آنچه در تلویزیون به نام مناظره پخش می‌شود، فقط گفتگوست

بعداز برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دوره یازدهم و انجام مناظره‌های انتخاباتی، صدا و سیما تصمیم گرفت که این مناظره‌ها را ادامه بدهد و هم‌اکنون پخش مناظره‌ها هر جمعه ساعت ۱۶ از شبکه اول سیما انجام می‌شود. اما مناظره‌هایی که برگزار شده و پخش می‌شود؛ به هیچ عنوان جذابیت مناظره‌های زمان انتخابات را ندارد. چرا؟!

قادر باستانی(کار‌شناس رسانه) در گفتگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به اینکه برنامه‌های مناظره‌ای در بیشتر نقاط دنیا جزو برنامه‌های پربازدید هستند، گفت: اگر در مناظره اصول کار رسانه‌ای و حرفه‌ای رعایت شود؛ این برنامه می‌تواند بسیار جذاب باشد. اما آنچه که از صدا و سیمای ایران پخش می‌شود؛ این اصول را ندارد زیرا دارای محدودیت‌هایی است.

وی ادامه داد: محدودیت‌هایی که بر این برنامه‌ها اعمال می‌شود نه از سوی مسئولان صدا و سیما بلکه بیشتر خارج از حوزه سازمان صدا و سیما اعمال شده است و به نوعی این محدودیت‌ها و تصمیم‌گیری درباره آن‌ها؛ بیرون از سازمان صدا و سیما انجام شده و به سازمان صدا و سیما تحمیل می‌شود. اگر هم در زمان انتخابات مناظره‌ها جذابیت داشت به دلیل این بود که این محدودیت‌ها کمتر شده بود.

باستانی با اشاره به اینکه امروز برنامه‌های ورزشی در صدا و سیما جذاب‌تر از سایر برنامه‌ها هستند، گفت: نبود محدودیت‌های خارج از سازمان برای برنامه‌های ورزشی باعث شده که این برنامه‌ها امروز جذابیت خوبی داشته باشد و هم‌ردیف با برنامه‌هایی است که توسط شبکه‌های خارجی ساخته می‌شود. علت استقبال مردم از برنامه‌هایی همچون ۹۰ به دلیل آن است که با وجود آنکه برنامه به صورت زنده پخش می‌شود اما همه افراد می‌توانند دیدگاه‌ها و مسائل خود را مطرح کنند و به نوعی خطوط قرمز زیادی برای این برنامه وجود ندارد.

وی ادامه داد: آزادی عملی که در حوزه برنامه‌های ورزشی وجود دارد در برنامه‌های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی وجود ندارد. اما این به دلیل آن نیست که صدا و سیما دوست ندارد این آزادی را بدهد بلکه به دلیل آن است که خارج از صدا و سیما مجوزهای لازم داده نمی‌شود.

باستانی با اشاره به مناظره‌هایی که در هفته‌های اخیر با موضوعات مختلف پخش شده، گفت: افرادی که در این برنامه‌ها شرکت می‌کنند یا افراد نا‌شناسی برای مردم هستند یا در سطحی قرار دارند که مردم علاقه‌ای به آن‌ها ندارند. به همین دلیل حرفهای آن‌ها نمی‌تواند تأثیر مثبتی بگذارد. از طرف دیگر در این مناظره‌ها بیشتر افراد از یک جهت و جریان دعوت می‌شوند. همین امر باعث می‌شود تا مناظره تبدیل به گفتگو شود.

وی ادامه داد: مثلاً در برنامه‌ای که درباره مطبوعات است اگر شما از یک جهت نمایندگان روزنامه‌هایی مانند کیهان یا رسالت را دعوت می‌کنید باید از طرف مقابل نیز نمایندگانی مانند روزنامه شرق یا رسانه‌های دیگر را دعوت کنید. اما وقتی این کار صورت نمی‌گیرد و شما رسانه‌های هم‌خط را دعوت می‌کنید یا درنهایت ضعیف‌ترین فرد را از طرف مقابل دعوت می‌کنید، برنامه‌ها هرگز به سمت مناظره پیش نمی‌رود و شکل گفتگو به خود می‌گیرد.

باستانی ادامه داد: مناظره زمانی جذاب می‌شود که افراد با دیدگاه‌های متفاوت در برنامه شرکت کنند و دو نظر متفاوت روبروی یکدیگر قرار بگیرند. آنگاه است که جمع اضداد بوجود می‌آید و کاملاً جناح‌بندی مشخص می‌شود و مردم نیز می‌توانند دیدگاه‌ها را تشخیص بدهند.

وی با اشاره به اینکه در قانون اساسی مطرح شده که افراد می‌توانند به صورت آزاد نظرات خود را بگویند و صدا و سیما نیز باید این فضا را برای گفتن حرف‌ها‌ آماده کند، گفت: نه تنها صدا و سیما امروز آمادگی شنیدن سخنان جناح‌های مختلف را ندارد بلکه کل صدا و سیما با همه امکانات متعلق به آن به یک گروه اقلیت خاص اختصاص دارد که فقط می‌خواهند حرف خودشان را بزنند و انگار اکثر یت حقی ندارند. اگر هم زمانی به این اکثریت حقی داده می‌شود برای آن است که این اقلیت تشخیص داده امروز برای پرشور شدن فضا لازم است که اکثریت حضور داشته باشند.

باستانی در پاسخ به این سؤال که بعضاً دیده می‌شود افرادی به عنوان کار‌شناس و یا میهمان در کنار مناظره حضور دارند اما وقت صحبت به آن‌ها داده نمی‌شود، گفت: برگزارکنندگان مناظره کاملاً هدایت شده این کار را انجام می‌دهند و قصدشان از این کار این است که بخواهند به حرف‌ها و برنامه‌های خود مشروعیت بدهند. مثلاً من خودم یک برنامه رادیویی گوش می کردم و متوجه شدم که در این برنامه ۱۰ نفر را با یک دیدگاه دعوت کرده بودند و به هر کدام ۳ دقیقه وقت داده شده بود و در طرف مقابل صادق زیباکلام نیز به صورت تلفنی حضور پیدا کرده بود و به وی نیز ۳ دقیقه وقت داده شده بود نتیجه این تصمیم آن می‌شود که یک گروه ۳۰ دقیقه برای سخن گفتن دارند اما جناح مقابل فقط ۳ دقیقه می‌تواند حرف بزند. همین امر نشان می‌دهد که اولین اصل که رعایت عدالت است؛ نادیده گرفته شده است. و دیگر این برنامه مناظره نیست.

وی ادامه داد: چنین رفتارهایی باعث می‌شود این برنامه‌ها جذابیت خود را از دست بدهد و مخاطب‌گریزی از تلویزیون پیش می‌آید و در آینده نیز نمی‌توانند جذابیتی برای دیده شدن توسط مخاطبین داشته باشند.