مخدر جدید جایگزین شیشه چیست؟

آسیب‌ها - سال 84 اولین هشدارها درباره ورود مواد مخدر جدید داده شد اما مسئولان آن را جدی نگرفتند تا اینکه سرانجام قانون مربوط به مواد مخدر صنعتی در سال 89 تغییر کرد.

امید کریمی-زهرا تالانی: مواد مخدر صنعتی جایگزین مخدرهای سنتی شده است. اما موضوع مهمتر آن است که دسترسی به مخدرهای صنعتی بسیاری آسان است و حتی به گفته قائم مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در 5 دقیقه امکان دسترسی به آن وجود دارد. در همین زمینه میزگردی با حضور عباس دیلمی زاده، مدیرعامل انجمن خیریه تولدی دوباره، دکتر محمدرضا قدیرزاده، مشاور رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور و سعید صفاتیان، مدیرکل سابق درمان و بازپروری ستاد مبارزه با مواد مخدر در کافه خبر برگزار شد مشروح آن را می خوانید:

چه زمانی مواد مخدر صنعتی وارد کشور شد؟

صفاتیان: مواد روان گردان حدود 30 سال است که در کشورهای دنیا مصرف می شوند و ابتدا با موزیک های خاصی وارد شد و بعد برای اعتراف گیری بود و بعد هم برای لاغری، اما در ایران از سال 84 وارد شد. من هم همان سال اولین مصاحبه مطبوعاتی را درباره مصرف این مواد در اهواز انجام دادم، اما اعتراض شد که چرا این مورد را اعلام کردید چون کم است.

اما در کمتر از 5 سال جایگزین تریاک شد. چرا این اتفاق افتاد که حالا دسترسی اش ساده تر از تریاک است؟

صفاتیان: اگر اصلاح قانون سریعتر بود شاید قاچاقچیان اینگونه عمل نمی کردند. آن زمان کیلویی جنس وارد می کردند اما قاضی نمی توانست حکم دهد، چون همانطور که می دانید برای حکم سنگین، مواد باید عوارض داشته باشند. متاسفانه بسیاری از مسئولان نمی خواستند بپذیرند که این مواد وارد کشور شده است. ما به شدت خلا قانونی داشتیم که در ورود و عرضه تاثیر گذاشت. مسئولان تصور می کردند اگر بپذیرند نشانه ضعف است. بعد هم قیمت بود. در یک دوره ای قیمت تریاک بالا رفت و مواد گردان جایگزین شد، یعنی براساس نیاز این تقاضا ایجاد شد. من سال 75 تا 77 مقاله هایی در روزنامه همشهری می دادم و مقاله های پیشگیری را ترجمه می کردم. از همان زمان تا الان پیشگیری همان است و تغییری نکرده است. برنامه پیشگیری ما در حوزه مصرف و ورود موازی و همپا نبود. برای همین به اینجا رسیدیم. شاید اگر به موقع عمل می کردند مشکل به اینجا نمی رسید. تازه از سال 88 صدا و سیما به ما اجازه داد که عکس این مواد را نشان دهیم. همه اینها سبب شد تا ما از قاچاقچیان عقب بیفتیم.

بنابراین اگر همان سال 86 قانون می گذاشتیم خیلی کمتر این مشکل را داشتیم؟
صفاتیان: بله قانون اگر زودتر تصویب می شد یا اینکه دیدگاه مسئولان تغییر می کرد، در اینصورت شرایط خیلی بهتر بود و مصرف مواد اینگونه افزایش پیدا نمی کرد. البته من در مورد مواد 15 و 16 قانون مواد مخدر که سال 89 تصویب شد هم در ستاد ایراد گرفتم.

