مداحی ستایشگریِ اهل بیت وخاندان آل عبا، و سرزنش یا قَدح مخالفان این خاندان تعریف شده است. این سّنت هزارو چند ساله "ریشه‌ای تاریخیی در سیره پیامبر واهل بیت" دارد. مداحی از زمان پیامبراسلام رایج شد و برخی از مدایحی که در ستایش و ثنای خداوند و پیامبر و در رابطه با وقایع تاریخی سروده ‌می‌شد، در دیوان‌های مختلف از جمله دیوان "صاحب بن عباد" و در کتاب "الغدیر علامه امینی" آورده شده است. قدرت گیری تشیع در دوران صفویه را آغاز مداحی از نوع ذکر مصیبت خوانی دانسته‌اند. در دوره قاجاریه این ذکر مصیب خوانی ادامه یافت، اما به تدریج بعد از سلطنت فتحعلی شاه با پدیده‌ی وعظ و خطابه در آمیخت و بیشتر شکل روضه خوانی همراه با وعظ و خطابه به خود گرفت. دردوران پهلوی، رضاشاه با طرح" مؤسسه وعظ و خطابه" دست به اصلاحات در برنامه منبر و مداحی زد. در دوره محمد رضا شاه که اوقاف نیز نظارتی بر این امر داشت، بار دیگر خط مداحان از وعظ و خطابه جدا شد.
حکومت اسلامی که عاملِ تقویت مداحی و مداحان شده است، برانواع مداحی( غّرا خوانی ، مرصع خوانی، روضه خوانی و نوحه خوانی و...) سه نوع اضافه کرده است، آوازخوانی و رجز خوانی و شعار دهی (دَم دادن). در این میانه آواز خوانی با افزایش نقش رادیو و تلویزیون و کم رنگ شدن بازار مداحی و روضه خوانی به سبک منبری، سبک کار مداحان جوان شده است. بیان آهنگین، بیانی که با الحان موسیقی آمیخته است، استفاده از کلام و استفاده از فنون دراماتیک ‌سازی. مداحان حتی سبک پاپ و رپ و راک نیز به کار گرفته‌اند.
در حکومت اسلامی مداحان دست کم از دو راه ستایشگریِ اهل بیت و خاندان آل عبا و کسب و کار بازاری ثروت اندوخته‌اند. اینان از هیئت‌‌ها و دسته های عزاداری، مساجد و تکایا و روضه‌های خانگی و سایر مجالس مذهبی دستمزدهای کلانی دریافت ‌می‌کنند: "برخی از مداحان برای یک دهه عزاداری سی، چهل میلیون پول می‌گیرند". مداحان حکومتی گفته‌اند که درآمد آن‌ها از طریق تجارت و مشاغل دیگر، و کار در نهادهای اقتصادی و تجاری و آموزشی ست. جایگاه مداحان، هیچوقت در طول تاریخ اسلام و تشیع به‌اندازه امروزو درحکومت اسلامی رفیع نبوده است. حتی در دوران صفویه، که به قول خودِ مداحان "بره کُشون و ناهار بازار" آن‌ها بود، چنین جایگاه و موقعیتی نداشتند. مداحان در حکومت اسلامی از بیت رهبری، مجلس، قوه قضائیه، وزارت خانه‌های مختلف و دانشگاه‌‌ها سردرآورده‌اند.

مداحان در وجه غالب از اهالی بازار بوده و هستند. خاستگاه و پایگاه اجتماعی‌‌‌‌‌‌شان بازار و جنوب شهر، و بالطبع ماهیت طبقاتی‌‌‌‌‌‌شان نیز در همین روابط قابل تعریف است. صنف لباس فروش از پایگاه‌های مهم مداحان است. "گفته می شد که مداحان بیشترین‌‌‌‌‌‌شان از صنف لباس فروش، قصاب، بقال و نانوا و قاپ بازان حرفه‌ای" بوده‌اند. اما در حال حاضر مطرح‌‌‌‌ترین‌های‌‌‌‌‌‌شان مشاغل دیگری دارند. سعید حدادیان شاغل در نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه است. محمود کریمی در تجارت سنگ و سفال و آجر، عبدالرضا هلالی در تجارت چوب، منصورارضی پارچه فروش و از مسؤلین صنف لباس فروش است . در کنار مجموعه مداحان بازاری و کاسب، طیفی از مداحان، که از لایه‌های فقیر و بیکار جامعه هستند، و در زمره جاهل‌ها و لات‌ها و یا نوچه‌های آن‌ها محسوب ‌می‌شدند، علاوه بر مداحی، شبیه خوانی و پرده خوانی و تعزیه خوانی نیز ‌می‌کردند. اکثر اینان اهل همه‌‌‌ی انواع فسق و فجور بوده‌اند، به ویژه در قمار(قاپ بازی) سرآمد قماربازان جنوب شهر تهران بودند. تمامی طیف‌های مداحان تاجر و فقیر، یا خود جاهل و لات و آخوند بوده‌اند و یا با آخوندها و جاهل‌ها و لات‌ها پیوند نزدیک و حشر و نشر داشته‌اند و مجلس گرم کن آن‌ها بوده‌اند. امروز مداحان به لات‌‌‌‌ترین دسته‌‌‌ی درون گروهی جاهل‌ها و لات‌ها بَدَل شده‌اند. خاستگاه و زیستگاه مشترک مداحان با آخوندها و جاهل‌ها و لات‌ها در نزدیک کردن آن‌ها بهم نقش داشته است. مداحان و آخوندها زیستگاه و مراوده بسیار نزدیکی داشته و دارند، اینان گاه در کار یکدیگر مداخله کرده‌اند و یک کار انجام داده‌اند به ویژه آخوندها که برای بازار گرمی، روضه خوانی و مداحی ‌می‌کرده‌اند.

