گزارش اختصاصی حاشیه از مرگ پناهجوی ایرانی در استرالیا

حاشيه ـ مرتضی، پناهجوی پاکستانی شیعه ساکن بریزبن استرالیا آخرین بار شب گذشته با برادرش، مصطفی که در بازداشتگاه وزارت مهاجرت و حفاظت از مرزهای کشور استرالیا در جزیره مانوس نگهداری میشود در تماس بوده است.

مصطفی در آخرین تماسش ساعت یازده شب دوشنبه ۲۸ بهمن ماه با صدایی لرزان و وحشت زده به مرتضی خبر میدهد که ساکنان بومی جزیره مانوس واقع در گینه نو با قمه و چاقو و چوب به سمت اردوگاه پناهندگان حمله ور شده اند. مسئولان بازداشتگاه را تهدید کرده و از اردوگاه به بیرون رانده اند و در این میان حدود سی نفر از پناهجویان برای دفاع از جان خود موفق به فرار از بازداشتگاه میشوند. و بقیه مجبور به مقابله و دفاع از خود میشوند. سز مصطفی در اثر برخورد سنگ شکسته است و او با دستهای خونین گوشی تلفن را برداشته و دارد با برادرش حرف میزند. مصطفی شکسته شکسته و با لکنت حرف میزند. پشت صدای لرزان مصطفی که آنسوی خط در جزیره مانوس میان خشم و ترس برای زنده ماندن دست و پنجه نرم میکند ، مرتضی از میان صدای گلوله و ضربه به دیواره ی “سلولِ مایک” صدای فریادهایی را میشنود که درخواست کمک میکنند، داد میزنند و کمی بعد درمیان بهت مرتضی و صدای لرزان و ضعیف برادرش گم میشوند. تماس تلفنی قطع میشود و این آخرین تماس دو برادرطی ۲۴ ساعت اخیر بوده است. امروز وقتی خبر کشته شدن یکی از پناهجویان در درگیری های خشونت آمیز شب گذشته در خبرگزاری ها منتشر شد، مرتضی هر لحظه برادرش را تجسم میکرد: آیا او هنوز زنده است؟ آیا او میتواند دوباره برادرش را ببیند یا … .

مرتضی هنوز موفق به شنیدن صدای برادرش نشده است اما طبق گزارش های رسیده بر اساس یک ویدئوی یک دقیقه ای از جزیره مانوس، پناهجویانی را نشان میدهد که با پوشاندن صورت هایشان و از پشت حصارهای فلزی در حال دفاع از خود با صندلی در برابر نیروهای باتون به دست و پلیس گینه نو هستند. بر اساس همین گزارشهای تصویری نیروهای محلی و پلیس کشور گینه نو به حداقل پنجاه نفر از پناهجویان حمله کرده اند. (http://www.theguardian.com/world/video/2014/feb/18/manus-island-riot-video)

خبر مربوط به ناآرامی ها در جزیره مانوس امروز در صدر خبرهای کشور استرالیا و شبکه های اجتماعی قرار داشت. اسکات موریسون وزیر امور مهاجرت و حفاظت از مرزها در مصاحبه خبری روز سه شنبه ۲۹ بهمن ماه اعلام کرد در جریان ین ناآرامی ها ۷۷نفر زخمی و یک نفر کشته شده است.

آخرین خبرها در ساعات آغازین چهارشنبه ۳۰ بهمن به وقت پایتخت استرالیا حاکی از آن است که پناهجوی کشته شده یک ایرانی است. اسکات موریسون وزیر اداره مهاجرت و حفاظت از مرزهای کشور استرالیا در مصاحبه خبری عنوان کرد وی طی ضربات شدید به ناحیه سر کشته شده است. وی نام این پناهجو را عنوان نکرد و اظهار داشت هنوز معلوم نیست این ضربات توسط دیگر پناهجویان به سر وی وارد شده یا توسط نیروهای امنیتی جزیره گینه نو.

