بخارای شهریار عدل، ف. م. سخن

شهریار عدل یکی از شخصیت های علمی است که شاید نام و ارزش دانش او فقط در محافل علمی و فرهنگی شناخته شده باشد٬ ولی وقتی در آینده سخن از افراد موثر در فرهنگ ایران به میان آید٬ نام او قطعا در میان بزرگان دیگر دیده خواهد شد

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

استاد٬ پرفسور٬ دکتر... عناوینی هستند که -علی القاعده- جایگاه علمی شخص را نشان می دهند. اما برخی شخصیت ها در هرم علمی و فرهنگی٬ از چنان جایگاهی بر خوردارند که این عناوین برای آنان ناچیز است و در دوران ما که بذل و بخشش این عناوین رایگان شده٬ چه بهتر که نام این شخصیت ها٬ خود گویای مقام علمی آن ها باشد.

شهریار عدل یکی از این شخصیت های علمی است که شاید نام و ارزش دانش او فقط در محافل علمی و فرهنگی شناخته شده باشد٬ ولی وقتی در آینده سخن از افراد موثر در فرهنگ ایران به میان آید٬ نام او قطعا در میان بزرگان دیگر دیده خواهد شد. افسوس که کارْ در نزد ما٬ همیشه بر عکس است؛ هیاهوگران همیشه نام شان بر سر زبان هاست و فروتنان عرصه ی علم و دانش نام شان بعد از مرگ٬ چند روزی بر صفحات روزنامه ها نقش می بندد و باز در سکوت٬ این بار به حیات علمی خود ادامه می دهند.

آقای علی دهباشی گرامی٬ در چنین فضایی٬ با «بخارا»یش یک تنه این سکوت را در هم می شکند و با برگزاری «شب های بخارا» و اختصاص دادن بخشی از مجله اش به بزرگداشت بزرگان علم و ادب٬ می کوشد تا نام این بزرگان در زمانه ی خودشان٬ و پیش از درگذشت شان٬ بزرگ داشته شود و جوانان٬ کسانی را که می توانند به عنوان الگوی علمی مطرح باشند٬ بشناسند و راه آنان را ادامه دهند.

شماره ی ۱۰۷ مجله ی گرامی بخارا به یادنامه ی شهریار عدل اختصاص دارد. همو که در زمان حیات اش٬ جناب دهباشی تلاش کرد برایش «جشن نامه»ای ترتیب دهد٬ ولی شهریار عدل هر بار کار را به دیداری دیگر حواله می داد و از این که بخواهند برای او جشن نامه ای ترتیب دهند می گریخت تا عاقبت مرگ به سراغ او آمد و جناب دهباشی ناچار به جای جشن نامه٬ «یادنامه»ای برایش ترتیب داد.

سرعت جمع آوری مقالات مختلف از اهل قلم مختلف برای این یادنامه شگفت انگیز و نشان دهنده ی تلاش بی وقفه ی آقای دهباشی است. هنوز چهل روز از مرگ عدل نگذشته که این یادنامه منتشر می شود. مقالات این یادنامه یکی از یکی خواندنی تر است و عکس های همراه آن٬ یادآور زمان ها و خاطره های مختلف است.

مقالات و کتاب های عدل بیشتر به زبان فرانسه نوشته شده است و محور نوشته های او«جهان ایرانی» است. به عبارتی ایران عدل٬ فراتر از مرزهای جغرافیایی ما را در بر می گیرد و او به کشف این ایران وسیع و فرهنگ های آن می پردازد.

باستان شناسی عدل بیش از آن که با تیشه و کلنگ صورت پذیرد٬ با تفکر و تدقیق انجام می شود. او می تواند ساعت ها در حفره ای باستانی بنشیند و یا مانند صخره نوردان٬ با طناب و کلاه ایمنی در میانه ی برجی آویزان بماند٬ و بر دفترچه ی کوچکی که در دست دارد بنویسد. سفر و سرکشی به نقاط مختلف جهان ایرانی٬ اساس زندگی اوست. او که مراحل مختلف تحصیلی خود را در فرانسه گذرانده است٬ ذهن علمی منضبط را هم از آن ها گرفته است.

و البته پرداختن به مسائل علمی و باستان شناسی٬ باعث نشده تا او از کارهای دیگر٬ مثلا آشپزی باز بماند! او علاقه به آشپزی و کشفیات و اختراعات آشپزخانه ای نیز دارد اما ظاهرا در این زمینه موفقیت چندانی به دست نیاورده است! امیرعلی عدل٬ برادر زاده ی شهریار عدل٬ از این بخش از زندگی او با قلمی شیوا می نویسد٬ و از این که او کارتون های «تام و جری» و «راجر رابیت» و فیلم های وسترن را دوست می داشت ولی در اختراع غذا چندان موفق نبود! مربای آلبالویی که او درست می کرد٬ آن قدر سفت می شد که به آن مربای ضد گلوله می گفتند!

اما همین آشپز بد٬ وقتی از محمد نادر نصیری مقدم -که اکنون مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی و ایران شناسی دانشگاه استراسبورگ فرانسه است- می شنود که باید برای تزش به جای دوران صفویه روی دوره قاجار یا پهلوی کار کند٬ و او موضوعی به ذهن اش نمی رسد٬ می گوید: همین الان برای ناهار بیا خانه ی من تا با هم صحبت کنیم؛ سر راه نان هم بخر!

بعد اسناد خانوادگیِ دو برادر عتیقه فروش فرانسوی به نام «وی نی یه» را -که در بازار هنر و عتیقه ی ایرانی در فرانسه در اواخر قاجار فعالیت می کردند- در اختیار نصیری می گذارد و به او می گوید: اگر دوست داری می توانی روی این اسناد برای دوره ی پیش دکتری و دکتری کار کنی. چند سالی می شود که این اسناد را در اختیار دارم و تصمیم داشتم روی آن ها کار کنم؛ حالا قسمت تو شد...

دنباله ی ماجرای آقای نصیری را می توانید در بخارای ۱۰۷ مطالعه کنید و با شهریار عدل٬ دانشمند بزرگ و انسان بزرگ آشنا شوید.

نسخه ی چاپی مجله ی بخارا به قیمت پانزده هزار تومان قابل تهیه است و نسخه ی الکترونیکی آن در سایت فیدیبو به قیمت ۸۲۰۰ تومان یا پنج دلار و ده سنت به فروش می رسد.

برای آقای دهباشی عزیز موفقیت روز افزون آرزو می کنیم.