شهرام کیانی ـ زمانه ـ فرمان اجرایی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا برای تعلیق صدور ویزا، مهاجرت و پناهنده‌پذیری از سوی دولت جدید در هفته آخر ماه ژانویه ۲۰۱۷ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین موضوعات روز سیاسی و اجتماعی، زندگی بسیاری از پناهندگان دگرباش جنسی ایرانی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
در قسمت امور پناهجویان، ایالات متحده قرار است تا برنامه پذیرش را به مدت ۱۲۰ روز متوقف کند. انتشار این خبر برای پناهجویان ایرانی در ترکیه، موجی از نگرانی را به‌همراه آورده‌ست. پناه‌جویانی که مدت‌های طولانی در کشور ترانزیت ترکیه، انتظار بازاسکان خویش را می‌کشند.
پیش‌تر کشور کانادا به پناهجویان دگرباش جنسی ایرانی اولویت می‌داد. این اولویت اکنون برای آوارگان جنگ داخلی سوریه است. کشور آمریکا - گزینه اول بسیاری از پناهجویان ایرانی دگرباش جنسی در ترکیه - اما اکنون می‌گوید اول به مدت ۱۲۰ روز و سپس شاید به مدتی نامتناهی پناهندگانی که کشور مبداء آنها ایران است را نخواهد پذیرفت.
پناهجویان دگرباش ایرانی در ترکیه
دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در آنکارا نزدیک به یک دهه است که به امور باز اسکان پناه‌جوی دگرباش ایرانی می‌پردازد. نزدیکی بعد جغرافیایی و عدم درخواست ویزا باعث شده تا دگرباشان ایرانی که در کشور خود مورد تبعیض، آزار و اذیت حقوقی و اجتماعی قرار دارند، به ناچار قدم در راه دشوار پناه‌جویی گذارند.
کشور مبداء، کشور ترانزیت (در اینجا ترکیه) و کشور نهایی قوانین و شرایط‌شان مدام در حال تغییر است و این فشارهای بیشتری را بر دگرباشان ایرانی تحمیل می‌کند. مورد اخیر همین تغییر شرایط پناهنده‌پذیری دولت آمریکا با فرمان اجرایی دونالد ترامپ.
این فشارها در پی سیاست‌گذاری‌های پناه‌جوپذیری از سوی سازمان ملل و کشورهای اصلی پناه‌جوپذیر، جنگ داخلی سوریه و افزایش قدرت بنیادگرایی اسلامی در منطقه و به تبع آن حضور روز افزون پناهندگان سوری و عراقی و همچنین مشکلات امنیتی چند ساله کشور ترکیه منجر به ظهور "بحران پناه‌جویی" شده است.
این پدیده و بالارفتن فراوانی پناهجویان در ترکیه از سویی و ناکافی بودن امکانات سازمان ملل در رسیدگی به امور این خیل عظیم پناه‌جو سردرگمی و نابسامانی را برای متولیان، سازمان‌ها و همچنین پناهجویان در ترکیه ایجاد کرده است.
حال با توجه به تصویب قانون مورد نظر از سوی دولت ترامپ در رابطه با توقف موقت امور پناه‌جوپذیری از سوی آمریکا به نظر می‌رسد که ما در حال گذار از یک بحران به وضعیتی فاجعه‌‌آمیز در رابطه با پناهندگان دگرباش ایرانی باشیم.
پناهنده دگرباش در ترکیه در معرض تبعیض و رفتارهای پرخشونت همجنس‌گراهراس از سوی جامعه میزبان و حتی در مواردی سایر پناهجویان قرار دارد. همچنین مشکلات پناه‌جویی و بازاسکان، انتظار طولانی در کشور ترانزیت، فقدان قوانین حمایتی از دگرباشان، عدم امکان فعالیت اجتماعی و اقتصادی به لحاظ قانونی؛ مشکلات معیشتی، مالی و فشارهای روانی را نیز متحمل می‌شود.
مشکلات پناهجویان ایرانی دگرباش به روایت خودشان
شایان: استرس دارم
شایان پناه‌جوی دگرباشی که در ایران آشپز حرفه‌ای بوده، به دلایل متعدد مدت ۴۴ ماه است که اعلام پناهندگی کرده و در ترکیه زندگی می‌کند. او روزی ۱۲ ساعت در رستوران ظرفشویی کرده است. می‌گوید: «چند وقتی است همین شغل را نیز از دست داده‌ام. در ترکیه مشکل کار داریم. ما مجبور به انجام کار سیاه بدون حمایت‌های دولتی نظیر بیمه و دریافت حداقل حقوق رسمی از سوی کارفرمایان هستیم.»
