آغازی نو در روابط ايران و حماس، حسن هاشميان

رهبران حماس انتظار دارند که ايران کمک های مالی و نظامی خود را بعد از يک وقفه سه ساله همانند سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۲ از سر بگيرد.آنها از دولت احمدی نژاد و کمک های آن بعنوان "دوره طلائی" ياد می کنند.اما در شرايط جديد آيا خامنه ای قادر خواهد بود که اعضای دولت روحانی را به گسيل کردن کمک های خود به غزه وادار نمايد؟

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

روز ۱۸ آذر گذشته يک هيئت بلندپايه از اعضای حماس به رهبری محمد نصر مسؤول ارتباطات اين تشکل اسلامگرای فلسطينی از تهران ديدار کردند.اين نخستين ديدار يک هيئت بلندپايه از جنبش اسلامی فلسطين بعد از تحولات سوريه در سال ۲۰۱۱ از ايران می باشد.خبرهای منعکس شده در رسانه های ايران از اين ديدار که به مدت دو روز ادامه داشت، بر مهمترين بخش آن يعنی ملاقات با علی لاريجانی رئيس مجلس متمرکز شده بود، اما هيچ خبری درباره ديدار اين هيئت با اعضای دولت روحانی منتشر نشده است و اينکه اساسا چنين ديداری صورت گرفته يا نه.قبل از اين سفر، در ماه مه گذشته حسين امير عبداللهيان معاون وزير خارجه ايران با خالد مشعل رئيس دفتر سياسی حماس در دوحه پايتخت قطر ديدار کرد.اين ديدار از سوی برخی نشريات عربی «مثبت» توصيف شد و هر دو طرف تلاش کرده بودند اختلافات خود را کنار بگذارند و بر سر مسائل اساسی کمک به «قضيه فلسطين» به توافق برسند.

قبول شرط های حماس از سوی ايران
بعد از ديدار اخير هيئت حماس از تهران، رأفت مرّه نماينده حماس در لبنان که ناظر مذاکرات سری اعضای تشکل خود با نمايندگان جمهوری اسلامی در بيروت بود، در گفتگو با نشريه «العربی الجديد»اظهار داشت:«ديدار هيئت حماس از تهران به هيچ وجه به معنی تغير مواضع حماس نيست و اصلا به اين معنی نيست که حماس گزينه ها و موضعگيری خود را در ارتباط با قضايای منطقه تغير داده است، بلکه ديدگاه و رويکرد حماس نسبت به تمام موضوعات منطقه ثابت است و فقط در اين سفر تلاش کرديم حمايت های امت (اسلامی) از قضيه فلسطين را وحدت دهيم».
اين اظهارات بدين معنا است که حماس مواضع خود در حمايت از مخالفان بشار اسد را تغير نداده است، بلکه با درخواست جمهوری اسلامی موافقت کرده که موضوع سوريه از دايره روابط فيمابين کنار رود و بيشتر بر کمک مالی و نظامی به جنبش اسلامی فلسطين تأکيد گردد.اعضای هيئت اعزامی به تهران برای مسؤولين ايرانی توضيح داده اند که هيچ تمايلی در ورود به جبهه بندی حاکم در منطقه براساس دو محور ايران يا عربستان ندارند و انتظار می رود مقامات ايرانی شرايط آنها را درک کرده باشند.در اين رابطه سامی ابوزهری سخنگوی حماس تأکيد کرد که دولت عربستان سعودی هيچ مخالفتی با بازگشائی روابط حماس و ايران ندارد.او همچنين اعتراف کرد که تماس هائی با سعودی ها بر سر سفر هيئت حماس به تهران صورت گرفته، اما اين موضوع هيچ نقطه اختلافی ندارد.اما نزديکی دوباره حماس به ايران بدون اينکه سياست خود را درباره بشار اسد تغير دهد، خشم حاکم دمشق را برانگيخته است.بشار اسد بعد از ديدار هيئت حماس از تهران، در کنفرانسی که برای فلسطينی های ساکن اروپا در دمشق ترتيب داده شده بود، به شدت به حماس و خالد مشعل حمله کرد.او رفتار خالد مشعل در ابتدای شکل گيری اعتراضات در سوريه را منافقانه خواند و اظهار داشت:«در قبل از شکل گيری اعتراضات و همزمان با آن ديداری با خالد مشعل داشتم..او از من خواست به شدت اين اعتراضات را سرکوب کنم..او معتقد بود که سوريه هدف يک توطئه قرار گرفته و برای به ثمر نرسيدن نتايج آن، تظاهرات بايد به شدت سرکوب شود..اما بعد متوجه شديم که خود جنبش حماس در مسلح کردن مخالفان دست دارد و دختر خالد مشعل به همراه همسرش در حال انتقال اسلحه به مخالفان دستگير شد».
اين اتهامات چه درست باشد يا غلط، نشان می دهد که رئيس جمهور سوريه همانند مقامات ايرانی که از هيئت حماس استقبال کردند،فکر نمی کند و در صدد است بازگشائی روابط جمهوری اسلامی با جنبش حماس را عقيم کند.اين خشم همچنين نشان می دهد که گفتگوهای محرمانه مسؤولين سوری با طرف های ايرانی خود برای قبولاندن شروط بشار اسد به حماس، نتيجه نداده است، از اين رو حاکم دمشق آخرين راه برای حمله به رهبران حماس بطور علنی را انتخاب کرده است.علاوه بر اين حمله بشار اسد به خالد مشعل از آنجا اهميت دارد که نتايج سفر هيئت اعزامی حماس به ايران تنها با ديدار خالد مشعل از تهران محقق خواهد شد.موضوع اين ديدار ماه هاست که مطرح گشته، اما هنوز تاريخ دقيقی برای آن تعيين نشده است.يکی از مشکلات اين ديدار، پذيرش خالد مشعل از سوی علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی است که اين بار نه بشار اسد، بلکه حسن نصرالله بايد در مورد آن نظر بدهد.روابط حماس و حزب الله لبنان بعد از ورود اين گروه شبه نظامی به جنگ سوريه، به شدت تيره شد.بدون شک علی خامنه ای بدون رضای رهبر حزب الله لبنان، از خالد مشعل در تهران استقبال نخواهد کرد و رئيس دفتر سياسی حماس بدون ديدار با خامنه ای به ايران نخواهد آمد.