دیلمی زاده: با وجود سیر رشد مصرف این دو مواد مخدر صنعتی ظرف چند سال گذشته هنوز نتوانستیم یک پروتکل دقیق و ارزیابی شده در حوزه مواد مخدر صنعتی داشته باشیم و این نشان می‌دهد در درمان معتادان مواد مخدر صنعتی عقب هستیم. تولیدکنندگان مواد مخدر، این ماده را بسیار آسان می سازند و سپس بدون آن که مجبور باشند مانند قاچاقچیان تریاک خطر کنند و آن را از مرز بگذرانند، در شهر توزیع می کنند. بنابراین هزینه ای برای حمل و نقل نیز نمی پردازند و به همین علت تولید شیشه افزایش پیدا کرده است. یکی از علل فراوانی عرضه شیشه، زیادی تقاضا برای آن است و علت تقاضای بالا برای شیشه این است که نوع مصرف کنندگان این ماده مخدر هنوز به شکل دقیق شناسایی نشده اند و برای ترغیب آنها به ترک اعتیاد اقدام ویژه ای نشده است و همان گونه با آنها رفتار می شود که با مصرف کنندگان سنتی مواد مخدر؛ در حالی که این دو گروه زمین تا آسمان با هم فرق دارند و شیوه برخورد با هرکدام باید متفاوت باشد.

اما فقط قاچاقچیان موفق نبوده اند. به نظر می رسد ناآگاهی خانواده ها بسیار تاثیرگذار است.

دیلمی زاده: یک ما مکانیزم انکار داریم که خانواده معتاد، انکار می کنند. مثلا مادر معتاد آخرین نفر است که می پذیرد فرزندش معتاد است، چون اعتیاد بد و زشت است و به عنوان یک رفتار ضد اخلاقی است. دولت و جامعه هم همینطور عمل می کند و انکار می کنند.اما در دنیا این موضوع پذیرفته شده. پس خود به خود با تغییر در الگوی مصرف سسیستم پیشگیری و درمان را طراحی می کنند. تولیدکنندگان مواد مخدر، این ماده را بسیار آسان می سازند و سپس بدون آن که مجبور باشند مانند قاچاقچیان تریاک خطر کنند و آن را از مرز بگذرانند، در سطح شهر توزیع می کنند بنابراین هزینه ای برای حمل و نقل نیز نمی پردازند و به همین علت تولید شیشه افزایش پیدا کرده است. یکی از علل فراوانی عرضه شیشه، زیادی تقاضا برای آن است و علت تقاضای بالا برای شیشه این است که نوع مصرف کنندگان این ماده مخدر هنوز به شکل دقیق شناسایی نشده اند و برای ترغیب آنها به ترک اعتیاد اقدام ویژه ای نشده است و همان گونه با آنها رفتار می شود که با مصرف کنندگان سنتی مواد مخدر؛ در حالی که این دو گروه زمین تا آسمان با هم فرق دارند و شیوه برخورد با هرکدام باید متفاوت باشد.

بسیار اعلام شده است که دسترسی به شیشه و مخدرهای صنعتی، 5 دقیقه است یا 15 دقیقه است. واکنش هایی هم البته به این زمان دسترسی شده است. اما اصل موضوع رد نشد. به نظر شما چرا دسترسی اینقدر آسان است و به قول معروف با یک تلفن به دستمان می رسد؟

صفاتیان: این 5 دقیقه یک اصطلاح شده که نشان می دهد که دسترسی آسان است. من خودم در مرکز از مراجعه کنندگان می پرسم که زمان دسترسی شما به مواد چقدر است و همه اصطلاحا می گویند 5 دقیقه. بنابراین به نظر من مهم این عدد نیست مهم این است که زمان دسترسی به مواد مخدر بسیار کم و آسان شده است.

دیلمی زاده: خبر دسترسی آسان به مواد مخدر، تازه نیست و حدود چهار سال پیش نیز یکی از اعضای هیات مدیره انجمن داروسازان در این باره هشدار داد، اما در آن زمان ستاد مبارزه با مواد مخدر منکر قضیه شد و آن را تکذیب کرد با این حال آنچه امروز هشدار آقای طاهری را نگران کننده تر می کند، این است که او در حرف هایش بر ماده مخدر شیشه متمرکز شده است یعنی همان ماده مخدر صنعتی که به گواه بسیاری از کارشناسان حوزه درمان اعتیاد به علت آسیب های فراوانش خطرناک ترین نوع مخدر محسوب می شود و بسیاری از اخبار حوادث امسال به جنایت هایی که مصرف کنندگانش مرتکب شدند اختصاص داشت و از آن بدتر این که هنوز الگوی درمان مطمئن و کاملی برای آن ارائه نشده است.

