گزينه‌های حکومت ايران در يمن، حسن هاشميان

فرآيند حمله ائتلاف عربستان به يمن اگرچه با شدت عمل آغاز شد اما عجله‌ای برای کسب فوری نتايج نظامی ندارد و اين می‌تواند فرصت کافی برای رئيس جمهور ايران ايجاد کند که بر قبول راه حل سياسی در يمن اصرار کند. اما مهم‌تر از همه خامنه‌ای هنوز هيچ تصميمی درباره گزينه‌های خود در يمن نگرفته است و به نظر می‌رسد به زودی هم در اين باره تصميم نگيرد

تبليغات خبرنامه گويا	[email protected]

با وجود سيل اتهاماتی که به جمهوری اسلامی درباره حمايت آن از شورشيان حوثی وارد می شد، اما ايران همواره مدعی بود که هيچگونه کمکی در اختيار شبه نظاميان حوثی قرار نداده است.اما با ورود عربستان سعودی و نُه کشور ديگر منطقه به جنگ يمن، اکنون ايران چه کاری می تواند انجام دهد.

ورود عربستان و کشورهای ديگر به جنگ يمن می تواند معادله نظامی در اين کشور را به سرعت به ضرر حوثی ها تغير دهد.از ساعات اوليه حملات هوائی عربستان سعودی اعلام کرد که توانسته آسمان يمن را در اختيار بگيرد، اين بدان معنا است که حوثی ها در جنگ خود ديگر پشتيبانی هوائی ندارند و برخی از فرماندهان سابق ارتش و تعداد زيادی از قبائل يمن که بر طرف پيروز در اين نبرد سرمايه گذاری کرده بودند و جانب حوثی ها را گرفتند، ممکن است با تغير معادله جنگ ديگر از حوثی ها حمايت نکنند.در روزهای آينده شاهد سيل زيادی از اين نيروها خواهيم بود که از صف حوثی خارج خواهند شد و به صف مقابل خواهند پيوست.همچنين ورود نيروی نظامی ديگر کشورهای عربی به اين معنا خواهد بود که افسران علی عبئالله صالح رئيس جمهور برکنار شده يمن ديگر نمی توانند با تمام قوای خود در کنار حوثی ها بياستند.

از طرف ديگر نيروی دريائی مصر به همراه نيروهائی از سودان و اتيوپی کنترل رفت و آمد دريای سرخ را به عهده خواهند گرفت و هر گونه کمک تسليحاتی از سوی ايران به حوثی ها را مانع خواهند شد.با اين تغيرات عملا حمايت علی عبدالله صالح از حوثی ها به حداقل خود خواهد رسيد و ارسال کمک های ايران به اين شبه نظاميان با مشکل روبرو خواهد شد.در چنين شرايطی گزينه های جمهوری اسلامی چه خواهد بود.ايران از نظر سياسی تلاش خواهد کرد واکنش عربستان به پيشروی حوثی ها به سوی عدن را يک «حمله خارجی» قلمداد کند و ايستادن در برابر آن را «مقاومت همه مردم کشور» در برابر متجاوزان تعريف کند.نخستين واکنش ايران از زبان علاءالدين بروجردی رئيس کميسيون امنيت ملی مجلس نشان می دهد که جمهوری اسلامی بر اينگونه تبليغات اصرار می کند.اما مشکل ايران اين است که کسی نه در منطقه و نه در جهان حرف آن را به خصوص درباره شرايط يمن قبول ندارد.حوثی های تحت حمايت ايران که تبليغات جمهوری اسلامی آنها را «نمايندگان انقلاب مردمی» يمن معرفی می کند هم پيمان علی عبدالله صالح رئيس جمهوری شدند که مردم يمن عليه وی انقلاب کردند.