بله. حالا بعد از چند ساعت دل نگرانی مرتضی میداند که برادرش مصطفی هنوز زنده است. چون پناهجوی قربانی ملیت ایرانی داشته است. یک ایرانی که برادری، خواهری، مادری یا پدری چشم انتظارش است. یک ایرانی که دل به آبهای اقیانوس ناآرام میزند، تا خود را با قایق های قاچاق چیان انسان از اندونزی به جزیره کریسمس اولین مرز رسمی استرالیا برساند و اعلام پناهندگی کند. امشب حتمن شب سختی برای صدها نفر پناهجوی ساکن مانوس و خانواده های آنهاست.

فرق نمیکند فرد کشته شده یک ایرانی باشد یا افغان یا پاکستانی یا سوریه ای یا عراقی یا برمه ای؟ آنچه تاسف برانگیز است عدم تعهد دولت استرالیا به کنوانسیون بین المللی حقوق پناهندگان و تخطی از تعهدات بین المللی اش در قبال پناهجویان است. این اقدام دولت استرالیا که از سال گذشته و توسط کوین راد نخست وزیر حزب کارگر پس از یک وقفه ی چندساله دوباره از سر گرفته شده است واکنس های بسیاری از فعالان حقوق پناهندگان را در استرالیا برانگیخته است. این فعالان معتقدند دولت استرالیا بایستی مسئولیت رسیدگی به پرونده درخواست پناهندگی پناهجویان را در داخل خاک استرالیا و با تامین امنیت روحی و جانی پناهجویان از سر بگیرد. این در حالی است که مواردی از شکنجه، تجاوز و هتک حرمت توسط نیروهای استرالیا و مسئولان بازداشتگاه به خبرگزاری ها گزارش شده است.

من یک پناهجوی افغان در کمپ پناهندگان داخل استرالیا هستم. همسر بیست و یک ساله و فرزند پنج ماهه ام توسط طالبان کشته شدند. در آن زمان فکر میکردم طالبان بدترین برخوردها را با انسانها میکند. اما الآن میفهمم که کشته شدن توسط طالبان به ضرب یک گلوله آنهم در سر بدون هیچ درد و رنجی بسیار راحت تر از زندگی کردن در اینجاست. که هرروزش و هر لحظه اش میمیریم و میمیریم. زندگی کردن در افغانستان خیلی از استرالیا بهتر است. شما اگر در افغانستان بمیرید حداقل کسی هست برای شما طلب آمرزش کند، شما را خاک کند، اینجا هیچ کس به داد ما نمیرسد. هیچ کس.

داستان از چه قرار است؟

طی دو روز گذشته جزیره مانوس شاهد زد و خورد و ناآرامی بین ماموران پلیس و پناهجویان بازداشتی در بازداشتگاههای اداره مهاجرت و حفاظت از مرزها بوده است. طی این ناآرامی ها یک پناهجوی ۲۴ ساله ی کرد ایرانی در اثر ضربه شدید وارده به مغز کشته و ۷۷ نفر دیگر مجروح شده اند.

طبق گزارش های رسیده از جزیره مانوس نیمه شب دوشنبه مردم محلی این جزیره به همراه نیروهای پلیس با چوب دستی و چاقو به بازداشتگاه پناهجویان حمله میکنند. در این میان حدود ۳۰ نفر از پناهجویان در دفاع از جان خود موفق به فرار از بازداشتگاه میشوند. بقیه پناهجویان با پوشاندن صورت و با استفاده از صندلی به دفاع از خود اقدام میکنند. برخی از آنها با ضربات گلوله و چاقو مجروح میشوند و برخی دیگر با پرتاب سنگ به حمله کنندگان پاسخ میدهند.

