موفقيت گروه ايرانی در فستيوال بين‌المللی تئاتر شيلر آلمان، جواد طالعی

رئيس هنری فستيوال تئاتر شيلر آلمان نمايشنامه "راهزنان" به کارگردانی عليرضا کوشک جلالی را برجسته‌ترين کار ارائه شده در فستيوال امسال دانست. "راهزنان" نوشته فريدريش شيلر قبلا در تئاتر شهر تهران بر صحنه رفته است.

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

ويژه خبرنامه گويا

نمايشنامه راهزنان اثر فريدريش شيلر با کارگردانی عليرضا کوشک جلالی به زبان فارسی و با زيرنويس آلمانی روزهای ۲۷ و ۲۸ ژوئن امسال در چارچوب برنامه‌های فستيوال تئاتر شيلر در شهر مانهايم بر صحنه آمد.

اجرای اين نمايشنامه، يک‌سال پيش با کارگردانی کوشک جلالی در سالن تئاتر شهر تهران با استقبال گرم تماشاگران تئاتر ايران روبرو شده بود.

در چارچوب فستيوال تئاتر شيلر مانهايم که يکی از معتبرترين فستيوال‌های تئاتر آلمان است، راهزنان ظرف دو روز سه‌بار بر صحنه آمد و تحسين تماشاگران آلمانی را برانگيخت.

عليرضا کوشک جلالی

پس از نخستين اجرای راهزنان، "بروکهارد کوزمينسکی" رئيس هنری فستيوال شيلر گفت:«راهزنان کوشک جلالی يکی از برحسته‌ترين اجراهای امسال فستيوال شيلر بوده است.

نظر منتقدين روزنامه‌های محلی

علاوه بر تحسين رئيس‌ هنری فستيوال، روزنامه‌های محلی نيز کار عليرضا کوشک جلالی و بازيگرانی را که همه از ايران به مانهايم سفر کرده بودند ستودند.

روزنامه "مانهايمر مورگن" درباره کار گروه نوشت:«... عليرضا کوشک جلالی پس از ترجمه‌ای مدرن از راهزنان، سال پيش برای اولين بار اين نمايش را در سالن اصلی تاتر شهر تهران به صحنه برد. جلالی برای اجرا در فسيوال شيلر، مجبور شد با طراح صحنه‌اش، سيامک احسايی، صحنه جديدی طراحی کند و مجددا با بازيگرانش تمرين کند. خوشبختانه نتيجه زحمات بسيار چشمگير بود و حاصلش اجرايی است ديناميک و زيبا.»

مانهايمر مورگن افزود:«در طول اجرا تماشاچيان بارها و بارها شگفت‌زده ‌شدند. جلالی از بازيگران گاه و بی‌گاه بسان گروه همسرايان يونان باستان که با حرارت و قدرت، روی صحنه عمل می‌کردند، استفاده کرده است. شش بازيگر با قدرت نقش فرانس را بازی می‌کنند که هر کدامشان ويژگی خاص خود را دارا هستند. شش بازيگر زن هم ابعاد مختلف شخصيت کارل ايده‌اليست و گرايشات متفاوت راهزنان را به خوبی به نمايش می‌گذارند. ايده‌های آزادی‌خواهانه و درگيری قطب‌های متضاد نمايش با ريتمی نفس‌گير و با استفاده استادانه از موسيقی و ويدئو مانند شهاب‌های آسمانی بر سروروی تماشاچيان فوران می‌کند و تمام گرد وخاکی که در اين مدت بر روی اين اثر کلاسيک نشسته بود را با خود می‌شويد و می‌برد. جلالی در عرض نود دقيقه نشان می‌دهد که به خوبی با روح اثر آشنا است.»

جرات بريدن يک اثر کلاسيک

راهزنان شيلر يک اثر کلاسيک است که اجرای متن اصلی آن حدود سه ساعت به درازا می‌کشد. اما عليرضا کوشک جلالی ظرف ۹۰ دقيقه عصاره اين نمايشنامه را با يک اجرای پرتحرک و هيجان انگيز بر صحنه آورده است. محمد‌علی بهبودی بازيگر موفق تئاتر آلمان که خود حدود ده سال پيش در يکی از اجراهای آلمانی راهزنان ايفای نقش کرده و اين اثر شيلر را به خوبی می‌شناسد معتقد است که کوشک جلالی به خوبی از عهده نمايش عناصر و زوايای اصلی اثر شيلر برآمده و با اين که زمان نمايش را به نصف تقليل داده، از جوهر آن چيزی نکاسته است.

در اين مورد روزنامه "راين نکار" می‌نويسد: «جلالی تغييرات بسياری را در متن ايجاد کرده که به نمايش ريتمی پرشتاب و جذاب داده است... اما بی‌شک اين که فرانس توسط شش مرد و کارل نيز، توسط شش زن و با موسيقی راک و رپ اجرا می‌شوند، پويايی و قدرت عجيبی به نمايش داده است. راهزنان جلالی بسيار مدرن، پر از طنز و پر صلابت هستند و ارتباط خوبی با نسل جوان برقرار می‌کنند.»

امتيازهای مثبت و منفی تفکيک نقش‌ها

يکی از کارهای تامل برانگيز عليرضا کوشک جلالی همانطور که راين‌ نکار می‌نويسد، تقسيم وجوه مختلف شخصيت دو قهرمان اصلی نمايشنامه شيلر در هر مورد به شش کاراکتر است. در اين مورد خود او می‌گويد:«من می‌خواستم با اين فرم از ملال آور بودن مونولوگ‌های دو نقش اصلی جلوگيری کنم. زيرا اگر هرکدام در قالب ۶ نقش تفکيک نمی‌شدند، بايد مونولوگ‌هايشان را خطاب به تماشاگران بيان می‌کردند و اين می‌توانست کشدار باشد.»

