جنگ غزه در ميان معادلات منطقه‌ای و بين‌المللی، حسن هاشميان

تمام جنگ‌های گذشته غزه با ميانجی‌گری مصر به پايان رسيد. اکنون با روياروئی معادلات منطقه‌ای و فشار برای دور کردن دولت «کودتائی» در مصر از موضوع غزه، معلوم نيست که چه نيروئی می‌تواند جايگزين کشور سرزمين نيل آبی در معادله جاری شود

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

ویژه خبرنامه گویا

تحول بهار عربی به ميدان جنگ و ستيز ميان مخالفان و موافقان در بيش از پنج کشور، بازار اسلحه محدود و خارج از سلطه دولت ها بوجود آورد که بدون اينکه بخواهيم بر منابع آن متمرکز شويم، در نهايت راه خود را به سوی غزه و دو تشکل مسلح فلسطينی يعنی گردان های عزالدين قسام وابسته به حماس و سرايا القدس وابسته به جهاد اسلامی باز کرد.آنچه اکنون دارد اتفاق می افتد، با جنگ حماس و اسرائيل در سال ۲۰۱۲ و همچنين جنگ های پيش از آن متفاوت است.تمام جنگ های سابق اسرائيل با نوار غزه برای نابود کردن توان موشکی فلسطينی ها بود اما هر بار که نزاع جديدی شکل می گرفت، موشک های جديدی به داخل خاک اسرائيل پرتاب می شد و اين بار حجم و نوع موشک ها آن چنان گسترده است که اهداف اعلام شده بنيامين نتانياهو برای نابودی موشک های فلسطينی ها، در اين جنگ جديد دور از دسترس به نظر می رسد.

از آغاز درگيری ها در ده روز گذشته تاکنون، پيام موشک های فلسطينی بر هدف قرار دادن دورترين نقطه از نوار غزه يعنی شهر حيفا با ۱۶۰ کيلومتر فاصله، موشک پرانی بر ضد پيشرفته ترين ديوارهای امنيتی در نيروگاه اتمی ديمونا، حمله به تل آويو پايتخت اسرائيل و استفاده از هواپيماهای بدون خلبان متمرکز شده بود.اين تاکتيک جديد می تواند اسرائيل را خيلی نگران کند.سقوط موشک ها در نزديکی نيروگاه ديمونا کابوس احتمالی فاجعه اتمی را در صورت برخورد يکی از اين موشک ها به داخل نيروگاه برای شهروندان اسرائيل در پی دارد.همچنين حمله به بيشتر شهرهای اسرائيل و گشودن محدود جبهه لبنان توسط بنيادگرايان سنی اين معنا را برای ملت اسرائيل دارد که گنبد آهنين و ديوارهای امنيتی دولت نتانياهو نتوانسته از آنها حمايت کند.جنگ زمينی که نخست وزير اسرائيل در روز گذشته آغاز کرد با کشته و زخمی شدن سربازان اسرائيلی شروع شد.در آن سوی قضيه کشته های زيادی از فلسطينی ها به جا مانده است اما تعداد اين کشته فقط در تبليغات حماس بر ضد اسرائيل به کار می رود و رهبران حماس چه در جنگ های گذشته و چه در جنگ فعلی، هيچ وقت خود را مسؤول اين کشتار نمی دانند.تلويزيون الجزيره که اکنون به نماينده تبليغاتی حماس بدل شده است بر دو محور متمرکز شده است؛قدرت موشکی حماس و وحشی گری اسرائيل در تخريب شهرها و روستاهای فلسطينی و کشتن زن و بچه ها و مردم غزه.

اما فراتر از اين ها آنچه که بيشتر دولت اسرائيل را نگران می کند، عدم برآورد دقيق از توان موشکی حماس و جهاد اسلامی توسط سازمان های امنيتی و اطلاعاتی می باشد.جنگ جاری غزه نشان می دهد که حماس و ديگر گروه های فلسطينی بيش از اسرائيل برای اين جنگ آمادگی داشتند.با وجود اينکه دولت نتانياهو محدوده جغرافيائی وسيعی از دريای سرخ و سواحل کشور سودان گرفته تا صحرای سينا و مرز مصر با غزه را شديدا کنترل می کند، اما نتوانسته مانع آن شود که سلاح جديد و ترکيبات آن به حماس و جهاد اسلامی نرسد.