اخبار منتشر شده توسط وزارت مهاجرت و محافظت از مرزها، امروز در استرالیا اطلاعات بیشتری در مورد پناهجوی ایرانی کشته شده در شب گذشته در اختیار رسانه ها قرار داد. پناهجوی کشته شده یک شهروند ۲۴ ساله ی ایرانی کرد بوده است. اگرچه نام این پناهجوی ایرانی هنوز اعلام نشده است، همین وزارتخانه همزمان با بالاگرفتن اعتراضات سازمان های حقوق بشری به نقض حقوق پناهندگان توسط دولت استرالیا نام ده هزار نفر از پناهجویان که در حال حاضر در بازداشتگاههای مختف این کشور نگهداری میشوند را در یکی از وب سایت هایش منتشر کرده است. این رقم که تنها یک سوم از تعداد کل پناهجویان در بازداشتگاه های این کشور را شامل میشود اطلاعاتی شامل نام و ملیت، محل سکونت فعلی، تاریخ ورود و مشخصات قایقی که پناهجویان با آن وارد مرز آبی استرالیا شده ند را در اختیار عموم قرار داده است. این اقدام وزارت مهاجرت استرالیا نگرانی های و اعتراض هایی را مبنی بر عدم رعایت حریم شخصی پناهجویان توسط اداره مهاجرت استرالیا برانگیخته است. این وزارتخانه مدعی شده است که این اطلاعات اشتباها در دسترس عموم قرار گرفته و به زودی علت این اشتباه بررسی و رفع میشود.

واکنش مقام های دولتی چیست؟

اسکات موریسون وزیر امور مهاجرت استرالیا اگرچه از وقوع این حادثه ابراز تاسف کرده است اما سیاست های فعلی دولت لیبرال در ادامه ی تصمیم دولت کوین راد مبنی بر رسیدگی به وضعیت پرونده های پناهجویانی که از طریق قایق خود را به استرالیا رسانده اند در خارج از مرزهای استرالیا یکی از دلایل اصلی بروز این حوادث است.

به نقل از خبرگزاری ایرنا و در واکنش به آنچه طی دو روز گذشته در جزیره مانوس اتفاق افتاده است، وزرات خارجه ایران با احضار سفیر استرالیا نسبت به «بدرفتاری و اعمال خشونت» علیه پناهجویان اعتراض کرده است. حسین میرفخار٬ مدیرکل کنسولی وزارت امور خارجه روزسه شنبه٬ در دیدار با سفیر استرالیا در تهران٬ ضمن اعتراض به «اعمال خشونت» علیه پناهجویان ایرانی، خواستار رسیدگی فوری باره علل وقوع این حادثه و اعلام نتیجه آن شده است. سخنگوی حزب کارگر استرالیا در واکنش به درخواست حسین میرفخاربرای پاسخگویی نسبت به وضعیت پناهجویان با مورد سوال قراردادن وضعیت حقوق بشر در ایران از پاسخگویی مسئولانه نسبت به وضعیت موجود شانه خالی کرده است. این در حالیست که طبق کنوانسیون حقوق پناهندگان دولت استرالیا در راستای تعهدات بین المللی اش می بایست پناهجویان را فارغ از نحوه ی وارد شدنشان به مرزهای استرالیا در داخل خاک این کشور مستقر ساخته و با حفظ شان و امنیت شان تا گرفتن تصمیم نهایی در داخل استرالیا اسکان دهد. به این ترتیب انتقاد دولت استرالیا به ایران محلی از اعراب نخواهد داشت چرا که این کشور خود قوانین حقوق بشر مربوط به حقوق پناهندگان را مکرراً طی یک سال اخیر و در سطح بین المللی نقض کرده است.

چه کسی مسئولیت این خشونت ها را بر عهده دارد؟

اگرچه تصاویر رسیده از جزیره مانوس گفته های شاهدان عینی مبنی بر حمله ی خودسرانه ی مردم محلی و نیروهای پلیس گینه نو را تایید میکند، به نظر نمیرسد مردم محلی کشور گینه نو مقصر اصلی این ماجرا باشند. گینه نو کشوری است کاملا فقیر و روستایی با جمعیتی حدود شش میلیون نفر که تنها ۱۸ درصد آن ساکنان شهری هستند. نرخ بالای بیکاری و بیسوادی در این کشور و همچنین دارا بودن بالاترین آمار تجاوز در کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه نگرانی های جدی فعالان حقوق بشر را برای پناهجویان انتقالی به این کشور برانگیخته است.

