اگر بخواهیم کلمه را از لحاظ زبانی واکاوی کنیم، کلمه "کولبر" در زبان کوردی اسم فاعل است و دارنده دو فعل است ١: کولبری (kolberî kirdin) ٢: کرکولی کردن (Krêkolî kirdin) از لحاظ معنای این دو فعل یعنی کول یا شانه خود را کرایه دادن، کول در این جا هم بخشی از بدن محسوب میشود, و هم نماد محل تمرکز قدرت بدنی است، در زبان و فرهنگ کوردستان پشت و کول مجازن به مفهوم قدرت بدنی ، قدرت و یا نیروی حامی است.

در واقع کولبری رفتاری است که یک فرد، نیروی بدنی و یک عضو بدن خود که شانه یان کولش است را کرایه میدهد، بسیار نمایان است که در اقتصاد فروش نیروی قدرت بدنی بدون هیچ گارانتی و آن تبدیل کردن آن به منبعی برای کسب معاش نه نتها شغل نیست بلکه یک رفتار خطرناک و غیرهانسانی تلقی میشود ، این رفتار در تمامی موارد در حالت اجبار انجام میشود اجبار میتواند صرفا یک اجبار مادی باشد و یا یک ساختار به شیوه سیستماتیک اجبار را اعمال کند.

در مورد کولبری در کوردستان تلفیقی از هر دو مورد است ، بدین مفهوم که فشاری اقتصادی کاملا سیستماتیک از طرف حاکمیت بر کلیت جامعه کوردستان اعمال میشود، جامعه کوردستان از نظر اقتصادی جامعهای است، که در فقر ، بیکار و عدم نگهداری سرمایه بسر میبرد، و در پروسه توسعه ایران جامعه کوردستان به عنوان بخش غیره خودی شناخته شده است، و این نگاه حاکمیت مسبب آن شده است، که ساختار مدیریت و قانون مربوط به توسعه ایران طوری طراحی شود، که بخشهای که بهعنوان جغرافیای غیره خودی شناخته میشوند، از توسعه بازنگهدارند؛ همین مسئله زمینه آن را فراهم کرده است، که جامعه کوردستان نه تنها توانایی جذب سرمایه و ایجاد شغل را ندارد، بلکه توانایی نگهداری سرمایه تولیدی در جغرافیای خود را نیز ندارد، همزمانی این مسئله با موضوع افزایش جمعیت و عدم توانایی جامعه کوردستان در رقابت شغلی با جامعه مرکز که از لحاظ توسعهیافتگی و قوانین بالا دستر از جامعه کوردستان است ، مسبب آن شده است که جامعه کوردستان به بیکاری بسیار گسترده و پیچیده دچار شده است.

طبق آمارهای رسمی مرکز آمار ایران در چند دهه گذشته چهار استان اورمیه، سنه، کرماشان و ایلام هر ساله در لیست ١تا ٥ استان با بالاترین میزان بیکاری در ایران قرارداشته و دارند، در واقع کولبری نوعی بردگی اقتصادی است که ساختار اقتصادی جمهوری اسلامی بر مردم کوردستان تحمیل کرده است.

شاید بگوید خوب وقتی ادعا میشود که حاکمیت درصدد آن است، جغرافیای کوردستان را در حالت غیره توسعهیافته نگهدار، چگونه میتوان ادعا کرد، که کولبری یک نوع بردگی است، در حالی که کولبران بدون در نظرگرفتن قوانین گمرکی اقدام به ورود کالا به بازارهای ایران میکنند و این میتواند هم نظام اقتصادی ایران را برهم بزند و هم منبع درآمد شود.

نکته مهم در اینجا است که کولبری یک شغل نیست، بلکه یک ریسک است، که قشر کم درآمد و بی‌درآمد کوردستان آن را برای کسب معاش و گریز از گرسنگی ناچارا انجام میدهند. کولبران جدا از مسئله سختی کار و مشکلات جغرافیایی و آب و هوایی با خطر شلیک مستقیم از طرف نیروهای امنیتی_انتظامی جمهوری اسلامی هم روبرو هستند.

در ضمن جغرافیای کوردستان و توانایی جسمی محدود یک انسان اصلا اجازه آن را نمیدهد، که یک کولبر آن میزان کالا را در مرزها جابجا کند، که تاثیری بر بازار داشته باشد. بلکه در مناسبترین حالت یک منبع درآمد برای کسب حداقلهای زندگی است.

بجز این دو موضوع بالا فساد اقتصادی سیستماتیک موجود در نظام جمهوری اسلامی است، که در راستا منافع خود نوع کولبری را تعیین و حتی امکان آن را فراهم میکند ، کولبری از دیرباز به دلیل همان موضوع توسعه خودی و غیره خودی در مرزهای کوردستان موجود بوده است، اما در گذشته خصوصا در دوران پهلوی دوم شیف کالا بر عکس بود و افراد کولبر کالاهای ایرانی را به بازارهای عراق میبردند، اما با رشد اختاپوسی فساد اقتصادی در ساختار جمهوری اسلامی در نوع کولبری نیز تغییر ایجاد کرد و در واقع فرد کولبر خود تعیین نمیکند، که کالای کدام کشور را به کدام مقصد برساند، بلکه مافیای فراری از گمرک تعیین میکنند، که کدام کالا بر روی کول کولبران قرار بگیرد.

آنچه کولبری خوانده میشود، برآیند سه مسئله است:

١: نگاه ساختاری حاکمیت به توسعه و قراردادن کوردستان بهعنوان جغرافیای غیرهخودی و بازنگهداری سیستماتیک این جغرافیا از ورود به توسعه

٢: فساد اقتصادی موجود در ساختار رژیم جمهوری اسلامی

٣: فقر مالی بخشی از جامعه کوردستان و عدم امکان تامین نیازهای ضروری زندگی از راههای غیراز کولبری

این سه مسئله مسبب آن شده است که در قرن ٢١ کسانی دست به کولبری بزنند، که بر خطرات موجود در این کار کاملا آگاهند اما گزینه دیگری برای انتخاب ندارند پس کولبری یک اجبار است، به جرات میتوان گفت یک بردگی است، بردگی کاملا جدید و متفاوت است. اما همزمان یک جرم نیز خوانده میشود. بردگی که انجامش جرم و در معرض تیراندازی مستقیم قرار گرفتن است عدم انجام آن مرگ در فقر و گرسنگی است.