دو فرضيه برای برآورد افزايش توان موشکی فلسطينی ها

اکنون پرسش ها در داخل اسرائيل، جهان عرب و بيشتر تحليل گران منطقه درباره افزايش توان موشکی فلسطينی ها مطرح شده است و برای پاسخ به آنها دو فرضيه را می توان ارائه کرد:

فرضيه اول- حاکميت يک ساله اخوان المسلمين از ۳۰ ژوئن ۲۰۱۲ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۱۳ بر مصر، اين فرصت را برای حماس که شاخه فلسطينی اين سازمان اسلامی به حساب می آيد، بوجود آورد تا بتواند تجهيزات دفاعی خود را بالا ببرد و بر توان موشکی خود بيافزايد.اگرچه در زمان رياست جمهوری محمد مرسی يک جنگ کوتاه مدت ميان اسرائيل و غزه شکل گرفت و با ميانجی گری مصر به سرعت پايان يافت، اما به نظر می رسد دولت اسلام گرای مصر در آن دوره سخت گيری های گذشته بويژه در گذرگاه رفح را کم کرده و راه های ارتباطی غزه با شبه جزيره سينا را تسهيل کرده بود.

فرضيه دوم – در ماه مارس گذشته خبرگزاری رويترز به نقل از کارشناسان سازمان ملل فاش ساخت که جمهوری اسلامی ايران محموله سلاح از طريق کشتی به کشور سودان می فرستد.در گزارش ۱۴ صفحه ای کميته نظارت بر حسن اجرای تحريم های ايران در سازمان ملل هيچ اشاره ای به مقصد نهائی اين محموله نشده بود اما قبلا اسرائيل ايران را متهم کرده بود که از طريق سودان و سپس قاچاق آن به خاک مصر، برای حماس در غزه سلاح می فرستد.نيروی دريائی اسرائيل نيز يک کشتی بنام «کلوس سی» که با پرچم پاناما در آب های دريای سرخ در حرکت بود را توقيف کرد.اين کشتی متهم بود که ۲۰ کانتينر پر از موشک و اسلحه به مقصد نامعلومی حمل می کرد.همچنين نيروی هوائی اسرائيل يک بار به پايگاه های نظامی و مراکز انبار اسلحه در سودان حمله کرد.

با آغاز اعتراضات به رژيم بشار اسد در سوريه و حمايت حماس از تظاهرات مردم سوريه، رابطه جنبش اسلامی فلسطين با جمهوری اسلامی تيره شد.اما با شروع دوباره جنگ حماس با اسرائيل در سال ۲۰۱۲ و بهبود رابطه ايران با مصر تحت حاکميت اخوان المسلمين،روابط حماس با ايران نيز بهبود يافت و خالد مشعل رئيس دفتر سياسی حماس از کمک های ايران به غزه در طی جنگ ۲۰۱۲ تشکر و قدردانی کرد.علی لاريجانی رئيس مجلس شورای اسلامی در ايران در اواخر سال ۱۳۹۲ طی اظهارنطری اعلام کرد که جمهوری اسلامی کمک های خود به حماس را از سر می گيرد.اکنون با آشکار شدن توان موشکی حماس و جهاد اسلامی در جنگ جاری غزه، به نظر می رسد قاچاق اسلحه برای شبه نظاميان فلسطينی نتايج خود را به همراه داشته است.

فشار بر عبدالفتاح سيسی

مصر به شکل تاريخی در برابر فلسطين به شکل عام و برای غزه به شکل خاص خود را مسؤول می داند.بيشتر دولت های مصری از يک سو و جنبش های سياسی در سرزمين فراعنه از سوی ديگر در ارتباط با قضيه فلسطين شکل گرفته اند.بنابراين جنگ غزه بيشترين تأثير سياسی را بر مصر خواهد داشت.از اين رو دولت فعلی اين کشور بلافاصله بعد از شروع درگيريها پيشنهاد صلح ميان اسرائيل و غزه را مطرح کرد.اين پيشنهاد از سوی اسرائيل قبول شد اما حماس فورا آن را رد کرد اگرچه بعدها ملاحظاتی را بر برخی از مواد آن وارد کرد.با اين دست رد حماسی ها بر طرح صلح دولت عبدالفتاح سيسی، فشارها براين رئيس جمهور برآمده از «کودتای» سياسی افزايش يافت.حماس او را متهم می کند که با هماهنگی اسرائيل چنين طرحی ارائه کرده است.در طرح سيسی حماسی ها و ديگر گروه های مسلح فلسطينی در غزه متعهد می شوند که از اين به بعد عمليات موشک پرانی خود را بر ضد اسرائيل تکرار نکنند و کاربری تونل ها برای عمليات نظامی را متوقف کنند.در اين طرح همچنين آمده است که موضوع بازگشائی گذرگاه های غزه بعد از برقراری امنيت کامل ميسر گردد و هيچ اشاره ای به بازداشت شدگان فلسطينی در روزهای اخير که تعداد زيادی از آنها از کادرهای ميانی حماس هستند، نشده است.طرفين نزاع بايد بدون قيد و شرط طرح مصری را بپذيرند و نمايندگان خود را برای مذاکره بر سر مسائل مربوط به تداوم آتش بس به قاهره بفرستند.