در ابتدای اعتراضات خود، حوثی ها بهانه انتقاد از عبدربه منصور هادی را افزايش بهای سوخت در کشور اعلام کردند اما اکنون بعد از گذشت نزديک به شش ماه از سيطره حوثی ها بر پايتخت، قيمت سوخت ۱۲ برابر شده است و تمام اوضاع اقتصادی کشور به هم ريخته است.اما هيچ اعتراضی به اين وضع جديد ممکن نيست زيرا احزاب سياسی برآمده از انقلاب تعطيل شدند و رسانه های آنها بسته شد.چند اعتراض خيابانی صورت گرفت اما با خشونت حوثی ها سرکوب شد.تلاش های سياسی عبدربه منصورهادی برای ايجاد يک راه حل ميانه و رسيدن به آشتی ملی نيز با زير پا گذاشتن پيمان «صلح و مشارکت ملی» از سوی حوثی ها به بن بست رسيد و شبه نظاميان همسو با ايران به جز منطق سلاح و به کارگيری قدرت «دسته های» خود، هيچ زبان ديگری را نمی فهميدند.در اين ميان شورای امنيت سازمان ملل قطعنامه ای صادر کرد و از حوثی ها درخواست کرد به آن متعهد باشند و با صدور بيانيه های بعدی چند بار درخواست خود از حوثی ها را تکرار کرد.بان کی مون دبيرکل سازمان ملل چند بار از اوضاع يمن ابراز نگرانی کرد و نماينده خود جمال بن عمر را برای همکاری با عبدربه منصورهادی «رئيس جمهور مشروع» يمن، به اين کشور گسيل داشت اما جواب مثبتی از حوثی ها نگرفت.در حالی که نهادهای بين المللی و کشورهای منطقه اميد به يک راه حل سياسی در سر می پروراندند، اما روشن شد که حوثی ها نه فقط تمايلی به خروج از صنعاء ندارند بلکه برای بلعيدن همه کشور برنامه ريزی می کردند.در اين ميان مسؤولان جمهوری اسلامی بدون توجه به عواقب بحران يمن، باده مستی «سقوط چهار پايتخت عربی» در دستان آنها سر می کردند.

حتی در آخرين تلاش ها قبل از ورود عربستان سعودی به جنگ يمن، محمد بن سلمان وزير دفاع اين کشور از احمد پسر علی عبدالله صالح خواسته بود که به عدن نزديک نشوند تا تلاش های جمال بن عمر برای ايجاد يک راه حل سياسی به نتيجه برسد.در آخرين تلاش ها، جمال بن عمر محل گفتگوهای صلح يمن را از رياض به شهر دوحه تغير داد تا مورد موافقت حوثی ها قرار بگيرد اما بازهم حوثی ها بر طبل جنگ کوبيدند و با اين تغير مخالفت کردند.

مهمتر از همه اينکه حوثی ها چه آنطور که مخالفان آنها را «مزدوران ولی فقيه» می نامند و يا آنچه دستگاه های جمهوری اسلامی آنها را«نيروهای انقلابی يمن»معرفی می کنند، وارد معادلات منطقه ای شده اند و منافع کشورهای منطقه از مصر گرفته تا عربستان سعودی را به خطر انداختند.حاکميت ايران از طريق حوثی ها بر يمن به معنای حاکميت ايران بر تنگه هرمز، باب المندب و کانال سوئز خواهد بود که به هيچ وجه مورد قبول قرار نخواهد گرفت.

گزينه های ايران
علی رغم تبليغاتی که سايت های متعلق به سپاه پاسداران در واکنش به حمله عربستان و متحدان آن به حوثی ها به راه انداختند، اما پرسش اساسی اين است که در شرايط فعلی جمهوری اسلامی چه کاری می تواند انجام دهد که قبلا انجام نداده است:

