جنگ غزه، زمانی برای صلح يا فرصتی طلايی برای نفرت پراکنی؟ احمد هاشمی

قرن بيست و يک را به القاب و عناوين مختلفی مزين کرده اند ولی شايد "عصر ارتباطات و اطلاعات"، برازنده ترين آنها باشد که ويژگی اصلی اش، انتشار و جابجايی آسان و سريع افراد، کالاها، افکار، عقايد و حتی احساسات و عواطف بشری است.

در دوران های گذشته، تحولات و حوادث، و به تَبَعِ آن احساسات و هيجانات، امکان انتشار سريع نداشت ولی امروزه بسياری از وقايع بطور زنده در زمان وقوع، توسط رسانه های مختلف پوشش داده می شوند. بدين ترتيب، بايسته هايی از قبيل آرامش، عقل سليم و خويشتنداری، اولين قربانيان پوشش زنده و بعضا تکرار جانبدارانه و اغراق آميز يک رويداد توسط غول های رسانه ای می باشند.

يک رويداد دلخراش می تواند توده ها را بسيج و احساس را بر خرد و عواطف را بر واقعيت چيره کند و دقيقا در اين نقطه است که نخبگان، هنرمندان و بطور کلی چهره ها (celebrities) می توانند نقش بسيار تاثيرگذاری در بازگرداندن صلح و آرامش به جامعه ايفا کنند. از سوی ديگر اما، آنها می توانند با اظهارات و رفتارهای غيرمسئولانه خود، که به مدد شبکه های اجتماعی از قبيل فيسبوک، توئيتر و يوتيوب به راحتی قابل انتشار است، آتش تنش و خصومت را شعله ورتر کنند.

چهره ها، الگوی خوب و الگوی بد

موضع گيری بر له يا عليه نژادپرستی توسط چهره ها، همواره در تنش زايی و يا تنش زدايی در بين توده ها موثر بوده و در اين ارتباط، مشاهير و نامداران بسياری به عنوان الگوی خوب و يا بد مطرح شده اند. فيروز کريمی، مربی تيم فجر سپاسی، جان وين، بازيگر و کارگردان سرشناس آمريکايی و جان گاليانو، طراح بين المللی مد از جمله چهره هايی هستند که به داشتن افکار و رفتارهای نژادپرستانه شناخته می شوند و در مقابل، مايکل جکسون، سلطان پاپ و خالق موزيک ويديوی "سياه يا سفيد"، اِلِن دِجِنِرس، مجری مشهور تلويزيونی و سلين ديون، خواننده کانادايی از جمله مشاهيری هستند که برای مبارزه با نژادپرستی، بيگانه‌هراسی و همجنس‌گراستيزی (هوموفوبيا) شهرت کسب کرده اند.

موضوع تنفر نژادی، قومی و مذهبی در برخی از برهه های زمانی چنان بالا می گيرد که چهره های برتر ورزشی از قبيل ليونل مسی، ستاره تيم ملی آرژانتين و تيری آنری، فوتباليست فرانسوی، در کارزارهای ضد نژادپرستی حضور فعالانه ای پيدا می کنند و يوفا هم با شعار "نه به نژادپرستی" کارزاری در اين زمينه راه می اندازد؛ بطوريکه موج بزرگ مبارزه با نژادپرستی در جام جهانی اخير هم تقويت شد.

همچنين، حدود دو سال پيش، زمانی که طرح اخراج اجباری افغان ها و اقدامات آلوده به نژادپرستی از قبيل ممنوعيت ورود اتباع خارجی به برخی اماکن عمومی در تعدادی از شهرها و استان های کشور مطرح و بعضا اجرايی شد بسياری از هنرمندان نامی کشور از قبيل داريوش مهرجويی، ليلا حاتمی، نيکی کريمی و علی مصفا آشکارا صدای اعتراض و مخالفت خود را بلند کردند.

در مورد جنگ غزه و درگيری خونينی هم که ميان نيروهای اسرائيلی و حماس جريان دارد شاهد هستيم بسياری از چهره ها و از جمله تعدادی از برندگان جايزه نوبل ابتکار عمل به خرج داده و خواستار برقراری آتش بس و توقف فوری درگيری ها شده اند. با اين وجود، جنگ غزه، حکم يک فرصت طلايی برای نفرت پراکنی را داشته و چهره های شناخته شده ای هم به خاطر سخنان تحريک آميز خود، نقش آتش بيار معرکه را برعهده گرفته اند که در اينجا به ارائه دو نمونه اکتفا می شود.