خبرنگار ارسالی وب سایت خبری نیوماتیلدا به جزیره مانوس در گزارشی به نقل از یکی از پناهجویان ساکن کمپ مینویسد: به وضوح میتوان دید که نیروهای محلی گینه نو که مرتبا از آنها به عنوان حمله کنندگان به بازداشتگاه یاد میشود کسانی جز نیروهای امنیتی متعلق به شرکتی که به استخدام دولت استرالیا در آمده است و مسئولیت برقراری امنیت کمپ مانوس را داشته اند نیستند. به گفته ی پناهجویان این نیروها قبل از دوشنبه شب مرتبا پناهجویان را تهدید به حمله و برخورد خشونت آمیز میکرده اند.

چرا دولت استرالیا پناهجو ها را به داخل خاک کشور راه نمیدهد؟

دلیل آنکه استرالیا پناهجویان عازم این کشور را در چنین شرایط دشواری نگهداری میکند کاملاً واضح است. حزب کارگر سال گذشته و در ماههای پایانی اش به نخست وزیری کوین راد تصمیم گرفت تا تصویری خشن و نا مطلوب از کشور استرالیا در مواجهه با پناهندگان از خود نشان دهد تا به این ترتیب افراد کمتری ترغیب به فکر آمدن به استرالیا را داشته باشند.

این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت؟

سوال این است که سیاست فعلی دولت سترالیا در قبال پناهجویان تا چه زمانی ادامه پیدا خواهد کرد؟ سیاست هایی که تا کنون روابط سیاسی استرالیا را با کشور همسایه اش اندونزی دچار تزلزل کرده است. روابط استرالیا با گینه نو نیز با سرنوشتی مشابه دچار شده است.

در حالیکه بسیاری از فعالان حقوق پناهندگان این روزها خواهان ورود پناهجوها به داخل خاک استرالیا و آغاز مجدد بررسی درخواست پناهندگی شان هستند، به نظر نمیرسد مشکلات پناهجویان صرفا با ورود آنها به خاک استرالیا بهبود یابد. مادامی که احزاب عمده استرالیا رویکری سازنده نسبت به نقش نیروی مهاجر در این کشور نداشته باشند سیاست های ضد پناهجویان در جامعه و سیاست استرالیا جاری خواهد ماند.

سه روز پس از انتشار خبر کشته شدن پناهجوی کرد ایرانی در پی حمله ی نیروهای امنیتی و پلیس محلی به بزاداشتگاه جزیره مانوس در گینه نو، دولت استرالیا با انتشار عکسی مشخصات مقتول را اعلام کرد. نام وی رضا براتی، ۲۴ ساله که در تیرماه سال حاری توسط قایق وارد آبهای استرالیا شده و درخرداد ماه همین سال به جزیره مانوس منتقل میشود. مشخصات این پناهجوی کرد ایرانی پس از تماس مسئولان اداره مهاجرت با خانواده وی در ایران و جلب رضایت آنها در اعلام عمومی اسم و مشخصاتش روز حمعه دوم اسفند ماه منتشر شد. پیکر رضا براتی به درخواست بستگانش در ایران پس از طی مراحل معاینات پزشکی قانونی با همکاری دولت استرالیا به ایران بازگردانده خواهد شد. اسکات موریسون وزیر امور مهاجرت استرالیا ضمن ابراز همدردی با خانواده رضا براتی اعلام داشته است نگاه دقیق تری به وضعیت موجود در بازداشتگاه مانوس برای کشف حقایق درگیری صورت خواهد گرفت. وی در ادامه ضمن اذعان به مجروح شدن شدید دهها پناهجو اعلام داشت نتایج این تحقیقات به زودی در وبسایت اداره مهاجرت به اطلاع عموم خواهد رسید.

