متن سخنرانی لغو شده ابتکار در پيش‌خطبه‌ نماز جمعه

ايسنا ـ روابط عمومی سازمان حفاظت محيط زيست متن سخنرانی معصومه ابتکار معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان حفاظت محيط زيست که قرار بود قبل از خطبه‌های نماز جمعه تهران به مناسبت فرارسيدن هفته هوای پاک ايراد شود را منتشر کرد.

به گزارش سرويس «محيط زيست» ايسنا، متن سخنرانی معصومه ابتکار - معاون رئيس‌جمهوری و رئيس سازمان حفاظت محيط زيست که قرار بود قبل از خطبه‌های نماز جمعه به مناسبت فرارسيدن هفته هوای پاک ايراد شود، به شرح زير است:

« بسم‌الله الرحمن الرحيم.

يسبح لله ما فی السموات و ما فی الارض الملک القدوس العزيز الحکيم. هوالذی بعث فی الاميين رسولا منهم يتلو عليهم آياته و يزکيهم و يعلمهم الکتاب و الحکمه و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبين. آنچه در آسمان‌ها و زمين است همواره تسبيح خدا می‏‌گويند، خداوندی که مالک و حاکم است و از هر عيب و نقصی مبرا و عزيز و حکيم است. او کسی است که در ميان جمعيت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگيخت تا آياتش را بر آن‌ها بخواند و آن‌ها را پاکيزه کند و کتاب و حکمت بياموزد، هر چند پيش از آن در گمراهی آشکاری بودند (آيات ۱ و ۲ سوره جمعه).

بسيار مناسب است که در تريبون‌های عبادی مانند نمازهای جمعه و جماعات فرصتی باشد تا نمازگزاران عزيز موضوعات مربوط به محيط زيست و کيفيت زندگی خود را از زبان مسئولان بشنوند. همگان واقفيم که پيامبران الهی آمدند تا بگويند همه آنچه خلق شده و دارای حيات و زندگی است به خاطر تسبيح گويی خداوند صاحب حرمت، قدر و منزلت ويژه‌ای هستند.

ضمن تبريک ميلاد مبارک رسول اکرم(ص)، پيامبر نور و رحمت و پيوند دهنده قلب‌های متکثر و جمع‌های پاره پاره و متشتت، بايد به انديشه الهی ايشان مبنی بر ارزش ذاتی تنوع در خلقت که سرمايه‌ای برای جوامع بشری است، اشاره کرد؛ تنوعی که تسبيح و تنزيه الهی می‌گويد و زندگی می‌آفريند.

به‌طور کلی مبنای اعتقادی اديان الهی بر پاسداشت و حرمت طبيعت و خلقت استوار است و شريعت تلاش می‌کند آن را در رفتار و منش فردی، اجتماعی و انسانی پايه‌گذاری کند. پيامبران در آموزه‌های خود، همه مواهب طبيعی و انسانی را حرم امن الهی دانسته‌اند که بايد از آلودگی‌های شرک و جهل و نفاق و فساد پاکسازی و اصلاح شوند. در منشور رفتاری و اخلاقی بشريت که پيامبران پايه‌گذاری کرده‌اند همان قدر که حيات انسان و صلح و برادری ميان جوامع متکثر اهميت دارد، طبيعت و ساير مخلوقات خداوند نيز حرمت داشته و صاحب حق هستند. اين رويکرد را می‌توان به تفصيل در آيات متعدد قرآن کريم که به تسبيح مخلوقات متنوع و متکثر اشاره دارد، ديد. در عين حال می‌بينيم درباره بی‌عدالتی، فساد و زياده خواهی انسان‌ها می‌فرمايد: و من اعرض عن ذکری فان له معيشه ضنکا، و هر کس از ياد من رويگردان شود زندگی تنگی (و سختی) خواهد داشت (آيه ۱۲۴، سوره طه).