از آنجائی که دولت جديد مصر و چند کشور عربی ديگر اخوان المسلمين را در ليست تروريسم خود قرار داده بودند، طرح عبدالفتاح سيسی برای پايان دادن به جنگ غزه به عنوان ابزاری برای بستن دست و پای حماس تعبير شد که شاخه فلسطينی اخوان المسلمين به حساب می آيد.تلويزيون الجزيره در تحليل های خود طرح پيشنهادی مصر را در راستای نجات اسرائيل از باتلاق غزه توصيف کرد.در اقدامی ديگر بر ضد طرح عبدالفتاح سيسی، يک روز بعد از ارائه طرح مصر، امير قطر به ترکيه سفر کرد تا نشان دهد طرحی ديگر به جای بسته پيشنهادی مصر در حال تکوين است و در روزی که محمود عباس رئيس دولت خودگردان فلسطين برای وساطت در جهت قبول طرح مصری به ترکيه آمده بود، رجب طيب اوردگان شديدا به رئيس جمهور مصر حمله کرد.نخست وزير ترکيه گفت که سيسی با بقيه تفاوتی ندارد و ديکتاتوری نامشروع است.اين سخن به اين معنا است که دولت ترکيه طرح عبدالفتاح سيسی برای پايان دادن به نزاع منطقه را قبول ندارد.در روزهای اخير اکثر شهرهای ترکيه شاهد حمايت گسترده از مردم غزه بود و برآورد دولت اين کشور اين است که افکار عمومی با طرح مصر همراه نيست.

از آن سو اسرائيل اعلام کرده است هر طرحی که از سوی قطر ارائه شود را قبول ندارد. امريکا و برخی کشورهای اروپائی چون ايتاليا و فرانسه از طرح مصر حمايت کرده اند.اکنون به نظر می رسد جنگ غزه وارد معادلات منطقه ای و بين المللی شده است و بدون توافق ميان تمام بازيگران آن نمی توان راه حلی برای آن متصور شد.محور عربستان، امارات و مصر از طرح سيسی حمايت می کنند و محور قطر، ترکيه و احتمالا ايران با آن مخالفند.اين دوگانگی به بازيگران بين المللی کشيده شده است و با شروع جنگ زمينی در غزه پيچيدگی مربوط به آتش بس ابعاد جديدی می يابد، به ويژه که در طرح مصر مستقيما آمده است که اسرائيل نبايد جنگ زمينی خود را بر ضد غزه آغاز کند.اکنون با ورود اسرائيل به جنگ زمينی، طرح مصر هم زير سؤال رفته است.

بايد در نظر گرفت که تمام جنگ های گذشته غزه با ميانجی گری مصر به پايان رسيد. اکنون با روياروئی معادلات منطقه ای و فشار برای دور کردن دولت «کودتائی» در مصر از موضوع غزه، معلوم نيست که چه نيروئی می تواند جايگزين کشور سرزمين نيل آبی در معادله جاری شود. شايد طرفداران اخوان المسلمين در اين فکر هستند که جنگ غزه در نهايت به سقوط عبدالفتاح سيسی در مصر منجر شود و در نتيجه مصری با حاکميت جديد بتواند نقش خود را در معادلات منطقه ای ايفا کند.عبدالفتاح سيسی در وعده های انتخاباتی خود قول داد که مصر را به جايگاه والای خود در جهان عرب، افريقا و جهان بازگرداند.اکنون مخالفين او با ابزار جنگ غزه می خواهند نشان دهند که وی حتی ضعيف تر از حسنی مبارک است که در دوره خود، حداقل ميانجی گری وی ميان فلسطينی ها و اسرائيل به بار می نشست.