ربنای شجریان در انتظار ثبت ملی

به گزارش روزنامه بهار، در حالی‌که چهارسال ربنای محمدرضا شجریان از صداوسیمای جمهوری‌اسلامی ایران پخش نشد و در عین‌حال بعضی رسانه‌ها نیز با جهت‌گیری‌های سیاسی نقدهای تندی برای این هنرمند نوشتند، اما به گفته آتوسا مومنی، معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بررسی ثبت ربنا، به عنوان میراث ملی معنوی از دو سال پیش در سازمان مطرح بود. این در حالی است که چندی پیش، پس از صحبت‌های رییس‌جمهوری منتخب، استاد آواز ایران در پیامی ربنایش را به مردم ایران تقدیم کرد. در پی این پیام و طرح موضوع پخش مجدد ربنای شجریان از صداوسیمای جمهوری‌اسلامی از سوی بعضی رسانه‌ها، معاون سازمان صداوسیما گفت: «بحثی نسبت به افراد و هنرمندان وجود ندارد. سیاست‌ها، ضوابط و ملاحظاتی هست که همه ملزم به رعایتش هستیم و آن افتخار به نظام جمهوری‌اسلامی است.» معاون سازمان صداوسیما در ادامه اضافه کرد که موضوع انتخابات و تناقض در برخورد با مردم به بعضی مشکلات دامن زد که در این دوره از انتخابات وجود نداشت.

منع قانونی نداریم، اجازه صاحب اثر لازم است

به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی، آتوسا مومنی، معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری درباره ثبت ربنای استاد شجریان به عنوان اثری ملی گفت: این موضوع نزدیک به دو سال است که در کمیته تخصصی سازمان در حال بررسی است. این ظرفیت وجود دارد که ربنای آقای شجریان به عنوان میراث ملی ثبت شود کمااینکه اذان موذن‌زاده اردبیلی نیز به ثبت رسید. بنابراین در این مورد هم هیچ‌گونه مانعی وجود ندارد بلکه اجازه صاحب اثر لازم است. وی ادامه داد: برای ثبت اثر اجازه صاحب اثر ضروری است. از آنجایی‌که تا به حال از ایشان چنین مجوزی نداشتیم این اثر به عنوان میراث معنوی به ثبت نرسید. مومنی افزود: مراجعاتی به سازمان انجام شد اما پاسخی روشن از این موضوع دریافت نکردیم با این وجود، امیدواریم که این‌کار هرچه زودتر انجام شود. وی درباره صحبت‌های اخیر معاون صداوسیمای جمهوری‌اسلامی ایران برای پخش مجدد ربنای استاد شجریان گفت: ثبت معنوی این اثر از جمله کارهایی است که در نظر دارم بار دیگر در کمیته مطرح کنم تا به جریان بیفتد. مومنی گفت: از آنجایی که صاحب اثر راضی به پخش اثر خود از صداوسیما نبود این کار به تعویق افتاد. وی تصریح کرد: شورای سیاستگذاری ثبت آثار، بدون رضایت صاحب اثر اجازه اقدام ندارد.

اجازه صاحب اثر را رسما دریافت نکردیم

مومنی ادامه داد: در مدت دو سالی که پیشنهادهایی در این‌باره داده شد و به تبع آن، موضوع، مطرح و بررسی می‌شد، بنده پیشنهاد دادم تا صبر کنیم صاحب اثر اجازه پخش مجدد اثر خود را به صداوسیمای جمهوری‌اسلامی ایران بدهد و ما بتوانیم براساس مجوز اقدام کنیم. معاون سازمان میراث فرهنگی درباره تقدیم اثر توسط صاحب اثر به مردم ایران گفت: با توجه به این‌که ما شخصیتی حقوقی هستیم و رسما چیزی دریافت نکردیم نمی‌توانیم اقدام کنیم. اما این تضمین وجود دارد تا در صورت کسب مجوز از سوی صاحب اثر، موضوع بررسی مجدد ثبت به جریان بیفتد. وی سکوت سازمان میراث فرهنگی را به عدم اجازه صاحب اثر برای پخش از صداوسیمای جمهوری‌اسلامی ایران مربوط دانست و اظهار امیدواری کرد تا با کسب مجوز از صاحب اثر سکوت شکسته شود. مومنی درباره صحبت‌های اخیر رییس‌جمهوری منتخب درباره استاد شجریان گفت: درباره صحبت‌های کلی نظری ندارم. اما با توجه به این‌که مالک هنر و اثر، آقای شجریان هستند، خودشان باید این فرصت را در اختیار سازمان بگذارند تا اثر به ثبت برسد. وی ادامه داد: طبیعتا این‌کار میسر نیست مگر این‌که اثر به گونه‌ای خاص به ثبت برسد. مومنی در پایان گفت: یکی از مشکلاتی که در جلسات مختلف قبلی مطرح شده بود موضوع تک آهنگی اجرا شدن این اثر است که مورد بحث اعضا بود و کار را کمی به تاخیر انداخت. لازم به ذکر است که کمیته تخصصی ثبت آثار، متشکل از معاون سازمان میراث فرهنگی، مدیر کل ثبت و اعضای متخصص از حوزه میراث معنوی و استادان دانشگاه است و دبیری این کمیته با مدیر کل ثبت است.

ربنا، پیوند باورهای دینی با موسیقی سنتی

ربـنـا، به عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار محمدرضا شجریان شامل چهار آیه‌ای است که همگی با ربنا آغاز می‌شوند. اثر فوق در تابستان 1358 ضبط شد که برای مدت 30 سال از برنامه‌های اصلی رادیو و تلویزیون در ایام ماه مبارک رمضان بوده است. این دعا که در دستگاه‌های قرآنی خوانده شده از دستگاه راست شروع می‌شود و به دستگاه عجم (شبیه به ماهور) ختم می‌شود. شجریان این دعا را به یاد پدر خواند. این اجرا تقریبا فاقد تحریر است و به‌جز چند نت، تماما به وسیله قلط و ویبراسیون اجرا شده‌است. ربنای شجریان از ابتدا، روی نت‌های سی بمل و سپس دو اوج می‌گیرد (روی خط حامل کلید سل) و در حوالی این نت‌ها گردش دارد و تا نت می‌بمل به بالاترین نت خود می‌رسددر توضیح ربنای شجریان همین جمله بس که راغب مصطفی غلوش، قاری نامدار مصری، در سفرش به ایران گفت: «خواندن ربنا کار من نیست.»