او نگران تامین مخارج روزمره است. ۲۴ ماه پیش کشور کانادا را برای باز اسکان انتخاب کرده و بعد از مصاحبه سفارت یکباره پروسه متوقف، و تا ۴ ماه پیش همچنان در بلاتکلیفی قرار داشته که نهایتا بالاجبار درخواست انتقال به کشور آمریکا را می‌دهد.
او با توجه به مشاهداتش انتظار داشته که پروسه آمریکا سریع‌تر پیش رود ولی حدود ۵ ماه است که در پروسه آمریکا فقط مصاحبه اول را گذرانده است.
شایان در رابطه با فرمان اجرایی دونالد ترامپ می‌گوید: «بسیار استرس دارم. اگر این قانون اجرا شود پروسه دوباره طولانی‌تر خواهد شد و این وضعیت را بدتر خواهد کرد. از طرف دیگر قرار هست ظرفیت پذیرش پناه‌جوپذیری آمریکا هم کمتر شود.»
طبق فرمان اجرایی ترامپ، ظرفیت پناهنده‌پذیری ایالات متحده حتی بعد از دوره ۱۲۰ روز تعلیق از ۱۰۰هزار پناهنده به ۵۰هزار پناهنده در سال ۲۰۱۷ کاهش یافت.
«من بعد از ۱۵ ماه انتظار کشور سوم‌ام را تغییر دادم تنها به‌دلیل اینکه پروسه طولانی شده بود و حالا آمریکا هم اینگونه خواهد شد و من واقعا نمی‌دانم چه باید بکنم؟ هیچ چیز معلوم نیست. ترکیه شرایط خوبی ندارد و ما در اینجا برنامه‌ای برای زندگی نداریم. حمایتی هم از ما چه به لحاظ مالی و اجتماعی صورت نمی‌گیرد. ما هیچ کاری نمی‌توانیم بکنیم فقط باید انتظار بکشیم.»
آتنا: نه راه پیش دارم نه راه پس
آتنا پناه‌جوی لزبینی است از رفتارهای هموفوبیک و خشونت‌های جنسی جامعه ایران گریخت و ۱۷ ماه پیش ساکن ترکیه شد.
او می‌گوید در ترکیه هم بارها از جانب مردها حتی در مکان‌های عمومی مورد مزاحمت‌های شدید قرار گرفته است: «همانند ایران هیچ‌وقت از گرایش جنسی‌ام در محیط کار حرفی نمی‌زنم، چون می‌دانم برخود خوبی نخواهند داشت.»
فضای ترکیه برای پناهنده‌های دگرباش امن نیست؛ به غیر از فرهنگ همجنس‌گراهراس بومی، خانواده‌های پناهندگان دگرباش به این کشور دسترسی دارند: «من از طرف خانواده‌ام تهدید شده‌ام و ترس دارم مرا اینجا بیابند.»
آتنا نحوه برخورد مسئولان سازمان های غیردولتی همکار سازمان ملل مانند انجمن همبستگی با پناهجویان و مهاجران (آسام) و دیگر سازمان‌های جانبی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان را نیز غیر انسانی می‌داند. وی با هراس بسیاری از بسته بودن درهای کانادا و همچنین وضع قوانین جدید آمریکا در انتظار مصاحبه تعیین کشور است. او می‌گوید: «نه راه پیش دارم نه راه پس. به ایران نمی‌توانم بازگردم، راه قاچاق هم که بسته شده؛ آمریکا هم اگر ما را نپذیرد قسم میخورم که خودم را می‌کشم.»
آراد: ما در ایران جایگاهی نداشتیم
آراد دیگر پناه‌جوی دگرباشی‌ست که ۳۱ ماه پیش به‌علت تهدید و تجاوز، ایران را ترک و در آنکارا اعلام پناهندگی کرده است. او برای تامین هزینه‌های زندگی در رستوران و کارگاه‌های نساجی کار کرده است. در مواردی چند، کارفرما به او حقوقی پرداخت نکرده است. همچنین او حق شکایت هم ندارد.
آراد می‌گوید: «حدود ۱۶ ماه در انتظار رسیدگی به پرونده‌ام از سوی سفارت کانادا بودم. بعد از طی این مدت از سازمان ملل تماس گرفتند و گفتند کشور کانادا تا پایان ۲۰۱۷ قادر نیست پناه‌جوی بپذیرد و شما بهتر است درخواست خود را برای بازاسکان به آمریکا تغییر دهید.»
تغییر کشور به آمریکا بسیاری از پناهجویان ایرانی دگرباش جنسی که اولویت اول‌شان کانادا بود، سال گذشته پیشنهاد شد که آنها هم طبق توصیه سازمان‌های وابسته به سازمان ملل چنین عمل کردند: «کشورم را عوض کردم و مصاحبه اول شدم ولی همچنان نگرانم.»
