و تظاهرات‌ مورد تهاجم و تهديد قرار می‌گرفتند.

خطر " در خيابان و امکان عمومی " اما هنوز اين خطر بر طرف نشده است. در سوريه دست کم ٥١ بازداشت و ٣٠ حمله فيزيکی و ١٥ مورد ربوده شدن روزنامه‌نگاران در سال ٢٠١٢ شمارش شده است. لازم است تاکيد شود که تمايز علت دستگيری روزنامه‌نگاران در ميان بازداشت‌های جمعی، امری بسيار دشوار است. اينگونه ارقام اعلام شده در باره‌ی سوريه را بايد با احتياط مورد بازبينی قرار داد. ليبی ٧ بازداشت در سال جاری داشته است و در مقايسه با ٢٨ دستگيری سال گذشته است، شاهد کاهشی چشمگير است. در مصر ٣٣ بازداشت و ٦٣ حمله در سال ٢٠١٢ شمارش شده است، اين آمار در سال ٢٠١١ به ١١٦ دستگيری و ١٠٤ مورد تهاجم و تهديد افزايش يافته است. در تونس برعکس ديگر کشورها منطقه، موارد تهاجم و تهديد در سال ٢٠١٢ به شدت افزايش يافته است. مقامات مسوول سلطان نشين عمان در سال جاری تنها ده‌ها تن از وبلاگ‌نويسان را برای پايان دادن به دعوت به جنبش اعتراضی، بازداشت کردند.

در قاره امريکا و در کوبا، سرکوب عليه روزنامه‌نگاران و وبلاگ‌نويسان از سال ٢٠١١ دوباره شدت گرفته است. پرو، همچنان رکورددار تهاجم و تهديد عليه روزنامه‌نگاران را که هر سال به صدها تن می‌رسد، حفظ کرده است. اما "افتخار" افزايش موارد تضيعقات در اين سال به ترتيب به کشورهای آرژانتين، برزيل و مکزيک رسيده است. اين وضعيت غير قابل پذيرش برای آرژانتين به دليل کارزار انتخاباتی پر تنش، برای مکزيک به دليل شرايط سياسی عمومی پس از انتخابات اول ژوئيه است و برای آخرين کشور، تداوم وضعيت خشونت زا در اين کشور است. کلمبيا تنها کشوری است که نشان از کاهش تعددی دارد با آنکه اين کشور يکی از پرخشونت‌ترين کشورهای قاره برای روزنامه نگاران پس از هندورس و مکزيک است.

تصاعد خشونت نمايان‌گر شاخص ديگری، افزايش تعداد روزنامه‌نگاران مجبور به فرار از کشور خود است. ٧٣ تن در سال ٢٠١٢ و ٧٧ نفر در سال ٢٠١١ راه تبعيد در پيش گرفته‌اند. قربانيان سرکوب‌های شديد سازمان داده شده از سوی دولت دمشق، به همکاران ايرانی خود پيوسته‌اند که رتبه نخست روزنامه‌نگاران تبعيدی را دارند. در سومالی تنها در ماه سپتامبر ده‌ها نفر راه تبعيد در پيش گرفته‌اند.