جنگ تکریت٬‌حسن هاشمیان

با تحول جنگ تکریت به یک رویاروئی مذهبی در منطقه آن هم در عالی ترین سطح آن میان رهبران دینی جهان اسلام، به نظر می رسد ایالات متحده امریکا تمایلی به ایستادن در کنار هیچ یک از گروه های درگیر و متهم شدن به جانبداری از یکی از طرفین نزاع جاری را ندارد.

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

بعد از گذشته دو هفته از آغاز عملیات «آزادسازی تکریت» هنوز نتایج روشن درباره سرنوشت آن ارائه نشده است.در حالیکه خبرگزاری های شیعه عراق و به دنبال آن مراکز خبری جمهوری اسلامی در ایران پیروزی های شبه نظامیان شیعه موسوم به «حشد شعبی» را جشن گرفته اند، اما بیانیه ارتش عراق خبر از متوقف شدن نبرد و انتظار برای رسیدن امدادهای جدید داده است.در طول نزدیک به دو هفته نبرد که از دوم ماه مارس شروع شد، شبه نظامیان شیعه و به خصوص «عصائب اهل حق» نقش محوری در این عملیات داشته و نیروهای «خط شکن» بودند، این در حالی است که ارتش عراق در نبردهای زمینی خطوط مقدم جبهه شرکت نداشت.هادی عامری مرد شماره یک ایران در عراق فرمانده «حشد شعبی»یا شبه نظامیان بسیجی را به عهده دارد.این فرد نزدیک به 25 سال از عمر خود را در ایران گذرانده و از اشخاص مورد وثوق قاسم سلیمانی است.سابقه فرماندهی «سپاه بدر» را برای مدت طولانی در اختیار داشت و در دولت نوری مالکی وزیر حمل و نقل بود.در زمان وزارتش یکی از کارهایش این بود که دستور داد از فرود یک هواپیمای مسافربری لبنانی در فرودگاه بغداد جلوگیری کنند چون در فرودگاه بیروت فرزندش «مهدی» را سوار نکرده بود.فرزند هادی عامری سه ساعت بعد از زمان پرواز به فرودگاه بیروت رسیده بود و خلبان یک ساعت بعد از زمان پرواز، هواپیما را در فرودگاه بیروت به انتظار وی نگه داشته بود!

با وجود اینکه حیدر عبادی نخست وزیر عراق حمله به تکریت را در راستای مبارزه با تروریسم و آزادسازی بخشی از ملت عراق نامیده که در اسارت نیروهای داعش افتادند، اما هادی عامری این عملیات را «انتقام سپایکر» لقب داده که نیروهای تحت امر وی باید از «تکفیری ها» بگیرند.سپایکر یک پایگاه نیروی هوائی در نزدیکی تکریت است که داعش در زمان تصرف آن 1700 سرباز عراقی که بیشتر آنها شیعه و از مناطق جنوب عراق بودند را اعدام کرد.شبه نظامیان شیعه و در رأس آن «عصائب اهل حق» اهالی منطقه «آلبوعجیل» تکریت را متهم می کنند که در جنایت سپایکر دست داشتند.در روزهای اخیر نام این منطقه بر سر زبان بیشتر شبکه های تلویزیونی جهان عرب افتاد، زیرا برخی اخبار منتشر شده در سایت ها و شبکه های اجتماعی از جنایتی دیگر در منطقه آلبوعجیل حکایت کردند که عصائب اهل حق را متهم می کنند این منطقه را بطور کامل با تمام ساکنین و مزارع آن سوزاندند.احمد طیب مفتی الازهر به رویداد آلبوعجیل واکنش نشان داد و بیانیه ای شدید الحنی را در محکومیت آنچه تحت عنوان «جنایت» در استان صلاح الدین عراق نامید، صادر کرد.حیدر عبادی در واکنش به این بیانیه بطور ضمنی قبول کرد که جنایت هائی در تکریت اتفاق افتاده اما آنها را به نفوذی ها و گروه های «خودسر» نسبت داد.یکی از مراجع شیعه در نجف به نام بشیر نجفی از مفتی الازهر خواست برای اطمینان، یک گروه تحقیق به منطقه اعزام کند،اما افراد نزدیک به احمد طیب گفته اند که فرستادن گروه تحقیق به عراق در این روزها یعنی ورود به بایگانی پرونده های «ماست مالی شده» است.