همچنين بهره کشی خارج از اعتدال را ظلمی بزرگ می‌شمارد و درباره عملکرد انسان روی زمين می‌فرمايد: و اذا تولی سعی فی الارض ليفسد فيها و يهلک الحرث و النسل والله لايحب الفساد، و چون برگردد (يا رياستی يابد) کوشش می‌کند در زمين فساد کند و کشت و نسل را نابود سازد و خداوند تبهکاری را دوست ندارد (آيه ۲۰۵، سوره بقره).

قرآن کريم در واقع تأکيد دارد که حکمروايی بايد از فساد به دور باشد، چنانچه از قول ملکه سبا می‌فرمايد: ان الملوک اذا دخلوا قريه افسدواها و جعل اعزه اهلها، پادشاهان چون به شهری دست يابند آن را تباه و عزيزانش را خوار می‌کنند (آيه ۳۴، سوره نمل).

همين طور: ظهر الفساد و فی البر و البحر بما کسبت ايدی الناس، به سبب آنچه دست‌های مردم فراهم آورد فساد در خشکی و دريا نمودار شد تا بعضی از آنچه را که کرده‌اند به آنان بچشاند، باشد که بازگردند (آيه ۴۱، سوره روم).

زمانی هم که حضرت يوسف از عزيز مصر خواست تا او را بر «خزائن زمين» بگمارد، می‌فرمايد: انی حفيظ عليم، من نگهبان و محافظی دانا هستم (آيه ۵۵، سوره يوسف). اين آيه به روشنی نشانگر همين ديدگاه است. قرآن کريم تأکيد دارد که در سنن الهی تغيير و تبديلی نيست و قوانين حاکم بر طبيعت و محيط زيست تغييرناپذير است و اگر به اين قوانين عمل نشود، فساد، زمين را در بر می‌گيرد. اين سنن البته بر پايه ميزان و قسط عمل کرده و بی‌توجهی به آن زندگی بشر را روی زمين نابود خواهد کرد. چنانچه خلقت آسمان بر اين اساس استوار است: و السماء رفعها و وضع الميزان...، و آسمان را برافراشت و ترازو را گذاشت، تا مبادا از اندازه درگذريد و وزن را به انصاف بر پا داريد و در سنجش مکاهيد و زمين را برای مردم نهاد و در آن ميوه‌ها و نخل‌ها با خوشه‌های غلاف دار و دانه‌های پوست دار و گياهان خوشبوست، پس کدام يک از نعمت‌های پروردگارتان را منکريد (آيات ۷ تا ۱۳ سوره الرحمن).

اما مهم آنست که از اين توصيه‌های الهی در قرآن کريم و احاديث چگونه پاسداری شده است؟ چه ميزان اعتدال را رعايت کرده ايم؟ چقدر حرمت حيات نگه داشته ايم؟ چقدر با زياده روی، ظلم و تبعيض مقابله کرده‌ايم؟

انسان هر چه کرده است را در شرايط کنونی که طبيعت رو به زوال رفته، به چشم می‌بيند. ما امروز به واسطه سوء تدبيرها، تصميم‌گيری‌های غيرعالمانه و فقدان مديريت جامع با مشکلات فراوانی مواجهيم و در بحث محيط زيست در سال‌های اخير با وضعيت بدتری روبه‌رو شده ايم، در حالی که زندگی در شهرها بايد با کيفيت مطلوب سلامت و نشاط، برای کار و تفريح و عبادت همراه باشد تا انسان بتواند زندگی مؤمنانه را در شهری آرمانی تجربه کند. برای اين مهم بايد هم از مسئولان شهرهای بزرگ و کوچک و هم از آحاد جامعه خواست تا برای حرمت محيط زيست و طبيعت گام‌هايی بردارند.

