از دارالفنون تا دارالجنون‫!‬ احمد وحدت خواه

اگر امروز در جهان دموکراتيک غرب روشنفکر به عنوان فردی دانشمند با تفکرات فلسفی در مورد مبنای علمی آفرينش و يا مخالفت با نظام اقتصادی حاکم بر جامعه خود شناسايی مي‌شود، برای ممالک استبداد زده ای چون ميهن ما روشنفکری در فضای اختناق فرهنگی زاييده انقلاب اسلامی به عصر مقابله با افکار وارثان شيخ فضل االله نوری ها بازگشته است!

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

ویژه خبرنامه گویا

هفته گذشته مهندس مهدی جعفريان آرشيتكت برجسته ايرانی در سن ٩٦ سالگی در لندن دار فانی را وداع گفت.

مرحوم جعفريان از نخستين دانش آموختگان در سيستم آموزش نوين در ميهن ما پس از انقلاب تاريخساز مشروطه بود كه پس از تحصيلات ابتدايی و متوسطه در دارالفنون در زمان سلطنت رضا شاه برای ادامه تحصيل همراه با گروه بزرگی از همسالان خود راهی فرانسه شد. او در بازگشت در مقام مهندس مشاور طراحی و ساختمان چندين بيمارستان بزرگ و دانشكده های فنی در سراسر كشور را با موفقيت به سرانجام رسانده بود و سالها مصدر خدمات دولتی به همگان بود.

شكی نيست كه حس ميهن دوستی و نوگرايی رضا شاه در ساختن ايران نوين در راستای آرزوی همه ايرانيان وطنپرست روزگار خود بوده است اما بيرون آوردن ايران از سيه روزی های تاريخی و فرهنگی سده ها، به ويژه پس از دو قرن استبداد قرون وسطايی قاجاريه، مديون رستاخيز و تلاشی همه جانبه و ملی از سوی همه ايران دوستانی بوده است كه با كمترين امكانات اما بيشترين اميدها و آرزوها اين آرمان را به پيش بردند و سازندگان راستين ايران نوين بوده اند.
اكنون بیش از قرنی پس از آن دوران تاريخی و در عصر نامنویسی شهروندان کشورهای پیشرفته برای سفر بی بازگشت به مریخ، ايران ما بار دیگر زير سلطه نظامی قرون وسطايی به همان دوران پيش از تاسيس دارالفنون یعنی روزگار پرستش جهل و جنون باز گشته است و پانصد سال پس از پایان عصر روشنگری در اروپا ما تازه به دنبال تعریف روشنفکر و خصوصیات او رفته ایم‫!‬

‫در مورد تعریف روشنفکر همین بس که اصولا در مغرب زمین یعنی زادگاه انتلوکچوالیسم، روشنفکر به معنی تاریخی آن دیگر وجود خارجی ندارد و تقسیم بندی و گسترش علوم اجتماعی و تداخل آن با پدیده هایی مانند اقتصاد و تکنولوی و مدیریت صنعتی حتی میتواند یک محصل دبیرستانی که به دو زبان غیر مادری صحبت میکند و درسهای او شامل ریاضیات و فلسفه و تاریخ و جغرافی می شود را هم در ردیف یک روشنفکر به عنوان فردی باسواد و پیش گام در مقایسه با عوام قرار دهد.‬

تولد واژه یا شخصیت «روشنفکر» در فرهنگ ایرانیان به همان دوران آشنایی و تماس معدود دیپلماتها و محصلین ایرانی با جوامع اروپایی در آغاز قرن نوزدهم میلادی بازمیگردد که با عنوان «منورالفکر» یعنی صاحبان اندیشه های نوین اجتماعی شناخته می شدند که امروز در مغرب زمین با صفت «الیت» یا همان نخبگان شناخته می شوند‫.‬

جدال اخیر در میان بعضی از صاحبنظران ایرانی در تعریف مشخصی از روشنفکر و خصوصیات آن در فرهنگ سیاسی ایرانیان از این موضوع سرچشمه میگیرد که اگر امروز در جهان دموکراتیک غرب روشنفکر به عنوان فردی دانشمند با تفکرات فلسفی در مورد مبنای علمی آفرینش و یا مخالفت با نظام اقتصادی حاکم بر جامعه خود شناسایی میشود، برای ممالک استبداد زده ای چون میهن ما روشنفکری در فضای اختناق فرهنگی زاییده انقلاب اسلامی به عصر مقابله با افکار وارثان شیخ فضل الله نوری ها بازگشته است‫!‬

زمينه هاي اين عقب گرد بي نظير تاريخي در عمر يك ملت را ميتوان در ناسازگاري هر دو نماد برجسته هويت ايرانيان يعني نهاد پادشاهي و دين با دو محمل تعيين کننده پیشرفت و تکامل اجتماعی یعنی دموکراسی و حاکمیت قانون خلاصه کرد‫.‬

اگر انقلاب مشروطه سرانجام در گردن نهادن نهاد سلطنت به حاکمیت قانون شکست خورد، انقلاب اسلامی در به اثبات رساندن این نظریه که اسلام با دموکراسی سازگاری دارد شکست بزرگتری خورده است‫!‬