يک تراژدی، دو نگاه نفرت پراکن

فارغ از اينکه چرا و چه کسی شروع کننده درگيری ها بوده و مسئوليت وضعيت اسفناک کنونی در نوار غزه به کدام يک از طرفين درگير بر می گردد؛ ترديدی نيست آنچه در غزه می گذرد به معنای واقعی کلمه، يک تراژدی است؛ ولی آنچه اين تراژدی را غمبارتر می کند اظهارات تحريک آميز برخی افراد و چهره های شناخته شده است. به طور مثال، در روزهای گذشته، آيلت شاکد اسرائيلی و ييلديز تيلبه ترکيه ای که هر دو به زيبارويی شهره اند از اين شهرت خود نه برای برقراری صلح و آشتی بلکه برای نفرت پراکنی بهره برداری کرده و با سخنان خود بر سر زبان ها افتاده اند.

آيلت شاکد: بايد همه مادران فلسطينی را کشت

به دنبال ربودن و قتل سه شهرک نشين يهودی و متهم شدن حماس به دست داشتن در آن، اسرائيل حمله هوايی خود به نوار غزه را آغاز کرد و همزمان آيلت شاکد (Ayelet Shaked)، نماينده پارلمان از حزب دست راستی "خانه يهودی"، مطالب نژادپرستانه ای را در صفحه فيسبوک خود به اشتراک گذاشت. او نوشت: "همه فلسطينی ها دشمن ما يهوديان هستند و در کنار تروريست های فلسطينی، بايد مادران آنها هم کشته شوند تا ديگر مارهای کوچکی به دنيا نياورند که تبديل به تروريست شوند." شاکد در ادامه اين گونه نسخه پيچی کرد که اسرائيل بايد با تمام فلسطينيان از جمله سالخوردگان و زنان در شهرها و روستاها وارد جنگ شود.

ييلديز تيلبه: اقدامات هيتلر نسبت به يهوديان کم بود

با آغاز جنگ غزه در ۷ جولای، انتقادات و اعتراضات نسبت به اقدامات ارتش اسرائيل بالا گرفت و در اين بحبوحه، ييلديز تيلبه (Yıldız Tilbe) خواننده کردتبار ترکيه، با ارسال چندين توئيت نژادپرستانه در روز ۱۱ جولای، توجه همگان را به اظهارات نفرت انگيز خود جلب کرد. او در يک پيام توئيتری خود چنين نوشت: "ان شاء الله به زودی مسلمانان، پايان يهوديان را ورق خواهند زد. يهودی ها با خدا و همه پيامبران و از جمله حضرت موسی دشمنی دارند." تيلبه در توئيت جنجالی ديگری هم نوشت: "خدا هيتلر را رحمت کند که هر چه در حق يهودی ها انجام داده کم است."

قطعا اظهارات خصمانه ای از اين دست، هيچ کمکی به آرام تر شدن اوضاع نمی کند و بيش از هر چيزی، نشان دهنده استيصال و بن بست سياسی و در نتيجه، راديکال تر شدن نگاه ها نسبت به بحران ديرپای خاورميانه می باشد که جوامع و مردمان منطقه را نسبت به در دسترس بودن صلحی حقيقی و عادلانه نا اميد نموده و به توسل بيش از پيش به گفتمان حذفی، نارواداری و خشونت سوق داده است. به همين دليل، امروز بيشتر از هر زمان ديگری، ضرورت برقراری صلح و يافتن راه حلی پايدار برای بحران فلسطين و اسرائيل در قالب دو کشور مستقل، احساس می شود و در اين ميانه، هنرمندان و مشاهير منطقه و جهان با اجتناب از افتادن به دام تندروی و با هم افزايی و ايفای نقشی سازنده، می توانند از جنگ جانکاه غزه، زمانی برای صلح پايدار و نه دستاويزی برای نفرت پراکنی خلق کنند.

احمد هاشمی، کارمند سابق وزارت خارجه ايران
وبلاگ نويسنده: http://ahmaddhashemi.blogspot.com