وقتی دسترسی مردم عادی به شیشه اینقدر کم است، چرا پلیس خرده فروشان را جمع نمی کند تا از طریق آنها به قاچاقچی اصلی برسد؟
صفاتیان: این گونه نیست که ما از خرده فروش به قاچاقچی اصلی برسیم و این زنجیروار نیست.

بله، زنجیروار نیست، اما جمع کردن خرده فروشان، دسترسی را سخت تر می کند و همین خودش عاملی، هرچند کوچک، بازدارنده است.

صفاتیان: ما یک سیستم بوروکراسی کند اداری داریم که در برابر این سیستم کند، یک گروه قاچاقچی باهوش و خوش فکر هستند که تند عمل می کنند. من یکسال در زندان قزل حصار کار روی قاچاقچیان می کردم و واقعا دیدم که آنها چقدر باهوش هستند. از طرف دیگر قضات ما آموزش لازم ندیده اند، بستر سازی مناسب نیست و بودجه کافی وجود ندارد. پلیس در یک روز می تواند 5 هزار نفر را جمع کند اما این ها را کجا ببرد و چکار کند؟ تا سال 89 که ضعف قانونی در مورد این مواد مخدر جدید بود، بعد از آن هم جا و بودجه کافی برای آن نیست.

آیا تفاوت و اختلافی میان سن مصرف کنندگان مواد سنتی و جدید وجود دارد؟
قدیرزاده: در حال حاضر مصرف مواد مخدر سنتی معمولا از 30 سال به بالا آغاز می‌شود، البته معتادان دیگری هم هستند که در سنین بالای 60 همچنان تریاک و شیره مصرف می کنند. اما سن مصرف مواد محرک و روانگردان بسیار پایین آمده و متوسط به زیر 20 سال رسیده است. یکی از عوامل بحران و ایجاد خشونت در جامعه، مصرف مواد روانگردان است. کسانی که به پزشکی قانونی مراجعه می کنند و زنانی که از سوءرفتار همسرانشان شاکی هستند اعلام می کنند همسرانشان اغلب شیشه مصرف می کنند. در نزاع هایی هم که منجر به قتل یکی از طرفین می شود خیلی از اوقات ضارب در حالی این کار را انجام داده که تحت تاثیر شیشه بوده است. از این رو‌ آمار افرادی که به علت نزاع به پزشکی قانونی مراجعه می کنند در حال افزایش است.

بنابراین افزایش این مواد سبب گسترش خشونت در جامعه شده است؟
قدیرزاده: پیش‌بینی ما این است که اگر روند تولید، توزیع و مصرف مواد روانگردان و نحوه برخوردهای نه چندان محکم با این مواد همچنان تداوم یابد، شاهد رشد قارچ گونه لابراتوارها و آشپزخانه های زیرزمینی تولید مواد روانگردان در کشور خواهیم بود. یکی از عوامل بحران و ایجاد خشونت در جامعه، مصرف مواد روانگردان است. آمار نزاع در سال 89 بالای 620 هزار نفر گزارش شده، در حالی که سال قبل از آن 580 هزار نفر بوده است که این رشد خوب نیست و نشان از کاهش سطح تاب آوری و افزایش سطح خشونت ابراز شده در جامعه است.

گفته می شود که دلیل کاهش مصرف این مواد مخدر جدید کاهش قیمت است. این دلیل درستی است؟
صفاتیان: کاهش قیمت این مواد تاثیر مستقیمی در انگیزه مصرف کنندگان و ترک اعتیاد آنها دارد به طوری که وقتی این مواد با قیمت گرانتری فروخته شوند بسیاری از مصرف کنندگان به دلیل ناتوانی مالی برای ترک رغبت بیشتری پیدا می کنند.