از دستاوردهای حکومت اسلامی،در کنار افزایش تعداد مداحان و تغییر در محتوا و نحوه اجرای مدح، سازماندهی مداحان است. امروز تشکل‌هایی مداحان از فعال‌‌‌‌ترین تشکل‌های سیاسی - مذهبی و مافیائی در جامعه شده‌اند. مداحان با ده‌‌ها تشکل ، و با استفاده از امکانات تبلیغی رسانه‌ای، همچون رادیو، تلویزیون، اینترنت و دنیای مجازی، مجله‌های مختلف و منابر، و داشتن شبکه‌های وسیع توزیع و فروش آثار شان، وظایف خویش را انجام ‌می‌دهند. این تشکل وظایف‌اش را مقابله با تهاجم فرهنگی، مبارزه در عرصه جنگ نرم با استکبار جهانی و تبلیغ معنویت اهل بیت اعلام کرده است . حکومت اسلامی ومداحان اش دانشگاه علمی و کاربردی با عنوان هنر و ادبیات عاشورائی" و "مدرسه مداحی" به راه انداخته اند.
سازمان بسیج مداحان کشور، هیئت رزمندگان اسلام، خانه مداحان، پایگاه مداحان اهل بیت، تشکل‌های حوزه ستایشگری اهل بیت، بنیاد دعبل، کانون مداحان، خانه مداحان، مجمع الذاکرین حسینی تهران، مجمع ادبی مذهبی یاس کبود... و برگزاری کنگره وسوگواره و همایش مداحان نمونه‌ای از این تشکل‌‌ها و تلاش برای گسترش هر چه بیشتر فعالیت آن‌ها هستند.
مداحی در دوره‌های مختلف در مضمون و محتوی و نوع اجرا دچار تغییر بنیادین شده است. حکومت اسلامی، دوره‌‌‌ی تغییر کیفی مدح و کمّی مداحان است. مداحی در پیوند با خمینیسم و جاهلیسم متدینانه سیاسی‌‌‌‌تر شده است، به ویژه با مضامین سیاسی روزمره درآمیخته و اجرا می‌شود. مداحان را صدای اسلام سیاسی خوانده‌اند. بخش بزرگی از همه انواع مداحان در رابطه‌ای تنگاتنگ با جاهلیسم متدینانه و روحانیون، متولیان قدرت سیاسی شده‌اند و در شکل دهی و تداوم حیات حکومت اسلامی نقشی پر اهمیت ایفا کرده‌اند. از همان اوان انقلاب بهمن حضور این افراد در گروه‌های فشار و کشتار، در میان "لباس شخصی ها" و در نهادهای امنیتی، اقتصادی و فرهنگی قابل رؤیت بود. مداحان اکنون به سیاستـمدار، فیلسوف، اقتصاددان، دادستان، قاضی و معلم اخلاق بدل شده‌اند.
در حوزه‌‌‌ی سیاست، مداحان مُهر خود بردرگیری‌‌ها و تحول‌‌ها و دعواهای درون حکومتی نیز کوبیده اند. نه فقط به عنوان مداح و آوازخوان، که در نقش خطیب و واعظ از طریق تاثیرگذار‌‌‌‌ترین و قوی‌‌‌‌ترین رسانه‌‌‌ی عمومی و ارتباطی پای به میدان سیاست گذاشته اند و یاور ولی فقیه و بیت او شده اند. مداحی در مسیری که از بیت رهبری حُکم می شود، به راه خود ادامه داده است.