با تحول جنگ تکریت به یک رویاروئی مذهبی در منطقه آن هم در عالی ترین سطح آن میان رهبران دینی جهان اسلام، به نظر می رسد ایالات متحده امریکا تمایلی به ایستادن در کنار هیچ یک از گروه های درگیر و متهم شدن به جانبداری از یکی از طرفین نزاع جاری را ندارد.امریکا در حال حاضر هم از سوی شیعیان و هم از سوی جهان اهل سنت متهم شده است که از خصم آنها در این نزاع جانبداری کرده است.رسانه های شیعه در روزهای گذشته نیروهای ائتلاف را متهم کردند که در 24 دسامبر گذشته نیروهای عراقی در منطقه «بیجی» را بمباران کرده و 22 نفر از آنها را کشته است.از آن سو نیروهای سنی امریکا را متهم می کنند که همراه با شبه نظامیان شیعه به جنگ سنی ها آمده است.ولی امریکا در این نبرد تلاش کرده است داعش را بعنوان دشمن مشترک همه قلمداد کند و همکاری همه را در این راستا خواسته است.اما زمانی که شبه نظامیان شیعه دست به اقداماتی مشابه آنچه که داعش انجام می دهد، می زنند،کوشش امریکا با دشواری مواجه می شود و اهداف آن در گرد و غبار ستیز مذهبی گم می شود.امریکا تمایلی ندارد که جنگ آن علیه داعش در منطقه تبدیل به رویاروئی مذهبی میان سنی ها و شیعیان گردد.اما هم تندروهای شیعی و هم افراط گرایان سنی جنگ مذهبی را دامن می زنند و از آن بعنوان «مکانیسم ضد امریکائی» استفاده می کنند.

عصائب سنی

برای رویاروئی با تبلیغاتی که بر علیه شبه نظامیان شیعه صورت می گیرد، هم قاسم سلیمانی و هم هادی عامری در ماه های گذشته تلاش کردند تشکلی از نیروهای عشایری اهل سنت مشابه آنچه تحت عنوان «عصائب اهل حق» شیعی معروف شده، بوجود بیاورند.بخشی از عشیره آل جبور که در بیشتر مناطق سنی عراق سکنی دارد با این طرح همکاری کردند و گروهی متشکل از 250 نفر به رهبری فردی به نام «خالد جباره» در منطقه «عَلم» تکریت را بعنوان «عصائب عَلم» بوجود آوردند.جنگجویان عشیره آل جبور در میان نیروهای دولتی و داعش تقسیم شده اند و بخشی از نیروهای دولتی این عشیره همپیمان قاسم سلیمانی و هادی عامری شدند.منطقه عَلم در شمال تکریت واقع است و همراهی آن با نیروهای تحت فرماندهی هادی عامری نقش مهمی در پیشروی این نیروها به سوی تکریت و محاصره آن داشته است.این نیروها نخستین نیروهای سنی هستند که به صفوف عصائب اهل حق پیوستند.اختلافات آنها با داعش و عدم همکاری آنان با «دولت اسلامی» به اعدام تعداد زیادی از جوانان منطقه به دست داعش منجر شد.از اینرو اکنون این عشائر برای انتقام گرفتن قیام کرده اند و از آن سو رهبران داعش ریختن خون آنها را مانند شبه نظامیان شیعه مباح کرده اند.اما در میان این و آن ، عَلم تنها مکانی است که نشانی از فرقه گرائی مذهبی در آن دیده نمی شود و شبه نظامیان شیعه و سنی در کنار یکدیگر بر علیه داعش می جنگند.این موضوع امیدواری های زیادی برانگیخته که چنین همکاری مشترک به مناطق دیگر کشیده شود.به ویژه که منطقه عَلم در مقایسه با سایر مناطق دیگر تکریت، کمتر آثار تخریبی جنگ در آن دیده می شود.