او خود را طرفدار آقای ترامپ می‌داند و قوانین جدید را در راستای بالا بردن امنیت ایالات متحده می‌داند. ولی از طولانی‌تر شدن پروسه بازاسکان و مصاحبه‌های سخت‌گیرانه ابراز نگرانی می‌کند. همچنین اضافه می‌کند: «ما در ایران جایگاهی نداشتیم، در ترکیه نیز مانند برده با ما برخورد می‌کنند. ما مجبوریم از ترس اذیت و آزار همچنان مخفی باشیم. اگر آمریکا هم ما را نپذیرد دلیلی برای ادامه زندگی برای ما وجود ندارد. حتی اگر ما به زندگی خودمان نیز پایان ندهیم ولی همین‌که انسان هر روز با این فکر زندگی کند خیلی بد است.»
جواهر: دگرباشان از آسیب‌دیدگان تفکرات ناشی از اسلام هستند
جواهر دگرباش کم‌توانی‌ست که ۲۴ ماه پیش در ترکیه اعلام پناه‌جویی کرد. او بعد از ۱۰ ماه انتظار برای دریافت فرم کانادا، در پی تماس‌های مکرر سازمان ملل مبنی بر اینکه تنها کشور پذیرنده در حال حاضر آمریکاست مجبور به تغییر کشور شد.
او هم‌اکنون در انتظار انجام مصاحبه نخست آمریکاست. وی از تجربه‌های تهدید و نگرانی‌های خود سخن می‌گوید: «با توجه به شرایط حاد من، تنها ماهیانه ۵۰ لیره ترکیه کمک مالی دریافت می‌کنم. زندگی در اینجا برای ما بسیار دشوار است. تصویب قوانین جدید دولت آمریکا در درجه‌ی اول یک توهین بزرگ به ایرانیان است.»
دونالد ترامپ می‌گوید که محدودیت‌های مهاجرتی ممنوعیت ورود مسلمانان نیست- شاید بشود گفت که درست می‌گوید چرا که این محدودیت‌ها شهروندان اقلیت پناهنده را بیشتر از همه تحت فشار خواهد گذاشت.
«دگرباشان خود جزء آسیب دیدگان تفکرات ناشی از اسلام هستند. ما همه مسلمان‌زاده هستیم و این قضیه اجباری بوده و نمی‌تواند مبنایی برای تشخیص دیانت افراد بالغ قرار بگیرد. شاید کسی باور به این دین نداشته باشد. این قانون زمان پروسه بازاسکان را طولانی‌تر می‌کند که این مساله برای پناهجویان دگرباش که آسیب پذیرترین گروه‌ها هستند بسیار بد خواهد بود.»
او اضافه می‌کند: «حتی اگر دگرباشان ایرانی از سد این فیلترینگ عبور هم بکنند و به آمریکا برسند، امکان وضع قوانین نا مطلوب جدیدتر، همچنان باعث نگرانی‌ست.»
ندا: برخلاف میل باطنی مجبور به انتخاب آمریکا شدم
ندا ترنس‌سکسوالی‌ست که ۲۲ ماه پیش ساکن ترکیه شد. در ایران مانند سایر دگرباشان امنیت جانی، جنسی و کاری نداشته و همواره در دانشگاه، جامعه و محل کار دچار مشکلاتی بوده است.
او در تعریف مشکلاتش می‌گوید: «بگو چه مشکلاتی برای من پیش نیامده. اینجا هم مثل ایران می‌ماند. به ما کار نمی‌دهند. کار سیاه هم اینجا بالاتر از حد توان ماست. تحصیل، کار، زندگی، آینده... هیچ چیزی مشخص نیست. مگر ما چقدر تحمل داریم؟»
به ندا هم پیش از فرمان ترامپ توصیه شده که آمریکا را انتخاب کند: «بر خلاف میل باطنی مجبور به انتخاب آمریکا شدم، حالا هم که این قوانین جدید وضع شده. من برای خودم ردلاین دارم. این سال آخری‌ست که می‌توانم تحمل کنم. این تایم اگر تمام شود همه چیز را تمام می‌کنم. دیگر زنده نمی‌مانم.»
با این حال او همچنان امید دارد که از ترکیه خارج شود: «هنوز چیزی که مرا زنده نگه داشته امید است. من همه چیز را خاکستری می‌بینم. امیدوارم که سیاه نشود.»
سهیل: بلاتکلیفی عذاب‌آور است
سهیل نویسنده و فعال مدنی دگرباشی است که به خاطر فعالیت‌هایش ۱۷ ماه پیش مجبور شد در ترکیه اعلام پناهندگی کند.