دیلمی زاده: از نگاه من بر اساس آمار، نرخ رشد مصرف متوقف شده است و ثابت است. این الگوی مصرف است که تغییر می کند. الان اواخر مانند دوران اواخر کراک که سال 83 متوقف شد درباره مواد گردان هم همین است.الان باید دید که آینده چه موادی می آید.همان قدر که جامعه اعتیادی داریم باید بتوانیم آنها را کنترل کنیم و انکار نکنیم. سالانه حدود دو تا سه هزار نفر بر اثر اعتیاد می میرند اما مشخص نیست چند درصد به خاطر مواد شیشه بوده است. چون آمار تعداد معتادان به درد نمی خورد و باید استانی بدانیم تا برنامه ریزی کنیم. باید ماه به ماه این آمار را به روز کنیم و بدانیم که متناسب با رشد جمعیت چه موادی مصرف می شود.

معمولا آماری درباره میزان کشفیات اعلام می شود. هرچند منظم و دوره ای نیست.

دیلمی زاده: اینکه دائما اعلام کنیم ما کشفیات زیادی داشتیم مهم نیست باید دید که این کشفیات با میزان مصرف همخوانی دارد یا خیر. در اینصورت نسبت به تغییر الگوی مصرف می توانیم واکنش نشان دهیم و برنامه ریزی کنیم. تا پنج سال قبل نیروی انتظامی ما آموزشی برای مواد مخدر جدید نداشت، درحالی که مافیا به سرعت عمل می کند. متاسفانه هنوز پژوهشی در ایران نشده که وضعیت اجتماعی مصرف کننده مواد مخدر صنعتی و سنتی را چگونه است. من برای شما می گویم که نیازها و خواسته های این دو گروه کاملا با هم متفاوت هستند.

پس اکنون الگوی مصرف در حال تغییر است، اما جامعه در بی خبری است.

قدیرزاده: حدود 5 سال پیش من در بهزیستی بودم آن موقع در یک جلسه شیشه را در آورم و به مسئولانی که بودند نشان دادم و گفتم ببینید که بعدا این مواد را بشناسید. سال 89 و 90 آمار خشونت بالا رفت در پزشکی قانونی من دیدم که قتل های خانوادگی و ناموسی اتفاق می افتاد و خیلی عجیب بود که بعد از بررسی مشخص شد که به خاطر مصرف الگوی مصرف بود. تغییر الگوی مصرف این اتفاق در کل دنیا در حال رخ دادن است و تنها به ایران مربوط نمی شود. با تغییر جوامع و نگرش انسان ها نسبت به زندگی، نحوه مصرف مواد نیز تغییر کرده است. در گذشته مصرف مواد مخدر به مصرف کنندگان احساس تنبلی می داد و آنها بیشتر خموده و خمار بودند، اما با مصرف مواد محرک و روانگردان، فرد دچار بی خوابی بیشتری می شود و در مصرف کننده احساس انرژی زیاد همراه با نوعی برانگیختگی پدید می آید. در چند سال اخیر شاهد گرایش افراد معتاد بوی‍ژه جوانان به سمت مواد محرک هستیم و می توان از دیگر علل این گرایش را کم شدن مواد مخدر سنتی در بازار دانست. قبلا شیشه به صورت قاچاق از جنوب شرق آسیا وارد کشور می‌شد؛ اما اکنون متاسفانه آنقدر تولید این مواد در کشور افزایش یافته است که به صادرکننده این مواد در دنیا تبدیل شده ایم. بنابراین موافقم مصرف شیشه در حال تمام شدن است. شاید برخی قیمت گران و کشفیات را اعلام می کنند اما این الگوی مصرف ثابت نمی ماند.

جایگزین چیست؟

قدیرزاده: ما الان اعتیاد خاموش ترامادول را داریم که به راحتی در داروخانه فروخته می شود و تبعات آن را در خشونتهای خانگی، اورژانسها می بینید اما کسی به آن توجه نمی کند. اما چون دارو است کسی کار ندارد. الان عطاری ها به عنوان داروی ترک اعتیاد کپسولهایی را توزیع می کنند که معلوم نیست درون آن چیست.من چند نمونه را آزمایش کردم ترامادول و چیزهای دیگر درون آنها بودند. خش عمده مواد تشکیل‌دهنده این قرص‌ها شیمیایی است و از چند داروی گیاهی بی‌اثر در ترک اعتیاد مانند گرد زیره، زردچوبه و گشنیز به عنوان اسانس در این قرص‌ها استفاده شده است.