۱- ورود به جنگ مستقيم با کشورهای منطقه
اين گزينه هم اکنون در برابر فرماندهان سپاه و علی خامنه ای رهبر ايران قرار گرفته است اما به نظر نمی رسد گزينه سهلی باشد،زيرا رهبران جمهوری اسلامی برخلاف تبليغاتی که به راه انداخته اند، خيلی خوب می دانند که عبدربه منصور هادی رئيس جمهور مشروع يمن است و سازمان ملل و شورای امنيت از وی دفاع می کند و به تبع آن امريکا، اروپا و کشورهای منطقه از او حمايت می کنند.در واقع ورود ايران به جنگ با کشورهای منطقه کل محاسبات گذشته ايران را دچار تغير و تحول خواهد کرد و جنگ پيش رو با تحريک گروه های شبه نظامی در يمن، لبنان يا عراق و يا حمايت از بشار اسد در سوريه هيچ شباهتی ندارد.نه اوضاع اقتصادی ايران چنين اجازه ای به فرماندهان سپاه خواهد داد تا وارد جنگ مستقيم شوند و نه شرايط سياسی داخلی کشور همانند سال ۱۳۵۹ از آنها حمايت می کند.بعد از تجربه ۳۶ سال از حاکميت ولی فقيه در ايران، بيشتر مردم ايران به رهائی از چنگال استبداد فکر می کنند تا جنگيدن با کشورهای منطقه.اگرچه تبليغات نظام سياسی حاکم تلاش خواهد کرد احساسات ملی گرايانه مردم را برانگيزد و در ورای آن پنهان گردد اما خود آنها نيک می دانند که قشرهای آگاه جامعه از رژيم حاکم در ايران حمايت نمی کنند.از اينرو بعيد به نظر می رسد که خامنه ای تصميم به ورود به جنگ مستقيم بگيرد، مگر اينکه روش عقلی هر محاسبه ای را بطورکل کنار بگذارد.يک احتمال ديگر اينکه فرماندهان سپاه به درگير شدن در يک جنگ محدود زمانی فکر کنند به ويژه در پايان سال ۱۳۹۴ انتخابات دو مجلس شورای اسلامی و خبرگان در پيش است و با ايجاد يک جنگ می توانند رقيبان خود را به راحتی کنار بزنند و خود يکه تاز ميدان شوند.اما موضوع به اين بستگی دارد که تا چه حد شروع و پايان جنگ می تواند در کنترل فرماندهان سپاه ايران باشد.

۲- مشارکت ايران در راه حل سياسی
حسن روحانی و محمد جواد ظريف يک بار در سابق از امکان همکاری با کشورهای منطقه برای ايجاد يک راه حل سياسی برای يمن صحبت کرده بودند.اما به دليل برآورد فرماندهان سپاه پاسداران ازاوضاع نظامی يمن و قبول اين برداشت که حوثی ها دست بالا را در کشور جنگزده يمن دارند و می توانند به راحتی از طريق جنگ به اهداف خود برسند، کسی در داخل ايران اهميتی برای سخنان رئيس جمهور و وزير خارجه او قائل نشد.اما اکنون با تغيير معادله نظامی و آنکه قدرت پيشروی حوثی ها بطور کامل متوقف شده و امکان ضعف آنها آشکار شده است،ديدگاه های حسن روحانی و محمد جواد ظريف می تواند با قدرتی بيش از گذشته مطرح شود و کشورهای منطقه از آن استقبال خواهند کرد.

اما اين موضوع به اين بستگی دارد که رهبری ايران تا چه حد با خروج شبه نظاميان حوثی از معادله سياسی و قبول نقش حزبی آنان در يمن و نه نقش نظامی آنها آمادگی دارد.در حال حاضر نه علی خامنه ای و نه فرماندهان سپاه با چنين رويکردی آن هم بعد از آغاز حمله عربستان به يمن موافق نيستند.اما در صورت ناديده گرفتن اين گزينه ديگر گزينه ای در برابر جمهوری اسلامی وجود ندارد و ايران يا بايد نظاره گر و تماشاچی آنچه اکنون در صحنه نبرد نظامی اتفاق افتاده باشد و يا مستقيما وارد جنگ با کشورهای منطقه و سازمان های بين المللی شود.

آنچه که واضح است فرآيند حمله ائتلاف عربستان به يمن اگرچه با شدت عمل آغاز شد اما عجله ای برای کسب فوری نتايج نظامی ندارد و اين می تواند فرصت کافی برای رئيس جمهور ايران ايجاد کند که بر قبول راه حل سياسی در يمن اصرار کند.اما مهمتر از همه خامنه ای هنوز هيچ تصميمی درباره گزينه های خود در يمن نگرفته است و به نظر می رسد به زودی هم در اين باره تصميم نگيرد.

این مقاله پیش از این در [سایت رادیو زمانه] منتشر شده است.