ماندلا؛ عاشق راگبی، طرفدار فوتبال

چگونه ورزش در خدمت اتحاد مردم آفريقای‌جنوبی قرار گرفت؟

شرق ـ ماندلا می‌گويد: «ورزش قدرت تغيير جهان را دارد. ورزش قدرت الهام‌بخشيدن و ايجاد اتحاد بين مردم را دارد. کمتر چيزی چنين قدرتی دارد.»

در سال ۱۹۹۵ فينال جام‌جهانی راگبی برای اغلب مردم جهان چيزی در حد يک مسابقه هيجان‌انگيز راگبی بود ولی برای ملت سرزمين «رنگين‌کمان»، نقطه‌عطفی در تاريخ و زندگی‌شان محسوب می‌شد؛ تجربه‌ای مشترک برای التيام زخم‌های گذشته و زنده کردن اميد به آينده برای مردم سرزمينی که هنوز از زير چکمه استعمار کمر راست نکرده بودند. معمار اين حادثه تاريخی، «نلسون ماندلا» رييس‌جمهور اين ملت و سازندگان آن اعضای تيم راگبی آفريقای‌جنوبی، «اسپرينگ باکس» به رهبری کاپيتان فرانسوا پينار بودند. در همان زمان نلسون ماندلا اتباع غيرسفيدپوست آفريقای‌جنوبی را به حمايت از تيم اتحاديه ملی راگبی آفريقای‌جنوبی که پيش از آن مورد نفرت همگان بود دعوت کرد. پس از آنکه تيم اسپرينگبوک با پيروزی بر نيوزيلند به قهرمانی رسيد، ماندلا با پوشيدن لباس اسپرينگبوک جام قهرمانی را به کاپيتان سفيدپوست اين تيم،«فرانکو پينار» اهدا کرد. در آن زمان اين اقدام ماندلا گامی مهم در راستای برقراری آشتی ميان سياهان و سفيدپوستان آفريقای‌جنوبی محسوب شد. خب، البته همه تيم علاقه‌ای به ماندلا نداشتند. به‌خصوص که بيشترشان سفيدپوست بودند و طبق معمول او را تروريستی می‌دانستند که به‌ناحق از زندان آزاد شده و حالا به قدرت رسيده است. اما برای ماندلا چيزی جز تيمش اهميت نداشت و تيم او، قاعدتا، همه ملت آفريقای‌جنوبی بود.

شايد ماندلا يکی از معدود سياستمدارانی بوده که علاقه خود را به ورزش نشان می‌داد و جالب‌تر اينکه ورزش را شبيه سياست می‌دانست. معروف است که ماندلا می‌گفته: «راگبی شبيه سياست است؛ همان‌قدر جذاب و به‌همان اندازه دشوار.» نکته اين است که نزديک‌ترين آدم‌ها به «ماندلا» هم بعد از شنيدن چنين اظهارنظری، احتمالا آن را می‌گذارند به پای شوخ‌طبعی رييس‌جمهور محبوبی که می‌خواهد با همه مردم کشور دوست باشد.

همين است که مدتی بعد، وقتی «برندا»، مدير برنامه‌ها و رييس‌دفترش، می‌بيند که رييس‌جمهور با خيالی آسوده به تماشای مسابقه راگبی نشسته است، اخم می‌کند و با لحنی کنايه‌آميز می‌پرسد که واقعا به‌نظر رييس‌جمهور «ماندلا» راگبی شبيه سياست است؟ جوا‌ب‌دادن به اين سوال برای «ماندلا» سخت نيست، اما ترجيح می‌دهد به شاهدی که همان لحظه از غيب می‌رسد اشاره کند؛ به گروه محافظانش که در حياط خانه‌اش سرگرم راگبی هستند.

شايد به دليل همين علاقه بی‌حد آقای رييس‌جمهور بود که بعد‌ها فيلمی ساخته شد به نام«شکست‌ناپذير»، براساس رمان«بازی با دشمن» اثر نلسون ماندلاو کتاب«بازی که يک ملت را ساخت» از جان کارلين که به زندگی نلسون ماندلا می‌پردازد. عنوان اين فيلم برگرفته از شعر«شکست‌ناپذير» ويليام ارنست هنلی است که ماندلا آن را روی تکه‌ای کاغذ و در سال‌های زندان به‌همراه داشت.

