جشنواره‌ی ادبی کلن؛ "برلیناله‌ای" در کنار رود راین

دویچه وله: شهر کلن برای سیزدهمین بار بین روزهای ۶ تا ۱۶ مارس میزبان نویسندگان و دست‌اندرکاران کتاب و قلم از سراسر جهان بود. هرتا مولر، اورزولا کرشل، جولیان بارنز، آموس اوز، گورباچف و عنان از جمله‌ی این شخصیت‌ها بودند.

در یازده روز جشنواره‌ی ادبی کلن (lit.COLOGNE) بیش از ۲۰۰ جلسه‌ی داستان‌خوانی و بحث و گفت‌وگوی ادبی ـ سیاسی در کتابخانه‌ها، خانه‌های فرهنگ و هنر و سالن‌های گوناگون گردهم‌آیی این شهر بر پا شد. میخائیل گورباچف و کوفی عنان از جمله چهره‌های جهان سیاست بودند که با "زندگی‌نامه‌های" تازه منتشر‌شده‌ی خود در این جشنواره شرکت کردند

به گفته‌ی راینر اوسنووسکی، مدیر هنری این جشنواره‌، در جلسه‌ی روخوانی کتاب عنان که بیش از ۳ ساعت به طول انجامید، بیش از ۲ هزار نفر حاضر بودند. یوشکا فیشر، وزیر امور خارجه‌ی پیشین آلمان، از جمله شرکت‌کنندگان در مراسم بحث درباره‌ی کتاب میخائیل گورباچف بود.

کودکان، کتاب‌دوستان آینده

از ویژگی‌های بارز جشنواره‌ی امسال، آشنا ساختن کودکان و نوجوانان با کتاب و کتاب‌خوانی بود. بیش از نیمی از مراسم روخوانی کتاب‌ها به داستان‌های ویژه‌ی کودکان و نوجوانان اختصاص داده شده بود. داستان‌خوانی در مدارس از جمله برنامه‌هایی بود که امسال با استقبال گرم دانش‌آموزان و آموزگاران روبرو شد. به گفته‌ی راینر اوسنووسکی، بیش از ۹۰ هزار تن در جلسه‌های گوناگون ادبی ـ فرهنگی این جشنواره شرکت کرده‌اند و ۹۱ درصد بلیط‌ها پیش از مراسم گشایش آن، به فروش رفته بود.

چهره‌های ادبی آلمان

هرتا مولر، نویسنده‌ی آلمانی رومانی تبار و برنده‌ی نوبل ادبی سال ۲۰۰۹، از جمله نویسندگانی بود که در این جشنواره شرکت داشتند. او بخش‌هایی از رمان "سرزمين گوجه‌های سبز" و "آونگ نفس" را روخوانی کرد. "آونگ نفس" داستان تبعید رومانیایی‌های آلمانی‌زبان را به روسیه که در سال ۱۹۴۵ رخ داد، ‌روایت می‌کند و به گوشه‌هایی از زندگی اسکار پاستیور، شاعر رومانیایی که به اقامت در گولاک‌های استالینی محکوم شد، می‌پردازد. این دو کتاب با برگردان غلامحسين ميرزا صالح به فارسی نیز منتشر شده است.

اورزولا کرشل، برنده‌ی جایزه‌ی کتاب سال آلمان نیز در نشستی رمان "دادگاه بخش" خود را در این جشنواره معرفی کرد. کرشل در این کتاب که آن را "ادای دینی به قربانیان ناسیونال سوسیالیسم" می‌خواند، به زندگی قاضی‌یهودی‌مذهبی می‌پردازد که در دوران حکومت نازی‌ها ناگزیر از آلمان می‌گریزد، در سال ۱۹۴۷ پس از ده سال زندگی در کوبا به زادگاه خود باز می‌گردد و درصدد برمی‌آید، دوباره در مقام قاضی در دادگاه بخش در آلمان مشغول بکار شود. رمان کرشل بر اساس زندگی قاضی‌ای به نام ریشارد کورنیتسر نوشته شده است و مجموعه‌ای از رویدادهای تاریخی، تحلیل‌های اجتماعی، نوشته‌های مقاله‌گونه درباره‌ی شرایط هنری ـ فرهنگی آلمان پس از جنگ و زندگی روزمره‌ی مردم را دربرمی‌گیرد.

