آمارهای باورنکردنی مطالعه ايرانی‌ها

مهر ـ با بررسی رقم سرانه مطالعه در سال‌های اخير، طبق اعلام نظر مسئولان مرتبط، اين رقم از ۱۸ دقيقه و ۱۲ ثانيه در سال ۸۸ به ۷۵ دقيقه و ۳۴ در سال ۹۱ رسيده است. اين در حالی است که دبير کل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ادعا می‌کند، آمار مطالعه عمومی کتاب از رقم ميزانه مطالعه قرآن و ادعيه جدا شده است.

مسئولان نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و همچنين کتابداران کشور روز ۲۹ تيرماه سال ۹۰ با رهبر معظم انقلاب اسلامی ديدار داشتند. در اين ديدار سخنانی از طرف کتابداران و مسئولان نهاد کتابخانه‌ها بيان شد و بيانات و نقد و نظرهايی هم توسط رهبر انقلاب خطاب به مسئولان و متوليان امر کتاب و کتابخوانی کشور اعلام شد. اين ديدار برای مسئولان نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و ديگر مسئولانی که به نوعی با امر فرهنگ، کتاب و فرهنگ مطالعه در ارتباط هستند، بسيار مهم ارزيابی می‌شود.

از روزی که از اين ديدار می‌گذرد تا امروز، مسئولان نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به آن اشاره دارند و سخنان رهبری را به کارکنان و پرسنل خود يادآوری می‌کنند. نکته مهم اين است که رهبری در سال ۹۰ شرايط توليد و نشر کتاب و آمار مطالعه در کشور را راضی کننده ندانستند. بنابراين طی مدتی که از اين ديدار و بيان اين سخنان می‌گذرد، مسئولان مذکور، اعلام می‌دارند که بايد فاصله را تا ايده‌آل‌های اعلام شده توسط رهبری کمتر کنند و در نهايت به آن‌ها برسند.

حضرت آيت‌الله خامنه‌ای در ديدار مذکور اعلام کردند: امروز برای برخی کالاها و محصولات کم اهميت و حتی مضر تبليغات گسترده ای در صدا و سيما و مطبوعات می شود اما برای کتاب که محصولی با عظمت و با ارزش است، تبليغ و تشويق مناسبی صورت نمی گيرد. رهبری شرايط کنونی توليد و نشر کتاب و آمارهای مطالعه کتاب در کشور را راضی کننده ندانستند و همه مسئولان دستگاههای فرهنگی و مرتبط با موضوع کتاب و کتابخوانی را به بازنگری جدی و حرکتی جديد و فراگير برای ترويج کتابخوانی و مطالعه کتاب های مفيد و سالم بويژه در ميان نوجوانان و جوانان دعوت کردند.

ترويج کتابخوانی همراه با تدبر يکی از مواردی بود که رهبر انقلاب در جلسه ديدار با کتابداران کشور بر آن تاکيد داشتند. «کتابخوانی بايد به يک عادت هميشگی در مردم به ويژه جوانان تبديل شود و در سبد کالاهای مصرفی خانواده سهمی قابل قبول پيدا کند.» فارغ از اهميتی که رهبری برای نقش کتابدارها توصيف کردند، بايد گفت که توسعه کيفی مطالعه در کشور به نوعی به رشد کمی آن نيز وابسته است و طبق سخنان مسئولان مختلف نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، تلاشی که اين نهاد داشته در جهت رشد و توسعه کميت مطالعه در کشور بوده است.

منصور واعظی، دبيرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نهادی که متولی بالاتر بردن ميزان سرانه مطالعه در کشور است، در نشست خبری خود که با هدف ارائه گزارش وضعيت شاخص‌های کتاب و کتابخوانی و آمارهای جديد سرانه مطالعه سال ۱۳۹۱، اواخر اين سال برگزار شد، اعلام کرد براساس آخرين سنجش صورت گرفته در ارديبهشت ماه سال ۹۱ آمار سرانه مطالعه در ايران روزانه ۷۵ دقيقه و ۳۴ ثانيه است.

