ايران و ژنو ۲، حسن هاشميان

تکاپوی مسؤولان ايرانی در ماه گذشته برای نشان دادن «نرمش قهرمانانه» به غرب برخلاف توقع آنها خيلی زود به نتيجه نخواهد رسيد و حتی ممکن است بيش از گذشته گره به خورد. مشکل اساسی ايران اين است که برخلاف شعارهايی که مطرح می‌کنند در شرايط ضعف خواهان حل مشکل اتمی خود شده‌اند و غرب با اشراف کامل بر اين موضوع ٬ خواهان تسليم کامل ولی فقيه خواهد شد

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

ويژه خبرنامه گويا

از زمانی که حسن روحانی رئيس جمهور جديد ايران در سازمان ملل حضور پيدا کرد٬ نگرش کشورهای غربی به حضور ايران در کنفرانس حل مسالمت‌آميز بحران سوريه موسوم به «ژنو۲» تغيرات محسوسی پيدا کرده است.نخستين علامت اين تغير در ميان فرانسوی‌ها ظاهر گشت٬ زمانی که وزير خارجه اين کشور لوران فابيوس چراغ سبز را برای حضور ايران در اين کنفرانس روشن کرد مشروط بر اين که جمهوری اسلامی مرحله انتقال قدرت در سوريه را به رسميت بشناسد و برای اين گام خود امتيازی در پرونده هسته‌ای خود طلب نکند.

به دنبال آن انگليس و امريکا همين شروط را مطرح کردند و چين و روسيه از آن استقبال نمودند.اما ايران تا چه حد حاضر است شروط مشارکت در ژنو ۲ را بپذيرد و اصولا بيانيه ژنو۱ چه می گويد؟

براساس بيانيه ژنو۱ که در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۲ صادر شد٬ راه حل بحران سوريه از طريق توافق همه گروه‌های درگير در اين کشور و از جمله دولت سوريه برای تشکيل «دولت انتقالی»امکان‌پذير است و دولت انتقالی زمام امور کشور را در مرحله انتقالی به عهده می‌گيرد. اين دولت اختيار تام دارد که دستگاه‌های امنيتی و اطلاعاتی و همچنين فرماندهی ارتش و نيروهای انتظامی را تحت تصرف خود قرار دهد بدون اينکه به سرنوشت بشار اسد در اين فرآيند اشاره مستقيمی شود.امريکا و روسيه بر سر مسکوت ماندن فرجام رئيس جمهور فعلی سوريه برای گذر از اختلافات خود درباره برکناری يا ماندن وی در قدرت ٬ به توافق رسيدند.اين طرح مورد توافق بيشتر کشورهای عربی از جمله عراق متحد ايران و بشار اسد قرار گرفت.اما ايران علی‌رغم تأکيد مسؤولان اين کشور بر گزينه مسالمت‌آميز برای خروج از بحران سوريه٬ بيانيه ژنو۱ را نپذيرفت. ايران ابتدا تلاش کرد در راستای ژنو۱ ٬ کنفرانس‌های بديل بيافريند و گروهی از احزاب دست ساخته رژيم اسد بعنوان «اپوزسيون» سوريه را در تهران گردآوری کند.اما خيلی زود متوجه شد که اين فرآيند اپوزسيون سازی نتيجه‌ای ندارد و بايد قواعد بين‌المللی بازی سوريه را قبول کند.دراين راستا مسؤولان ايرانی «پيش فرضيه» ورود به ژنو۲ را پذيرفتند و برای اين کار تلاش برای تغير معادله نبرد در داخل سوريه به نفع بشار اسد را دنبال کردند.