او در انتظار مصاحبه تعیین کشور بوده و اصلی‌ترین مشکل در ترکیه را هموفوبیا می‌داند. وی می‌گوید: «فرقی با ایران ندارد. جهنم دیگری‌ست. باید مخفی باشیم. خرده فرهنگ‌ها اینجا هم ما را دچار مشکل کرده. یک کوییر در ترکیه هم دچار تحقیر و شکنجه می‌شود.»
وضعیت خطرات کار سیاه - تنها کاری که پناهندهها می‌توانند بکنند - سهیل را نگران کل جامعه دگرباشان جنسی پناهنده کرده: «پناه‌جوهایی می‌شناسم که کارهای سخت می‌کنند. هیچ ایمنی‌ای ندارند و بیمه‌ای... پس مجبورند استثمار جنسی بشوند تا زنده بمانند. همه عوامل دست به دست هم دادند که یک پناه‌جو را نابود کنند. من اینجا چند خودکشی هم دیدم. ما قشر آسیب‌پذیری هستیم.»
سهیل هم مثل ندا در یک برزخ ناامیدی همراه با امید زندگی می‌کند: «امیدوار به یک آینده روشن نیستم. این پروسه هر روز طولانی‌تر شده و روان همه را به هم ریخته. بلاتکلیفی عذاب‌آور است. در ایران نه جامعه و نه خانواده پذیرای من نیست. من تحت تعقیبم. ایران کلا برای من تمام شده است. اگر آمریکا هم بسته شود نه راه پیش دارم نه راه پس.»
ترکیه بنا به قراری که با اتحادیه اروپا بسته است، مرزهای حرکت قاچاق پناهندگان را می‌پیاد: « راه قاچاق هم که بسته شده. پناه‌جوها را در یک چند بن‌بستی قرار داده‌اند که هیچ کاری نتواند بکند. برای من پناهندگی یک امتیاز نبوده، برای من حق بوده. یک حق دموکراتیک که بتوانم زندگی عادی‌ام را در آرامش و امنیت داشته باشم که این حق هم برای من مشتبه مانده است.»
از زمانی که فرمان اجرایی ترامپ صادر شد، از ورود بسیاری از پناهجویان به آمریکا جلوگیری شده است. پناهجویان دگرباش در وضعیت بهت و نا امیدی به سر می‌برند آنها خود را قربانی سیاست‌هایی می‌دانند که حالا زندگی آنها را دچار تلاطم شدید کرده است.
ابهام وضعیت حقوقی فرمان اجرایی
از منظر حقوقی ابهامات زیادی در رابطه با مضامین مندرج در این فرمان اجرایی مطرح است.
از لحاظ قانونی - فرامان‌های اجرایی قانون نیستند ما دستور اجرایی دولت به شاخه‌های اجرایی زیر دست هستند. ابهام در چگونگی روند اجرایی این فرمان موجب شده اما که خود شاخه اجرایی زیر دست دولت هم نداند که چه کند.
بر طبق قوانین اساسی ایالات متحده آمریکا، سیاست‌گذاری در حوزه مهاجرت در انحصار قوای مجریه و مقننه است. در کارزار سیاسی آمریکا نقش طیف لیبرال و سازمان‌های حقوق بشری نیز در مخالفت سیاسی با اجرایی شدن این احکام نیز حائز اهمیت است.
رضا نصری کارشناس امور بین‌الملل در رابطه با تاثیرات این احکام بر جامعه مهاجر و پناه‌جوی ایرانی می‌گوید: « این فرمان با هوشمندی، ظاهرِ "موقت" خود را همواره در حین اجرا حفظ می‌کند. به نحوی که محدودیت‌ها بر حسب گزارشات نهاد‌های تعیین‌شده، مرتب "تمدید" می‌شد، و از این رو امکانِ بررسی‌های قضایی به منظور ابطال قانون و مداخلات دادگاه عالی را - که روی تمهیدات "موقت" امنیتی کمتر اظهار نظر می‌کند - به حداقل می‌رساند.»
به گفته نصری فرمان اجرایی ترامپ به نحوی تنظیم شده که «بارِ مسئولیتِ بازگشایی مرزهای آمریکا را عملاً به گردن "کشورهای هدف" انداخته است. به عبارت دیگر، این قانون جدید یک سری شروطِ همکاری برای کشورهای نامبرده تعریف کرده که اگر از آن سر باز بزنند، اتباع‌شان از ورود به آمریکا منع خواهند شد.»
این دردسر زیادی برای پناهجویان دگرباش ایجاد می‌کند، که نمی‌توانند بر همکاری از سوی کشوری که از آن فرار کرده‌اند حساب کنند.
با توجه به تحلیل‌های صورت گرفته این پرسش مطرح است که بر سر پناهجویان دگرباش رانده شده از ایران که هم اکنون در ترکیه در انتظار باز اسکان در کشور سوم خویش هستند چه خواهد آمد؟