صفاتیان: نکات فراوانی وجود دارد که باید به آن توجه ویژه کرد. تا همین دو-سه سال گذشته تعداد مصرف کنندگان کراک رقم قابل توجهی به نظر می رسید اما امروز می بینیم که مصرف آن کم شده است. باید بررسی کرد که چه بر سر مصرف کنندگان کراک آمده است؟ آیا ترک کرده اند؟ یا به سمت مصرف هروئین یا روانگردان ها رفته اند؟ برای برنامه‌ریزی‌های کلان -پیشگیری، مبارزه و درمان- در حوزه اعتیاد باید به آخرین آمار دسترسی داشت. در برخی کشورها که هرساله این تحقیق انجام می‌شود در این باره مشکلی وجود ندارد اما در کشور ما از سال 86 تاکنون تحقیق جامعی در این باره انجام نشده بود و این یعنی 5 سال فاصله بین دو تحقیق وجود دارد. چنین فاصله ای به این معناست که در پنج سال اعتیاد در کشور رشد کرده است اما ما عددی برای رشد آن در اختیار نداشته ایم.

آقای صفاتیان، شما به مواد 15 و 16 قانون مبارزه با مواد مخدر اشاره کردید که ایراداتی به آن دارید. این ایرادات کدامند؟
صفاتیان: در اصلاح قانون ماده 15 ما اعلام کردیم که معتاد مجرم نیست.که مربوط به سال 76 بود و ماده 15 اصلاح شد که معتادان به مراکز درمانی بروند. مطابق این ماده قانونی، معتادان به صورت داوطلبانه به مراکز ترک اعتیاد معرفی و اقدامات لازم برای درمان آنان آغاز می شود. اما نگاه آین نامه اشتباه بود، چون بر اساس سیاست های کلان درمان را دیده بود نه کاهش آسیب. در این ماده 8 مدل مرکز را برای درمان دیدند که 7 مرکز درمان بود تنها یکی کاهش آسیب که این اشتباه بود. در ماده 16 هم آمده بود که معتادانی که برای ترک نمی روند دستگیر می شوند و به مراکز خاصی با عنوان سلامت محور مراجعه و توسط تیم درمانی تحت درمان و بهبودی قرار می گیرند. یعنی افراد دستگیر شده با حکم قاضی به مراکز نگهداری، درمان و کاهش آسیب منتقل شده و تحت نظارت دقیق و مدیریت گروه های متخصص درمانگر، تحت درمان قرار گیرند. من همان زمان هم اعلام کردم که این مواد اشکال دارد و کافی نیست.

شما هر سه در حوزه درمان کار کردید به نظر شما بهترین شیوه درمان چه می تواند باشد؟

صفاتیان: متخصصان درمانگر اعتیاد می گویند برای درمان کسی که به این ماده محرک شیشه اعتیاد پیدا می کند، داروی خاصی در دنیا وجود ندارد و داروهایی که تجویز می شود تنها به کاهش علایم ناراحت کننده بیمار کمک می کند، نکته اساسی این است که برای درمان اعتیاد به مواد مخدری که مرفین دارند مثل تریاک، کرک و هرویین، داروهایی مثل متادون و بوپره نورفین تجویز می شود، اما برای شیشه داروی خاصی وجود ندارد و داروهایی که استفاده می شود داروهای کمکی از جمله ضد اضطراب ها و ضد افسردگی هاست که این داروها در کاهش علایم بیمار مؤثر هستند. در هر حال برای درمان عوارض اعتیاد به شیشه بر اساس مدت و نوع و روش مصرف ممکن است که فرد نیاز به درمان دارویی به شکل بستری شدن یا سرپایی داشته باشد همچنین بعد از درمان اختلالات روان پزشکی بیمار باید به وسیله روانپزشک خبره مورد بررسی و درمان قرار گیرد و به دنبال آن یا همزمان آموزش خانواده، آموزش مهارت های بهبود اولیه و پیشگیری از بازگشت و رفتار درمانی برنامه ریزی شود.