در اين راستا سپاه قدس به فرماندهی قاسم سليمانی نقش اساسی بازی کرد.«مرکز لبنانی پژوهش و مشاوره سياسی»( www.center-lcrc.com) در يک گزارش مفصل از زندگی قاسم سليمانی ٬ از طريق منابع خبری خود در لبنان می‌نويسد که چگونه فرمانده سپاه قدس از حسن نصرالله تقاضا می کند نيروهای حزب‌الله را وارد نبرد «قُصیَر» کند و خود فرماندهی عمليات را به عهده می‌گيرد.هدف اين عمليات فراتر از استان حمص و شهر کوچک قُصیّر بود و می‌بايست حلب و در نهايت حومه دمشق را در برگيرد و با کوبيدن مخالفان در اين مناطق ٬ اجازه هرگونه سخن به کشورهای ديگر درباره انتقال قدرت از بشار اسد به مخالفان را در ژنو۲ ندهد.اين طرح پيروزی‌هايی برای ايران ٬ اسد و حزب‌الله در شهر قُصیّر و اطراف آن رقم زد اما در حلب و حومه دمشق با موانع اساسی مواجه شد. در چنين شرايطی بشار اسد ميان جبهه نبرد و کنفرانس ژنو۲ گير کرده بود و در نهايت مجبور شد از آخرين حربه خود يعنی«جنگ‌افزار شيميايی» استفاده نمايد.

کاربرد سلاح شيميايی توسط رژيم بشار اسد موجب شد اولويت نخست دولت سوريه از ايجاد برتری در جبهه‌های نبرد و به هم زدن موازنه جنگ به نفع خود٬ به جلوگيری از حمله نظامی امريکا به آن کشور تغير کند.در اين زمينه بشار اسد تسليم بدون قيد و شرط شرايط جديد شد که روسيه چارچوب عملی آن را در صحنه بين‌المللی فراهم کرد.با خارج شدن حربه جنگ‌افزار شيميايی از دست حاکم سوريه ٬ مخالفان قدرت بيشتری برای تحرک يافتند و در چند جبهه پيشروی‌های محسوسی به دست آوردند. در مرز اردن گذرگاه «هجانه» کاملا به دست نيروهای مخالف افتاد و از درعا در جنوب تا منطقه جولان در غرب ٬ به شکل کامل از وجود نيروهای بشار اسد خالی شد.در حومه دمشق بخشی از مرکز نگه‌داری تانک و ذخيره آن به دست ارتش آزاد افتاد و در يک گام تأثير‌گذار بر قدرت اقتصادی دولت سوريه٬ برای چند نوبت پياپی بانک مرکزی اين کشور مورد تعرض هجوم خمپاره قرار گرفت.با چنين نتايجی نه فقط اهداف بشار اسد برای ايجاد يک وضعيت جديد قبل از ورود به ژنو۲ محقق نشد٬ بلکه اوضاع به نفع مخالفان رقم خورد. در حال حاضر و تحت فشار ژنو۲ ٬ نيروهای بشار اسد به هجوم‌های بی برنامه اما گسترده دست می‌زنند ولی هيچ کدام از اين حملات نتايج ملموس نظامی به ارمغان نياورده است.

تاکتيک‌های قفل شده ايران

تا يک سال و سه ماه پيش و بعد از صدور بيانيه ژنو۱ ٬ ايران قدرت مانور سياسی برای رسيدن به اهدافی که اکنون مطرح می‌کند٬ داشت و می‌توانست از طريق قبول بيانيه ژنو۱ توانايی چانه‌زنی خود را بالا برده و با قبول تغير در سوريه که اکنون به نظر می‌رسد بسيار محتمل شده است٬ به امتيازاتی در زمينه پرونده هسته‌ای خود برسد. اما مانند سال ۱۹۸۷ و بعد از صدور قطعنامه ۵۹۸ ٬ آن را رد کرده و سپس يک سال بعد در شرايط بسيار وخيم نظامی مجبور به پذيرش آن شد٬ ايران اکنون تحت فشار تحريم‌های بين‌المللی و بيم از دست دادن هم پيمان خود٬ به تاکتيک‌هايی روی آورده است که از نظر علم سياست ارزش چندانی ندارد.