کارشناسان معتقدند که تهران از سال ۱۳۷۵ به جهت تراکم جمعيتی و فعاليت اقتصادی، مرز توان تحمل طبيعی يا ظرفيت زيستی خود را رد کرده است و هر چه ساخت و ساز جديد، توسعه جمعيتی و فعاليت انسانی و اقتصادی در آن رخ دهد بهره‌کشی و فشار خارج از حد به منابع آب، خاک و هوای اين شهر است. در واقع آنچه امروز به عنوان آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و به ويژه تهران شاهديم و آسيب‌های زيادی که از جنبه سلامتی و اقتصاد به شهرها و شهروندان وارد می‌کند از مصاديق بی‌توجهی به اعتدال و ميزان و مسئوليت‌های انسانی ماست. بی‌شک اگر برنامه‌های آغاز شده در دولت اصلاحات استمرار می‌يافت و با مديريت صحيح دولت بعدی همراه می‌شد، امروز تهران نيز مانند شهرهای توکيو، مکزيکوسيتی و لندن که طی ۱۰ سال توانستند مشکلات آلودگی هوا را مرتفع سازند، شهری سالم به لحاظ هوا بود.

اراده جدی اکنون برای تغيير اين شرايط در دولت و همزمان در مجلس شورای اسلامی شکل گرفته است و مصمم هستيم با همکاری همه دست اندرکاران برنامه‌ای جامع و علمی محقق شود. به زودی شورايعالی حفاظت محيط زيست برنامه وزارتخانه‌های مسئول را تصويب خواهد کرد که به صورت شفاف و هدف‌گذاری شده به اطلاع مردم خواهد رسيد. انتظار می‌رود دستگاه‌های مسئول ديگر نيز مانند شهرداری‌ها همکاری لازم را جهت تحقق اين برنامه داشته باشند.

ما هم قادر به دست‌يابی به هوای پاک که حق مسلم همه آحاد جامعه است، هستيم و اين امر البته تکاليفی را برای همه دست‌اندرکاران و مردم ايجاد می‌کند. مشارکت مردم و اصلاح رفتار يکايک ما در اين‌که از حمل و نقل عمومی استفاده شود، خودروهای تک‌سرنشين کاهش يابند و معاينه فنی، رفع نواقص و تنظيم موتور به‌طور مرتب صورت پذيرد، بسيار مؤثر است و نقش مهمی در کاهش آلودگی‌ها دارد. البته معضلات محيط زيست ايران اکنون بسيار گسترده و متعدد شده است. خشک شدن تالاب‌ها و درياچه‌ها، آلودگی رودخانه‌ها و آب‌ها، پسماندها و زباله‌ها و محل دفن آنها، تشعشعات و امواج، ريزگردها، تخريب جنگل‌ها و مراتع، نابودی حيات وحش و فرسايش خاک و سواحل درياها نشان دهنده بی‌توجهی ما و گذشتگان به نعمات و الطاف الهی است.

امروز بايد از خداوند متعال کمک بخواهيم و همت کنيم تا با سرلوحه قرار دادن مسائل مربوط به حفظ محيط زيست، علاوه بر پاکسازی زمين از آلودگی‌های بی‌شماری که آگاهانه يا ناخودآگاه به طبيعت وارد ساختيم، به احيای مجدد محيط‌زيست بپردازيم. در اين مسير از همه نمازگزاران، ائمه جمعه و جماعات، علما و روحانيون در اقصی نقاط کشور درخواست می‌کنم مقوله محيط زيست را جزو مسائل امر به معروف و نهی از منکر و دفاع از دماء و انفس مسلمين بدانند.براساس اصل ۵۰ قانون اساسی حفاظت از محيط زيست وظيفه و تکليفی عمومی و همگانی محسوب می‌شود.

امر به معروف و نهی از منکر مسئولان در حيطه حفاظت از محيط زيست، علاوه بر اين‌که می‌تواند توسعه دهنده اخلاق زيستی و همزيستی انسان و طبيعت شود، ما را به ايجاد شهرهای ايمانی و اسلامی رهنمون می‌کند. باشد تا به جای آن‌که مايه شرمندگی ائمه خويش باشيم، زينت آنان گرديم: شيعتنا کونوا زينا لنا و لاتکونوا شينا علينا.»