اما اوج علاقه ماندلا به ورزش زمانی آشکار شد که غيبت او در افتتاحيه و اختتاميه جام‌جهانی آفريقای‌جنوبی حسابی خبرساز شد. در آن مراسم اگرچه نام‌های بزرگی چون مارادونا، دل‌بوسکه، رونالدو، مسی و ده‌ها نام ديگر شنيده می‌شد اما بدون ترديد نامی ديگر و بزرگ‌تر بر آن سايه انداخته بود: «نلسون ماندلا» غيبت پيرمردی ۹۲ساله که نه سابقه‌ای در فوتبال دارد و نه منصب حکومتی و سياسی در افتتاحيه و اختتاميه اين رويداد بزرگ خبرساز می‌شود. چرا؟

در کشور آفريقای‌جنوبی پرطرفدارترين بازی، سرگرمی، تفريح و هر چه که می‌خواهيد نامش را بگذاريد، فوتبال است. فوتبال عشق اهالی آفريقاست، ملت آفريقا به فوتبال عشق می‌ورزند و ماندلا به‌خوبی متوجه اين موضوع بود. زمانی که در زمان آپارتايد، قبايل مختلف اين کشور به بهانه فوتبال به جنگ و جدل می‌پرداختند و در ورزشگاه‌ها به جان هم می‌افتادند، تا عقده‌های سياسی خود را به اين نحو بر سر هم خالی کنند. ماندلا به‌خوبی به نقش فوتبال و ارتباط آن با سياست واقف بود. ماندلا پس از استقلال سياسی آفريقای‌جنوبی و شکست آپارتايد، با سخنرانی‌های بی‌شمار خود از قبيله‌های مختلف اين کشور خواست تا با يکديگر به اتحاد برسند. او طی اين مدت تمامی بازی‌های حساس باشگاهی آفريقا را از نزديک تماشا می‌کرد تا به احترام او دو تيم يک بازی جوانمردانه برگزار کنند و طرفداران دو تيم به بهانه حضور ماندلا و احترام به او در ورزشگاه‌ها اغتشاش نکنند. اين درايت ماندلا باعث شد تا اتحاد خوبی در اين کشور برقرار شود که بانی اصلی آن تنها فوتبال بود و فوتبال يک‌بار ديگر قدرت خود و نقش مهمی که می‌تواند در سياست داشته باشد را به رخ کشيد.

قطعا حضور ماندلا باعث شد تا فدراسيون جهانی فوتبال FIFA ميزبانی جام‌جهانی ۲۰۱۰ را برای اولين‌بار به آفريقای‌جنوبی بسپارد. در سرزمينی که همواره داغ تبعيض، کشتارهای خونين و فقر را به دوش می‌کشد حضور قهرمانی اينچنين ستبر برای يک فوتباليست ليگ برتر انگليس هم مايه دلگرمی است.

«ماندلا؟ او قهرمان من است. من؟ تا زمانی که او هست اسم هيچ‌کس اسطوره نيست.» اينها را «لوکاس رادبه» می‌گويد. بازيکن اسبق تيم ملی آفريقای‌جنوبی و کاپيتان سابق باشگاه ليدزيونايتد انگليس. ماندلا به رادبه کمک کرد تا بيماری قلبی‌اش را درمان کند و گذشته تراژيکش با همسر زيبايش«فزی» را به فراموشی بسپارد. به اين ترتيب بود که فرزند يک خانواده فقير با پنج خواهر و شش برادر افتخار اين را پيدا کرد که بشود کاپيتان يکی از تيم‌های مهم سرزمين استعمارگر پير.

فوتبال تمام زندگی مردم سرزمين مادری ماندلاست. از ياد نبريم که فوتبال وسيله‌ای‌ست تا اين مردم فقير زندگی مشقت‌بار خود را اندکی بهبود ببخشند و در اين لحظات سخت از دست دادن اسطوره سرزمين رنگين‌کمان اين يادآوری کاری ارزشمند است.
***

پيام تسليت بلاتر به‌مناسبت درگذشت ماندلا

سپ بلاتر، رييس فيفا طی بيانيه‌ای درگذشت نلسون ماندلا را تسليت گفت.

رييس فيفا در بيانيه‌ای اعلام کرد: «با نهايت حزن و اندوه درگذشت اين انسان شريف و دوست عزيزم، نلسون ماندلا را تسليت می‌گويم. من و نلسون اعتقاد شديدی به قدرت فوتبال در برقراری اتحاد و صلح و دوستی ميان مردم داشتيم. ما معتقد بوديم فوتبال همچون يک مدرسه، اصول اوليه زندگی اجتماعی و ارزش‌های ديگر را آموزش می‌دهد. مردم در جولای ۲۰۱۰ با ديدن نلسون در ورزشگاه ساکرسيتی در شهر ژوهانسبورگ فرياد شادی سرمی‌دادند و ابراز خوشحالی می‌کردند. نلسون يک شخصيت مردمی بود، همه او را دوست داشتند و اين صحنه يکی از تکان‌دهنده‌ترين صحنه‌هايی بود که تا آن روز ديده بودم. برگزاری جام‌جهانی در آفريقای‌جنوبی برای او همچون رويايی بود که به حقيقت پيوست. نلسون ماندلا برای هميشه در قلب ما خواهد ماند. خاطرات مقاومت و مبارزه اين انسان شريف مقابل نژادپرستی و شخصيت دوست‌داشتنی او همواره در ذهن ما باقی خواهد ماند. به نشانه اندوه از دست‌دادن اين انسان شريف، پرچم ۲۰۹ عضو اتحاديه فيفا تا نيمه برافراشته و قبل از دور جديد بازی‌های ملی يک‌دقيقه سکوت برقرار خواهد شد.»