قدیرزاده: متاسفانه سیاست گذاران ما خیلی در حوزه اعتیاد کار نکردند، اول سال تصمیم گرفتند متادون را جمع کنیم و بعد شربت دادند ،در نتیجه قرص متادون افزایش قیمت بالایی پیدا کرد. کیفیت این شربت با شربت‌هایی که در گذشته توزیع می‌شد، فرق دارد و بیماران می‌گویند غلظت و میزان دوز موثر آن خیلی کمتر از گذشته شده و در نتیجه خیلی از کلینیک‌ها مجبور شدند برای اینکه برای بیمار مشکلی پیش نیاید، دوز مصرف بیماران را افزایش دهند. به طور مثال قبلا اگر 10 سی‌سی برای بیمار تجویز می‌شد و او مشکلی نداشت، باید اکنون به دلیل کیفیت پایین این شربت‌ها، بیشتر تجویز شود. گاهی این موضوع درمانگر را مجبور می‌کند دوز داروی مصرفی را تا 40 درصد افزایش دهد و در نتیجه مصرف دارویی بیمار زیادتر می‌شود. با وجود اینکه توزیع قرص متادون کم یا قطع شده، اما شاهد هستیم انواع و اقسام این قرص در بازار آزاد وجود دارد البته به نظر می‌رسد این قرص‌ها، ساخت داخل کشور نیستند، اما کاملا شبیه تولیدات داخل کشور هستند و حتی با مارک و عنوان ایرانی هم عرضه می‌شوند. این قرص‌ها در بازار آزاد، عطاری‌ها، پیاده‌روهای خیابان ناصرخسرو، به صورت فله ای خارج از پوشش بهداشتی عرضه می‌شود. مشخص نیست ترکیبات این قرص‌ها چیست، تاریخ تولید، مصرف و انقضای آنها معلوم نیست. هر دانه از این قرص‌ها هم 2500 تا چهار هزار تومان خرید و فروش می‌شود. قبلا دارو در کلینیک با مبلغ بسیار پایینی در اختیار معتادان قرار می گرفت اما اکنون با این قیمت ها، فرد بیمار که از لحاظ اقتصادی نیز به شدت آسیب دیده است، مجبور می شود این داروها را به صورت آزاد تهیه کند. من داوری متادونی که در بازار آزاد فروخته می شود را آزمایش کردم، همه چیز داشت جز متادون یعنی به خاطر سیاست گذاری اشتباه وزارت بهداشت از سیستم درمان خارج شد و وارد بازار آزاد شد. مصرف متادون را ممنوع کردند اما بعد در چند استان کشف شد که من آنها تست کردم و مدارک را دارم که در آن ترامادول بود.اگر ممنوع است چرا در بازار آزاد به چندین قیمت فروخته می شود.به نظر من یک شبکه مافیا دنبال این موضوع است. اما در بحث شیشه درمان استانداردی وجود ندارد .شیشه توهماتی دارد که تبعات فراوانی دارد.برای همین خشونت فراوان شده است.بیماری دارم که ترک کرده اما هنوز توهمات را هنوز دارد وبه من می گوید که ثابت کن که زن من با مرد همسایه رابطه دارد.این تبعات بسیار خطرناک تر است.