طبق سخنان واعظی سرانه مطالعه در کشور در سال ۸۷ و با در نظر گرفتن يک جامعه آماری ۲ هزار نفری در سطح کشور ۷۰ دقيقه بود. طبق سخنانی که دبيرکل شورای فرهنگ عمومی داشته است، اين آمار باعث درگيری و چالش نهاد کتابخانه‌های عمومی با برخی از نخبگان فرهنگی کشور بوده است. دليل اين چالش هم باور موجود به ميزان سرانه ۲ دقيقه‌ای مطالعه در کشور عنوان شد.

دبيرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور پيش‌تر و در مقاطع قبلی، اعلام کرده بود: بر اساس آخرين نظرسنجی های صورت گرفته و جمع بندی مربوط به سال ۸۹، سرانه مطالعه کتاب در کشور به ۱۸ دقيقه و ۴۷ ثانيه رسيده است. وی طی اين مدت، رشد رقم سرانه مطالعه در کشور را خوب و مناسب ارزيابی کرده و گفته بود: سرانه مطالعه در کشور از رشد خوبی برخوردار بوده به طوری که در سال ۱۳۵۳، اين ميزان تنها در شهرها دو دقيقه بوده است و در دومين سنجش که در سال ۱۳۷۸ انجام گرفت سرانه مطالعه به هفت دقيقه افزايش يافت.

واعظی درباره چگونگی انجام نظرسنجی‌های انجام شده توسط نهادکتابخانه‌ها هم اعلام کرده که اين نظرسنجی‌ها مطابق مدل جهانی انجام می‌شود که مدل تصادفی ۱۷ هزار نفری است و براساس آن به هر استان ۵۰۰ سهميه اختصاص داده می‌شود. به برخی نيز بيشتر که آن سهميه هم بين روستاها و شهرها تقسيم می‌شود.

وی در برنامه‌های برگزار شده در سال ۹۱ و هنگام سخنرانی‌های خود به اين موضوع اشاره داشت که امروز کسی نمی‌تواند اين تهمت را به ايرانی‌ها وارد کند که سرانه مطالعه‌شان در روز ۲ دقيقه است. شاهد مثال و مورد استناد واعظی نيز نظرسنجی‌های صورت گرفته توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور بود که از سال ۸۷ به اين سو انجام شده‌اند. دبيرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور همچنين در سخنرانی‌ها خود اعلام کرد که آمار مطالعه عمومی کتاب از رقم ميزانه مطالعه قرآن و ادعيه جدا شده است.

اين مسئول در اعلام آمارهايی که در برنامه‌های برگزار شده در سال گذشته داشت، رقم کلی سرانه مطالعه ايرانيان داخل کشور را ۷۵ دقيقه و ۳۴ ثانيه اعلام کرد و گفت اين رقم مطالعه در فضای مجازی را هم شامل می‌شود. از رقم اعلام شده، ۱۵ دقيقه به کتاب‌، ۳۲ دقيقه به روزنامه‌، ۲۱ دقيقه به قرآن و ادعيه و ۵ دقيقه هم به مطالعه نشريات اختصاص داشته است. واعظی بارها در سخنرانی‌های خود در سال ۹۱ و همچنين سال‌های پيش از آن از دست‌اندرکاران دولت‌های نهم و دهم برای بالا بردن ميزان رقم سرانه مطالعه در کشور تقدير و تشکر کرد و اقدامات اين دو دولت را يکی از عوامل بالا رفتن سرانه مطالعه در کشور توصيف کرد.

آخرين آماری که واعظی درباره اولين و آخرين استان جدول ميزان مطالعه در کشور در سال ۹۱ بيان کرد، مربوط به تهران و چهار محال و بختياری بود. به اين ترتيب بيش‌ترين ميزان مطالعه در بين استان‌ها با ۹۳ دقيقه و ۵۴ ثانيه به استان تهران و پايين‌ترين آن برای استان چهارمحال و بختياری با ۴۸ دقيقه و ۵۹ ثانيه اعلام شد.

در يک نگاه به گذشته و بررسی آمارهای اعلام شده، با نظر به چند سال پيش، ميزان سرانه مطالعه در سال ۸۹ توسط واعظی ۱۸ دقيقه و ۴۷ ثانيه در روز اعلام شد. آمار مذکور در سال ۸۸ نيز، ۱۸ دقيقه و ۱۲ ثانيه اعلام شده است.