در همین حال طی روزهای گذشته گروههای مدافع حقوق پناهندگان در استرالیا با برگزاری تجمعات و جمع آوری امضا در غالب اعتراض نامه ای به اداره مهاجرت استرالیا خواستار پایبندی دولت استرالیا به تعهدات بین المللی اش در چهارچوب کنوانسیون حقوق پناهندگان ۱۹۵۱ شده اند. در این اعتراض نامه آمده است: تمام بازداشتگاه های جزایر مانوس و نائورو باید بسته شده و فرآیند رسیدگی به درخواست پناهندگی پناهجویان در داخل خاک استرالیا با رعایت حقوق انسانی ایشان از سر گرفته شود.

دولت استرالیا طی سالهای گذشته سیاست های متغیری و در عین حال محافظه کارانه ای در قیال پناهجویان داشته است. سال گذشته میلادی ۲۰۱۳ دولت جولیا گیلارد با افزایش پذیرش پناهجوها از ۱۳۵۰۰ نفر به ۲۰ هزار نفر موافقت ها و مخالفت هایی را به همراه داشت.

بررسی پرونده پناهجویان خارج از استرالیا و مستقر کردن ایشان در جزیره نائورو اولین بار در دولت جان هوارد بین سالهای ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ به مرحله اجرا گذاشته شد. پس از آن طی وقفه ای ۵ ساله دولت جولیا گیلارد مجددا آنرا اعمال کرد. در ماههای پایانی روی قدرت بودن حزب کارگر، نسخت وزیر استرالیا کوین راد با شدت عمل بیشتری برخورد کرد. وی اعلام کرد که از آن پس هیچ یک از پناهجویانی که با قایق به مرزهای استرالیا و به صورت غیرقانونی وارد شود در استرالیا جایی نخواهد داشت.

اسکات موریسون وزیر فعلی اداره مهاجرت هیچ آمار دقیق از تعداد قایق های ورودی به استرالیا طی ماههای اخیر اعلام نکرده است. همچنین اطلاعات دقیقی در مورد ظرفیت پذیرش سال جاری وجود ندارد ولی آنچه آشکار است افزایش آمار عدم پذیرش درخواست پناهندگی بسیاری از پناهجویان ایرانی که در کمپ های داخلی استرالیا نگهداری میشدند و عدم پذیرش و اسکان آنان که از طریق قایق قصد وارد شدن به استرالیا و اعلام پناهدگی داخل این کشور را داشتند است.

هزاران نفر در سرتاسر استرالیا برای ابراز همدردی با خانواده رضا براتی و دیگر پناهجویان بازداشتی در مراکز نگهداری جزیره مانوس و نائورو با در دست داشتن شمع گرد هم آمدند.

این حرکت دسته جمعی در پاسخ به دعوت گروه Getup و در کمتر از ۳۶ ساعت از اعلام آن به صورت خودجوش در ۷۵۰ مکان مختلف در سرتاسر استرالیا و بعضی از کشورهای اروپایی مورد استقبال قرار گرفت. این بزرگترین ابراز همدردی طی سالهای گذشته از طرف مردم استرالیا بوده است. شرکت کنندگان با در دست داشتن شمع، گل، پلاکارد و تنها عکس منتشر شده از رضا براتی یاد وی را گرامی داشتند.

