۲۷ جايزه، همه‌ سهم نويسندگان غيراروپايی از نوبل ادبيات

جايزه‌ی نوبل ادبيات اگرچه معتبرترين جايزه‌ ادبی جهان محسوب می‌شود،‌ اما گاه به قضاوت نادرست متهم شده و اشاره‌ انگشت اتهام اهالی قلم را برای خود خريده است.

ديدگاه اروپامدار اعضای آکادمی نوبل را شايد بتوان در بررسی اجمالی به آمار جوايز اعطا شده طی ۱۱۱ سال برگزاری اين جايزه‌ی مهم از نظر گذراند.

به گزارش خبرگزاری دانشجويان ايران (ايسنا)، بسياری از کارشناسان ادبی مدعی هستند آکادمی نوبل توجه ويژه‌ای به کشورهای اروپايی نشان می‌دهد؛ تا آنجا

که وقتی در دايره‌المعارف آنلاين ويکی‌پديا جايزه‌ی نوبل ادبيات را جست‌وجو می‌دهيد، با بخشی مجزا به نام «Euro Centerism» به معنای «اروپامداری» مواجه می‌شويد.

از مجموع ۱۰۶ نويسنده‌ای که تاکنون مدال نوبل ادبيات را به گردن آويخته‌اند‌، تنها ۲۷ نفر غيراروپايی بوده‌اند! جالب‌تر آنجاست که بدانيم سهم کشور کم‌جمعيتی چون سوئد که تاکنون هشت برنده‌ی نوبل را به دنيا معرفی کرده، از کل کشورهای قاره آسيا (با پنج نوبل ادبيات) بيشتر بوده است.

واکنش اعضای تصميم‌گيرنده‌ اين جايزه‌ی ادبی نيز در نوع خود جالب توجه است؛‌ سال ۲۰۱۰ «هوراس آنگداهل» ـ به عنوان دبير آکادمی نوبل ـ اروپا را محور اصلی جهان خطاب کرد. به نظر می‌رسد همين ديدگاه می‌تواند توجيهی برای اين جهت‌گيری‌های جغرافيايی باشد.

اين در حالی است که «آلفرد نوبل» در وصيت‌نامه‌ی آخر خود هيچگونه تبعيضی ميان نويسندگان از سراسر جهان قائل نشد و شرط اصلی را خدمت در راستای ايده‌آل‌ها به دنيای ادبيات دانست.

در ميان کشورهايی که موفق به کسب نوبل ادبيات شده‌اند، نويسندگان فرانسوی حرف اول را می‌زنند. اولين برنده‌ی نوبل «سولی پرودوم»، نويسنده‌ی فرانسوی بود که ظاهرا اين مدال برای کشورش خوش يمن بود،‌ چراکه پس از او ۱۴ نويسنده‌ی هم‌وطنش موفق به دريافت اين جايزه‌ی ارزشمند شدند.

از سرشناس‌ترين چهره‌های ادبيات فرانسه که نوبل ادبيات را به دست آورده‌اند می‌توان از «رومن رولان»، «هنری برگسون»،‌ »آندره ژيد»،‌ «آلبر کامو»،‌ «کلود سيمون» و «ژان پل سارتر» ـ که الته از دريافت جايزه امتناع کرد ـ نام برد.

پس از فرانسه، دو کشور آمريکا و انگلستان هريک با ۱۰ جايزه‌ی نوبل مشترکا در رتبه‌ی دوم قرار دارند. آمريکا برای کسب اولين جايزه سه دهه انتظار کشيد تا «سينلکر لوييس» در سال ۱۹۳۰ آن را به چنگ آورد. «تونی موريسون» نيز آخرين آمريکايی بود که در سال ۱۹۹۳ عنوان برنده‌ی نوبل ادبيات را از آن خود کرد.

«جورج برنارد شاو»، نويسنده معروفی بود که اولين جايزه نوبل ادبيات را در سال ۱۹۲۵ برای انگلستان به ارمغان آورد. طی هشت دهه‌ بعد شخصيت‌های نام‌آشنايی چون «تی.اس.اليوت» (۱۹۳۲)،‌ «برتراند راسل»(۱۹۵۰)،‌ «ويليام گلدينگ»(۱۹۸۳) و «هارولد پينتر»(۲۰۰۵) اين جايزه‌ی ارزشمند را به انگليس آوردند. «دوريس ليسنگ»، نويسنده‌ی مشهور متولد ايران نيز به‌عنوان آخرين انگليسی در سال ۲۰۰۷ جايزه‌ی نوبل را در دست گرفت. وی همچنين لقب پيرترين برنده‌ی نوبل ادبيات را نيز يدک می‌کشد.

کشورهای آلمان و سوئد هريک هشت جايزه نوبل را کسب کرده‌اند و در اين فهرست مشترکا رتبه‌ی سوم را به دست می‌آورند. پس از آن ايتاليا(۶)، اسپانيا(۵)، لهستان(۴)، ايرلند(۴) و شوروی سابق(۳) ديگر کشورهايی هستند که به دفعات مفتخر به دريافت جايزه‌ نوبل در حوزه‌ی ادبيات شده‌اند.

از ديگر نکات قابل‌توجه راجع به اعطای جايزه نوبل ادبيات می‌توان به تعداد برندگان قاره‌ی پهناور آسيا اشاره کرد که در مقايسه با کشورهای کوچک اروپايی عدد بسيار پايين‌تری است.

اولين جايزه‌ی نوبل ادبيات در قاره آسيا را «رابيندرانات تاگور» از هند در سال ۱۹۱۳ کسب کرد. «وی.اس. نايپل» ديگر نويسنده‌ی هندی‌تبار بود که در سال ۲۰۰۱ موفق به کسب اين جايزه شد.

کشور ژاپن نيز دوبار در سال‌های ۱۹۶۸ (ياسوناری کاواباتا) و ۱۹۹۴ (کنزابورو اوا) نوبل ادبيات را برای اهالی آسيا به ارمغان آورد. «جا او شينگ جيان» نويسنده‌ی چينی بود که در سال ۲۰۰۰ از سوی آکادمی نوبل ادبيات شايسته‌ی دريافت اين جايزه شناخته شد.