کوشک جلالی ضمنا با اشاره به يکی از مشکلات بنيادين تئاتر در ايران می‌گويد:« اکثر بازيگران راهزنان شاگردان کارگاه‌های درسی من در ايران هستند. در ايران همه بر اين باورند که حضور بازيگران نامدار است که گيشه را تضمين می‌کند. من می‌خواستم با استفاده از بازيگران جوان ثابت کنم که خلاف اين هم ممکن است.»

کارگردان توانسته است با تفکيک شخصيت نقش‌های اصلی از بازيگران جوان خود بازی‌هائی بسيار پر جنب‌وجوش بگيرد و حجم صحنه را به‌گونه‌ای اثر گذار و تکان دهنده پرکند. اما درعين‌حال همين کار سبب شده است که بر جنبه‌های فرماليستی نمايش که در ايران متداول است افزوده شود و اجرای نمايش را در سالن‌های متعدد پرهزينه و دشوار کند.

موفقيت در ارتباط با جوانان

درباره عناصر متنوعی که در اجرای تازه راهزنان به‌کار گرفته شده است، مجله فرهنگی انستيتو گوته (ژوئن ۲۰۱۳ ) می‌نويسد: «کوشک جلالی که تجارب گران‌بهايی در تاتر ايران و آلمان اندوخته، اين بار با اجرايی مدرن از راهزنان به فستيوال بين‌المللی شيلر دعوت شده است. برای اجرای راهزنان جلالی از مديوم‌هايی استفاده کرده که پيوند خوبی با نسل جوان برقرار می‌کند: نوع تقسيم نقش که باعث شور عجيبی در بازيگران شده، صحنه‌ای ديناميک، موسيقی اعتراضی رپ و راک، ويدئو پرويکشن و...»

موسيقی متن نمايش، در لحظاتی کيفيتی به خود می‌گيرد که شايد بتوان از آن به‌عنوان "موسيقی حجم" نام برد. موسيقی متن را بامداد افشار و محسن کامران‌جم ساخته‌اند که هردو جوانند. اجرای آن‌ها در مانهايم متفاوت از چيزی است که در تهران ارائه کرده‌اند. در لحظاتی، ضرباهنگ موسيقی را تماشاگر زير صندلی خود احساس می‌کند. اين ضرباهنگ چنان است که تماشاگر احساس می‌کند زلزله‌ای در راه است و هر لحظه ممکن است زمين سالن زيرپای او دهان بگشايد و او را به کام خود بکشد.

بعد از اجرا، در گفت‌وگو با کوشک‌جلالی در می‌يابم که برای انتقال اين افکت تکان دهنده، دستگاه‌های ويژه‌ای زير صندلی‌ها نصب شده است.

دو نشريه الکترونيکی ديگر آلمان "اشو آنلاين" و "مورگن‌وب" نيز اجرای راهزنان را در فستيوال تئاتر مانهايم می‌ستايند. اشوآنلاين می‌نويسد: «اولين اجرای راهزنان بسيار مدرن و تفکربرانگيز است: يک اثر کلاسيک آلمانی در ايران می‌درخشد. اين اجرا باعث شد که تفکرات دنيای غرب در ارتباط با ايرانيان و فرهنگ‌شان ترک بردارد: اجرايی طوفانی با موسيقی راک و رپ و شش زن که برای رسيدن به خواسته‌های‌شان دست به مبارزه زده‌اند.»

مورگن وب نيز می‌نويسد:«جلالی با جسارتی چشمگير اجرايی مدرن از "راهزنان" را در فستيوال به نمايش گذاشت.»

شايد اشاره مورگن وب به "جسارت چشم‌گير" کارگردان ايرانی به اين دليل باشد که کوشک‌جلالی به خود جرات داده با گزينش عصاره‌ راهزنان شيلر، آن‌را در يک سوم زمان اصلی و با فرم دلخواه خود بر صحنه بياورد، اما ارزش‌های اصلی‌ اين اثر کلاسيک را به‌خوبی حفظ کند.

برای اجرای راهزنان در فستيوال شيلر مانهايم، عليرضا کوشک جلالی بيش از ۲۰ هنرمند ايرانی را که تقريبا همه آن‌ها نسل جوان ايران را نمايندگی می‌کنند به آلمان آورده بود. طراحی صحنه را سيامک احسانی، طراحی لباس را سعديا جلالی، افکت‌های ويدئوئی را اشکان چگينی و دستياری کارگردانی را سحر پارسا به عهده دارند.

بازيگران نمايش عبارتند از: ملودی آرام‌نيا، سارا بيگلری افشار، فهيمه کريمی جبلی، پانته‌آ ميرفصيحی، زهرا مولائی، آسيه سلمانی، فاطمه صارمی، علی عبدالی، توماج دانش‌بهزادی، ايمان اصفهانی، رضا مولائی، عرفان پهلوانی، هومن سلطانی، محمد حسين ولی‌زادگان و مهدی زارع. عکاس و طراح پوستر نيز احسان نقابت است.

فستيوال بين‌المللی تئاتر شيلر که به روزهای شيلر هم معروف است، امسال برای هفدهمين بار در مانهايم برگزار شد. اين جشنواره از سال ۱۹۷۹ به اين‌سو هر دوسال يکبار برگزار می‌شود و به نمايش تئاترهائی اختصاص دارد که برپايه آثار شيلر يا درباره او ساخته شده‌اند.

جواد طالعی