رضا براتی، جوان ۲۳ ساله ی کرد ایرانی بود که طی حمله ی نیروهای امنیتی طرف قرارداد دولت استرالیا به نام کمپانی G4S به بازداشتگاه حزیره مانوس کشته شد. جزئیات تازه منتشر شده حاکی از آن است که بر خلاف ادعای اسکات موریسون وزیر اداره مهاجرت استرالیا، رضا براتی و دیگر پناهجویانی که در این درگیری به شدت زخمی شدند در داخل بازداشتگاه مورد حمله قرار گرفتند. جزئیاتی که ادعای اداره مهاجرت مبنی بر تلاش این پناهجویان برای فرار از بازداشتگاه را از اعتبار ساقط میکند. به این ترتیب اسکات موریسون طی عملی بی سابقه اذعان داشت که اطلاعات غلطی در رابطه با وقایع جزیره مانوس در اختیار مردم گذاشته بوده است. وی ضمن عذرخواهی خطاب به مردم و در رسانه ها اعلام داشت جستجوی جدیدی رد این رابطه اغاز خواهد شد.

پیرک رضا براتی دو روز پیش وجهت انجام بررسی علت مرگ به پزشکی قانونی منتقل شد. به گفته ی یکی از کارمندان بازداشتگاه جزیره مانوس که خواست نامش فاش نشود، گردن رضا براتی بریده شده و آسیب جدی از چند ناحیه مختلف به سر وی وارد شده است. وی که لحظاتی قبل از مرگ وی با او و دیگر مجروحان بوده است اظهار داشت: آثار تیغ و بریدگی بر گردن رضا و برخی دیگر از پناهجویان زخمی شده دیده است.

در همین میان کارمندان بازداشتگاه مانوس از خاطرات خود از رضا براتی میگویند: او فردی بسیار آرام و اهل کمک بود. گاهی وقتی حشره ای یا حیوانی در بازداشتگاه پیدا میشد آنرا برمیداشت و بی آنکه آزاری به حیوان برساند آنرا به محوطه بازداشتگاه منتقل میکرد. رضا براتی فردی بسیار خوشرو و مودب و مهربان بود.

یکی دیگر از کارمندان بازداشتگاه مانوس در مصاحبه با وبسایت ماتیلدا می گوید: ما معتقدیم همه ی این حملات از قبل ساماندهی شده بودند. به گفته ی کارمندان این بازداشتگاه، نیرویهای امنیتی شرکت خصوصی G4S طرف قرارداد وازرت مهاجرت استرالیا از قبل به پناهجویان گفته بودند: آیا شما آزادی میخواهید؟ امشب این آزادی را به شما میدهیم. سپس به پناهجویان گفته شد که اگر نمیخواهد درگیر شوند به اتاق هایشان بروند، بعد از آن برق کل مجموعه قطع میشود و حمله آغاز.

دامنه ی انتقادها از عملکرد اداره ی مهاجرت و شهروندی استرالیا اینک فراتر از فعالان حقوق بشر رفته است و مردم عادی نیز خواهان استعفای اسکات موریسون از سمت وزارت هستند. ولی آنچه در نهایت قابل اهمیت است داشتن پاسخی مناسب و جایگزینی متفاوت است. واقعیت این است که وضعیت اسف بار این روزهای پناهجوها با استعفای موریسون درمان نخواهد شد. اگرچه انتقادهای زیادی به دولت لیبرال ها وارد است ولی نباید فراموش کرد که حزب کارگر در سال ۲۰۱۲ یعنی بیش از یک سال از پایان گیری قدرتش طرح بررسی پرونده ی پناهجویان را به جزایر مانوس و نائورو نجددا تصویب کرد. اقدامی که پیش از این اولین بار در سال ۲۰۰۲ در دولت جان هوارد پیشنهاد شد و تنها بین سالهای ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۷ عملی شد. علاوه بر این، دولت استرالیا باید به سیاست های مداخله جویانه اش در سریلانکا، عراق و افغانستان با استقرار نیروی نظامی طی ۱۲ سال گذشته، و ایران با دامن زدن به تحریم های اقتصادی پایان دهد. تنها در این صورت دولت استرالیا میتواند به نوبه ی خود نقش مثبتی در عدم افزایش تعداد پناهجویان در این کشورها داشته باشند.