مداحان درراستای تحکیم حیات حکومت اسلامی نقش سیاسی - روانی نیز ایفا کرده‌اند. تخدیر و تحمیق مخاطبان، به ویژه نوجوانان و جوانان یکی دیگر از این نقش آفرینی‌‌ها است. استفاده از موسیقی مدرن (پاپ و رپ و راک) و تغییر لحن در مداحی، نوعی تفریح و تفننِ درآمیخته با ثواب و اجر دنیوی و اخروی به نوجوانان و جوانان ارائه ‌می‌دهد و به این وسیله آن‌ها را که از تفریحات سالم محروم هستند، جذب و تخدیر و تحمیق ‌می‌کند.
در کنار تبلیغ و تهییج در شرایط بحرانی حکومت و جامعه،‌‌‌‌ ترویج خرافه و خشونت نیز از کارها و دستاوردهای مداحان است. باز آفرینی و بازخوانی اغراق آمیز و تحریف شده ازچگونگی کشته شدنِ"حماسی" علی و حسین و عباس و دیگر افراد خاندان اهل بیت، با تشریح لحظه به لحظه‌‌‌ی سربریدن و قطعه قطعه کردن بدن آنان، علاوه بر اشک گرفتن و توی سروسینه زدن و زنجیر و قمه زدن وغش و ریسه رفتن، چیزی جز تبلیغ و ‌‌‌‌ترویج خشونت در جامعه ، به ویژه در میان نوجوانان و جوانان نیست. مداحان این گونه "قلوب جوانان را هدف گرفته‌اند."
افزایش تعداد مداحان، که فقط بیش از ۴۵ هزار تن از آنان در سازمان بسیج مداحان کشور پرونده دارند، همراه با گسترش تشکل‌های مداحان، به عنوان یکی از فعال‌‌‌‌ترین تشکل‌های سیاسی - مذهبی در جامعه، زنگ خطر را برای فرهنگ و سیاست و مردمان آگاه جامعه به صدا درآورده است.
مداحان در حکومت اسلامی یکی از قدرتمندترین نهادهای سیاسی و تبلیغاتی را سازمان داده اند. تشکل سراسری مداحان ازبزرگ ترین و متشکل ترین پشتوانه های حکومت اسلامی ست. توان بسیجِ و تهیج توده ها توسط این لات ترین لات های متّدین ازعوامل مهم رواج و بقای خرافه، خشونت، عقب ماندگی، جاهلیسم و آخوندیسم شده است.
****
منابع:
۱- ر.ک به تارنماهای سازمان بسیج مداحان، هیئت رزمندگان اسلام، خبرگزاری تسنیم، و پایگاه خبری انصاف نیوز
۲- محمد حسین حبیبی، اسلام شیعه علوی و شیعه صفوی، قسمت پنجم، ایران تایمز، ۲۷ فروردین ۱۳۶۱، شماره ۵۴۳، ص۹
۳- نقش وعظ و خطابه در عصر قاجار، پروفسور سید حسن امین، میراث ایران، شماره ۲۸، ص ۷۷-۷۴
۴- گزیده ای ازتاریخچه مداحی و روضه خوانی، نواراسلام
http://www.islamtape.com/Printable.php?ArticleID=۸۸۰
۵- عباس منظرپور، در کوچه و خیابان
۶- حسن رحیم پور ازغدی، " اگر مداح‌‌ها نبودند قضیه کربلا فراموش می‌شد. "
http://navana.ir/۱۴۸۸۲
۷- بنیان‌های نظری و تاریخی مداحی ،همشهری آنلاین - سید علیرضا میرعلینقی: سخنرانی‌ سید علیرضا میرعلینقی، همایش موسیقی، مداحی، موقعیت، ستاد عالی کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور/ http://www.hamshahrionline.ir/details/۱۴۱۷۱
۸- مصاحبه سپیده زرین با محمد گلریز،" زمانه، مردم، پیام "- نشریه ایران، شماره ۳۹۴ خرداد ۱۳۷۵
۹- ر.ک به: علیرضا قزوه، درگفت و گو با سایت کتاب، ایرانیان واشنگتن، شماره ۲۶۰، بهمن ۱۳۸۴، ص ۲۱
۱۰- محمد فراهانی، گفت و گو با خبرنگار حوزه قران و عترت، باشگاه خبرنگاران جوان ، ۲۴ خرداد ۱۳۹۴/ محمد فراهانی، رئیس سازمان بسیج مداحان ایران، خبرگزاری مهر، پنج‌شنبه، ۱۷ دی ماه ۱۳۹۴
۱۱۱- مسعود نقره کار، زنگی های گودِ قدرت، انتشارات فروغ، کلن ( آلمان)