دیلمی زاده: با وجود سیر رشد مصرف آمفتامین و متافتامین نسبت به سیر ایجاد برنامه‌های اقامتی بیشتر بوده ظرف چند سال گذشته هنوز نتوانستیم یک پروتکل دقیق و ارزیابی شده در حوزه مواد مخدر صنعتی داشته باشیم و این نشان می‌دهد در درمان معتادان مواد مخدر صنعتی عقب هستیم. هیچ داروی گیاهی ترک اعتیاد که مورد تایید وزارت بهداشت کشور باشد وجود ندارد. درمان اعتیاد یک فرآیند طولانی مدت است که بیشتر از یکسال زمان می‌برد. عموما راه‌های درمان اعتیاد در کشور ما بر درمان کوتاه مدت یا نگهدارنده و درمان‌های پرهیز‌مدار متمرکز شده است. افراد معتاد در درمان خود یک دوره درمانی کمتر از یک ماه را دنبال می کنند. در حالی که فرد پس از سم زدایی به خدمات بهبودی و برنامه‌های روان درمانی و خانواده درمانی نیاز دارد زیرا همزمان با بیماری فرد معتاد، خانواده او هم دچار بیماری می‌شوند. درمانگران باید قبل از درمان بیمار اطلاعات کافی را در اختیار او و خانواده اش قرار دهند. ضمن اینکه درمان آنها یک درمان کوتاه مدت نیست و نیاز به ادامه برنامه درمان دارد. مردم ما فکر می‌کنند بعد از خوردن دارو دیگر نیازی به پیگیری درمان ندارند. در حالی که در یک مرکز بازتوانی و درمان اعتیاد بعد از بهبودی اولیه، نقطه شروع حرکت بیمار در یک مدت حداقل یک تا دو ساله است. به نظر من متاسفانه با وجود تغییر الگوی مصرف مواد مخدر از سنتی به صنعتی در کشور هنوز نتوانتسته‌ایم راه‌های درمان اعتیاد را تغییر بدهیم.

آقای دیلمی زاده، اشاره کرد که هنوز آمار تفکیک شده نداریم که افراد معتادی که می میرند چند درصد به خاطر مواد مخدر صنعتی است. چرا؟

دیلمی زاده: این کار مستلزم یک بودجه بالاست چون با آزمایش عادی انجام نمی شود و این دستگاه تحریم است و 700 میلیون تومان است.ما پیشنهاد دادم اما چون سازمان نمی تواند خارج از توان سازمان است. بنابراین هنوز تحقیقات کاملی درباره تفکیک دلایل فوت معتادان و همچنین نوع مصرف آنها نشده است، زیرا این کار نیاز به بودجه پژوهشی عظیمی دارد که برای آزمایشات تخصصی اجساد باید صرف شود. با این وجود، عنوان می شود مرگ و میر بر اثر ابتلای به بیماری اعتیاد، ناشی از علل مختلفی است، از جمله وجود ناخالصی های سمی و زیان آور در مواد مصرفی، استفاده بیش از حد از این مواد (over dose)، سوء تغذیه و ضعف عمومی بدن و همچنین بیماری های پیامد اعتیاد از جمله ایدز و افسردگی هایی که به خودکشی منجر می شود از علل اصلی مرگ و میر معتادان ذکر می شود.

صفاتیان: البته متاسفانه آمار مصرف هم نداریم و اعلام نمی کنند. به طور تفکیک شده فقط اعلام می کنند اول تریاک بعد شیشه که این درست نیست. عده‌ای معتقدند که وقت آن رسیده که مراکز تخصصی روانگردان‌ها در کشور تاسیس شود. اما چون آمارمستندی از شیوع روانگردان‌ها در دست نیست، هنوز نمی‌دانیم که این مراکز نیاز امروز جامعه هستند یا خیر! مراکز تحقیقاتی دانشگاهی با کمک همه نهادهای مرتبط در حوزه اعتیاد نظیر نیروی انتظامی، وزارت بهداشت و... باید کمک کنند تا روند آمارگیری صحیح در کشور بر اساس سن، جنس و الگوی مصرف اجرایی شود. ظواهر امر نشان می دهد که برنامه ریزی ها در حوزه اعتیاد در کشور ما به روز نیست مثلا در اثر تحریم ها طی ماه های گذشته، قیمت دلار تغییر کرد و بدون شک به‌دنبال آن قیمت موادمخدر نیز تغییر کرد. اما هنوز تحلیلی در این باره از سوی مسئولان دیده یا شنیده نشده است. این درصورتی است که افزایش قیمت ارز و گرانی مخدرها، موجب افت رشد مخدرهای صنعتی و شیشه است. چون مواد اولیه شیشه به هرحال از خارج وارد می شود.