چالش های جنگ تکریت

منطقه تکریت اگرچه به راحتی به دست داعش سقوط کرد اما برای بازپس گیری آن چالش های بزرگی در برابر دولت عراق و متحدین آن قرار دارد:

1-مشکل حفاظت از مناطق آزاد شده:اکنون پرسش اساسی این است که بعد از آزادسازی تکریت چه نیروئی حفاظت آن را به عهده خواهد گرفت؟در گذشته ارتش عراق با تمام تجهیزات و آموزش هائی که دیده بود ثابت کرد که توان پایداری در برابر تروریست های داعش را ندارد و براساس این تجربه، رهبری فعلی دولت عراق مایل نیست این وظیفه را در اختیار آن بگذارد.در طول حمله به تکریت هم شاهد بودیم که نیروی ارتش نقش مکمل و حمایتی به عهده گرفته بود و در رأس حملات قرار نداشت.اما واگذاری مناطق آزاد شده به دست شبه نظامیان شیعه مانند عصائب اهل حق، یک ستیز دائمی را در منطقه دامن خواهد زد و احتمال جنگ شیعی-سنی را افزایش خواهد داد.از اینرو یافتن شریک بومی در منطقه برای اداره شهرها و مناطق آزاد شده بسیار حائز اهمیت شده است.اما این شریک با دو مشکل اساسی مواجه است.نخست برخی از گروه های تندرو شیعه که هیچ شریک سنی در این مناطق را برنمی تابند و همه سنی ها را تروریست و همکار داعش یا حزب بعث می دانند و دوم رهبران برخی از احزاب سنی که هنوز به دولت شیعه عراق اعتمادی ندارند و مایلند به جای دولت حیدر عبادی با امریکا و کشورهائی اروپائی برای اداره مناطق خود به تفاهم برسند.رهیافت آینده در میان این دیدگاه های متناقض هنوز روشن نیست و به همین دلیل نمی توان براحتی درباره آینده این مناطق سخن گفت.

2-ائتلاف های منطقه ای:از هم اکنون جنگ تکریت به پیدایش ائتلاف های منطقه ای برای متوقف کردن پیشروی جمهوری اسلامی در کشورهای عربی منتهی شده است.ایران به طور آشکارا درگیری نیروهای خود را در جنگ تکریت علنی کرده است و قاسم سلیمانی دیگر حضور خود را در عراق مخفی نمی کند.نیروهائی که در حال حاضر در نوک حمله به تکریت قرار دارند چه حشد شعبی و چه نیروهائی امنیتی به ایران نزدیک هستند و از اینرو این فرضیه را تقویت کرده که همه آنها توسط قاسم سلیمانی رهبری می شوند.در هفته های گذشته ملک سلمان پادشاه عربستان در فاصله کمی با رهبران هشت کشور منطقه ای دیدار داشت و بعد از مباحثات طولانی سخن از یک «بلوک بندی سنی» در برابر توسعه طلبی های جمهوری اسلامی به میان رفت.کشوری خارج از دائره عربی مانند پاکستان آمادگی خود را برای ورود به این ائتلاف جدید اعلام کرد و ترکیه حاضر شده است در نبرد آزادسازی موصل در آینده ای نه چندان دور شرکت کند.

ورود ایران به جنگ تکریت حتی می تواند اقدامات بعدی کشورهای منطقه ای را تسریع کند و رهبران ایران سخت در اشتباه خواهند بود اگر محاسبات خود در ورود به عراق را همانند دخالت در کشور فقیری مثل یمن برآورد کنند.در سال 1980 در ادامه دخالت های ایران در منطقه و برآیند تز صدور انقلاب،فردی با روحیه توسعه طلبی رهبران ایران چون صدام حسین پیدا شد و جنگی بوجود آمد که هشت سال دو ملت ایران و عراق را در آتش خود فرو برد.اکنون دخالت های جمهوری اسلامی در منطقه یک بار دیگر و به شکلی گسترده در حال تکرار است.کافی است در منطقه یک فردی با روحیه توسعه طلبی خامنه ای پیدا شود تا جنگی دیگر در منطقه شعله ور شود.

..و احتمالا رهبران ایران این جنگ جدید را «جنگ تحمیلی» نامگذاری خواهند کرد!