دولت روحانی و حماس
رهبران حماس انتظار دارند که ايران کمک های مالی و نظامی خود را بعد از يک وقفه سه ساله همانند سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۲ از سر بگيرد.آنها از دولت احمدی نژاد و کمک های آن بعنوان «دوره طلائی» ياد می کنند.اما در شرايط جديد آيا خامنه ای قادر خواهد بود که اعضای دولت روحانی را به گسيل کردن کمک های خود به غزه وادار نمايد؟به نظر می رسد در سايه پائين آمدن قيمت نفت تحرک بارزی در کشورهای ثروتمند عربی برای بازسازی غزه بعد از جنگ اخير ديده نمی شود.در طی ماه های اخير اخبار زيادی درباره اين موضوع در رسانه های عربی منتشر شد.کشورهائی مانند امارات که اختلاف نظر اساسی با حماس دارد، اکنون بهانه عامه پسندی برای عدم مشارکت جدی در بازسازی غزه دارد.اين موجب می شود که حماسی ها برای ساختن خرابی های جنگ اخير در غزه راه تهران را در پيش بگيرند.اما دولت روحانی وضع به مراتب بدتری از نظر اقتصادی نسبت به ديگر کشورهای صادر کننده نفت دارد.تحريم های اقتصادی و کاهش توليد نفت، دولت روحانی را مجبور می کند قول های مساعدی به حماسی ها ندهد که در گام نخست برای بازسازی خدمات عمومی در مناطق جنگ زده خود، به بيش از ۳۰۰ ميليون دلار کمک فوری نياز دارند.بی ميلی دولت روحانی برای نزديکی به حماس علی رغم گرايش شديد مخالفان دولت «تدبير و اميد» در ايران، دلايل اقتصادی خود را دارد و تنها فشارهای خامنه ای خواهد بود که ممکن است منجر به تصميمات غير منتظره درباره گسيل کمک دولت ايران به حماس شود.علی رغم فشارهای اقتصادی فزاينده بر مردم ايران، اما خامنه ای موفق شد در بودجه سال آينده رديف های مالی برنامه های نظامی خود در داخل و خارج ايران را ثابت نگه دارد و احتمال اينکه بتواند چنين رويکردی را در ارتباط با حماس بر دولت روحانی تحميل کند، زياد خواهد بود و اميد حماسی ها به ديدار از ايران در اين مسأله نهفته است. رهبران حماس بعد از پايان جنگ اخير غزه بلافاصله از جمهوری اسلامی تشکر کردند و اخيرا گردان های «عزالدين قسام» شاخه نظامی حماس طی مراسمی جايگاه ويژه ای برای قدردانی از کمک های ايران قرار دادند. آنها اميدوارند که اين اظهار «شکر»آنها، از سوی رهبر ايران بی پاسخ نخواهد ماند.