در زمان شما این آمار بود؟

صفاتیان: خیر. نمی دانم، شاید هم بود اما اعلام نمی کردند.

دیلمی زاده: طبق آمار که در حال حاضر از مصرف مواد مخدر موجود است، تریاک در رتبه نخست و شیشه در رده دوم قرار دارد، اما شواهد نشان دهنده این است که در کلان شهرها این آمار کاملا برعکس است و شیشه در رتبه نخست مصرف قرار دارد و الگوی مصرف به سمت الگوی پرخطر حرکت می کند.

آینده مواد مخدر در ایران را چه می دانید؟

قدیرزاده: الان ترامادول جایگزین همه مواد مخدر است. هر چند که هنوز بازار مصرف مخدر شیشه در میان معتادان کشور تا چند سال آینده جا دارد اما تقلبی شدن مخدرهایی مانند کراک موجب شده تا معتادان سنتی به سوی مصرف هروئین روی آورند. قدرت هروئین بسیار بالاتر از تریاک است و پس از چند بار مصرف فرد، معتاد به استفاده از این مخدر می شود و تکرار آن موجب کاهش زمان مصرف شده تا حدی که فرد معتاد به هروئین از تدخین این مخدر به سمت تزریق روی می آورد و تزریق هم افزایش مرگ و میر و شیوع بیماری هایی مانند ایدز و هپاتیت را به دنبال دارد. ماده محرکی که اکنون معضل کشور ماست، شیشه است، اما در اروپا آنچه معضل اصلی آنهاست ماده محرک جدیدی است که به نام مفدرون شناخته می‌شود. البته تا سال 2010 خرید و فروش این ماده به صورت قانونی بود؛ اما با توجه به اثرات مخرب آن که از شیشه هم مخرب تر است خرید و فروش این ماده در اروپا ممنوع شده است. البته در حال حاضر به طور کلی در دنیا همچنان مصرف حشیش مقام اول را در مصرف انواع مواد دارد، بعد از آن آمفتامین‌ها در مقام دوم قرار دارند.

صفاتیان: هیچ گزارش مستندی در این زمینه به دستم نرسیده است. کروکودیل که در روسیه باب شده، خوشبختانه هنوز به ایران نیامده است و من گزارشی در مراکز در این باره ندیدم. این موضوع به آینده افغانستان وابسته است که قصد دارد تولید تریاک را کاهش دهند. اگر تولید مخدر پایین آید زنگ خطری برای ما خواهد بود. چون مواد مخدر کم می شود و همه صنعتی می شود. نیاز جامعه و تولید مواد مخدر صنعتی در کشور هم مهم است. ممکن است مواد مخدر جدید با نام جدید داشته باشیم، اما برنامه پیشگیری از الان باید عمل کند که اینگونه نیست. ما پژوهش و تحقیقاتی در این زمینه نداریم در حالیکه سازمان ها باید آموزش بدانند و آگاه باشند.

دیلمی زاده: سال 1370 اشک خدا به بازار آمد،بعد کراک آمد.الان سطح زیر کشت افغانستان بالا رفته اما آفتی وارد مزارع شد که تولید نصف شد. اما افغانستان از تریاک دست نمی کشد، چون اقتصاد افغانستان وابسته به مواد مخدر است. به نظرم مواد مخدر آینده آمفتامین و مت آفتامین است. اما نام آن مهم نیست. الان توزیع کنندگان مواد با به کار بردن اصطلاحات و عناوین جوان پسند و تازه سعی در آلوده کردن بیشتر اجتماع و افزایش مشتریان‌ دارند. اسامی متنوع و گاه عجیب که از لحاظ ترکیب هیچ تفاوتی با هم ندارند. «متافتامین کریستاله» که با نام شیشه شناخته شده، با نام های دیگری مثل "یخ"، "شابو"، "شوره سر شیطان"، "سوخت موشک" و ... در بازار عرضه می شوند. البته ممکن است که دوزها را تغییر بدهند تا توهم پایین بیاید و مردم به سمت آنها بیایند.