مارتین والزر، نویسنده‌ی ۸۵ ساله‌ی آلمانی، یکی دیگر از نویسندگان حاضر در این جشنواره بود و در جلسه‌‌ای بخش‌هایی از چند کتاب‌خود از جمله رمان "جگرگوشه" را روخوانی کرد و با حاضران به گفت‌وگو نشست. این رمان سرگذشت مردی مذهبی را بازگو می‌کند که در بحث با مادر خود می‌کوشد او را متقاعد سازد که جنس مرد برای بقای انسان ضروری نیست.

نوید کرمانی، شرق شناس ایرانی‌تبار آلمانی و برنده‌ی جایزه‌ی "هانریش فون کلایست" سال ۲۰۱۲ نیز در نشستی از روی کتاب "وضعیت اضطراری" خود خواند که مجموعه‌گزارش‌هایی از مناطق جنگی در ده سال گذشته است.

چهره‌‌های جهانی

آموس اوز، نويسنده‌ی سرشناس اسراييلى و خالق آثاری چون "فقط دريا" و "داستان عشق و ظلمت" که چندی پیش جايزه‌ی گوته‌ى شهر فرانكفورت آلمان را از آن خود ساخت، نیز در این فستیوال ادبی حضور داشت. این نويسنده‌ی ۷۴ ساله، به ویژه به‌دليل تلاش‌های سياسى خود در راه برقرارى صلح در خاورميانه محبوبيتى خاص در ميان خوانندگان و علاقمندان به ادبيات در آلمان دارد.

جولیان بارنز، نویسنده بریتانیایی برنده‌ی جایزه‌ی ادبی بوکر ۲۰۱۱ نیز به این جشنواره دعوت شده بود. او از جمله بخش‌هایی از رمان خود با عنوان "حسی از یک پایان" را روخوانی کرد. این کتاب، داستان مرد میانسالی به نام تونی وبستر را روایت می‌کند که با یکی از هم‌کلاسی‌های خود قرار دوستی‌ای پایدار تا پایان عمر را می‌گذارد. این دوست ولی پس از چند سال دست به خودکشی می‌زند.

جولیان بارنز که ۶۷ سال دارد، پیش از دریافت جایزه‌ی بوکر سه بار دیگر، در سال ۱۹۸۴ برای رمان "طوطی فلوبر"، در سال ۱۹۹۸ به‌خاطر رمان "انگلستان، انگلستان" و در سال ۲۰۰۵ برای رمان "آرتور و جورج"، نامزد کسب این جایزه شده بود.

ديويد ميچل، نويسنده‌ی كتاب "اطلس ابر" نیز در چند جلسه‌ی بحث و گفت‌وگوی این جشنواره شرکت کرد. تام تیکور، کارگردان آلمانی، و اندی و لانا واچوفسکی در سال ۲۰۱۲ فیلمی با همین عنوان که اقتباس سینمایی این کتاب بود، روانه‌ی بازار کردند.

نویسندگان کلاسیک

برای معرفی ادبیات کلاسیک آلمان و جهان در این جشنواره هم‌چنین، بخش ویژه‌ای در نظر گرفته شده بود. بازیگران نام‌آشنای آلمانی مانند سنتا برگر و یارنه مدل، به عنوال مثال، بخشی از آثار هاینریش هاینه، دورتی گارکر و دیوید سداریس را روخوانی کردند.

دست‌اندرکاران جشنواره‌ی ادبی کلن برگزاری سیزده باره‌ی آن را طبق معمول "موفقیت‌آمیز" ارزیابی کردند. راینر اوسنووسکی ضمن ابراز "رضایت کامل" از نتایج مثبت این فستیوال گفت: «ما همیشه می‌خواستیم نشان بدهیم که در زمینه‌ی ادبیات هم می‌توان جشنواره‌ای باشکوه و پرزرق و برق مثل فستیوال فیلم برلیناله برگزار کرد.»