ولی فقيه حاکم بر ايران اکنون به جای رها کردن بشار اسد و نجات فرآيند هسته‌ای خود و در نتيجه رهايی اقتصاد و جامعه ايران از پيامدهای تحريم٬ تلاش می‌کند فعاليت هسته‌ای خود را شل کند تا بشار اسد را نجات دهد.نتيجه چنين تاکتيکی از دست دادن هر دو گزينه و فرو رفتن در شرايطی است که به مراتب از وضعيت کنونی بدتر خواهد بود. با در نظر گرفتن وحدت عملی که در ميان مخالفان بشار اسد ظاهر شده و با لحاظ همگرايی ميان تعدادی از کشورهای حامی ائتلاف ملی سوريه مانند عربستان سعودی و چين و روسيه٬ و با نگاهی به چشم‌انداز تحولات در صحنه نبرد نظامی در داخل سوريه٬ در نهايت ژنو۲ فرآيند تغير را بر بشار اسد تحميل خواهد کرد.

يک مشکل ديگر بشار اسد اين است که بر اثر تحريم‌ها ٬ دولت ايران قادر نيست مانند گذشته کمک‌های مالی خود را به وی ادامه دهد. هم اکنون کارکنان دولت سوريه چند ماهی حقوق نگرفته‌اند و در روزهای اخير بشار اسد مجبور شد قيمت سوخت را دو برابر کند.در چنين شرايطی حاکم سوريه منتظر است سياست جديد اتمی ايران نتيجه دهد تا تحريم‌ها بر ضد جمهوری اسلامی برداشته شود و دولت ايران بتواند مانند گذشته کمک‌های خود را به وی سرازير کند. اين موضوع هم اکنون به مثابه مرگ و زندگی برای بشار اسد تبديل شده است.تکاپوی مسؤولان ايرانی در ماه گذشته برای نشان دادن «نرمش قهرمانانه» به غرب برخلاف توقع آنها خيلی زود به نتيجه نخواهد رسيد و حتی ممکن است بيش از گذشته گره به خورد. مشکل اساسی ايران اين است که برخلاف شعارهايی که مطرح می‌کنند در شرايط ضعف خواهان حل مشکل اتمی خود شده‌اند و غرب با اشراف کامل بر اين موضوع ٬ خواهان تسليم کامل ولی فقيه خواهد شد.

يک تاکتيک نپخته ديگری که ايران به کار می‌برد٬ شريک نشان دادن خود با دولت‌های غربی در مبارزه با آن چيزی است که «تروريست‌های تکفيری» می‌نامد.درست است که دولت‌های غربی در مبارزه با اين گروه‌ها يک صدا عمل می‌کنند اما چه کسی باور خواهد کرد که ميان سازمان «القاعده» و شبه‌نظاميان حزب‌الله لبنان تفاوت وجود دارد. چه کسی قبول خواهد کرد رژيمی که ۳۵ سال مردم ايران را از حق ابتدائی انتخاب لباس شخصی خود محروم کرده است٬ اکنون مبارزی ضد تروريسم شده است!

در روزهای گذشته شبکه‌های اطلاع‌رسانی دنيا فيلمی از کشتار افراد بی‌دفاع توسط نيروهای حزب‌الله لبنان در هنگام ورود آنها به شهر قُصیّر پخش کردند که نشان دهند تفاوتی ميان القاعده و حزب‌الله وجود ندارد و هر دو به نام دين آدم می‌کشند.

حاکمان ايران تا وقتی که واقعيت‌هايی جامعه امروز کشور و حقايق رويدادهای پيش‌آمده در منطقه و جهان را نه براساس تفسيرهای خود بلکه براساس آنچه که هستند٬ نبينند٬ بازهم در مسير اشتباهات گذشته خود گام بر می‌دارند و يکی از مهمترين اشتباهات آنها تفسير غلط ژنو۲ می‌باشد.ديروز سخنگوی وزارت خارجه ايران شروط امريکا و دولت‌های غربی درباره حضور ايران در اين کنفرانس را رد کرد تا يک بار ديگر اصرار دولت ايران بر تنها گزينه بقای رژيم بشار اسد به هر قيمت ممکن را به جهانيان نشان دهد.گزينه‌ای که به نظر می‌رسد تمام مردم ايران بايد فدای آن شوند.

اما حقيقت تلخ حکام ايران اين است که سخت در مسير اشتباه تاريخ ايستاده‌اند و خيلی ساده‌باورانه خواهد بود اگر فکر می‌کنند به زور زندان ٬شکنجه و سرکوب می‌توانند برای هميشه مردم ايران را در اين مسير نگه دارند.