من برای این که بدانم «رسانه» چیست، اغراق نباشد، بیش از سیصد چهارصد جلد کتاب تخصصی، به زبان های مختلف خوانده ام، و تازه باید هر روز هم بخوانم، تا از جریان خروشان رسانه های مدرن و فهم و درک آن ها عقب نمانم.
البته، رسانه که می گویم، رسانه های خارجی ست، و این هیچ ربطی به رسانه های داخلی، و رسانه های خارجی که هموطنان دلبندمان آن ها را اداره می کنند ندارد.
یکی از قواعد رسانه این است که «آدم» روشن صحبت کنم. الان در همین جملات بالای من، تنها چیزی که وجود ندارد، «روشن»ی ست و این هم تقصیر من نیست.
بگذارید چند جمله ی معترضه بگویم و کمی پر حرفی کنم.
در تلویزیون آلمان، اخبار ساعت هشت شب، که به آن «تاگِس شو» می گویند، و مدت اجرایش «دقیقا» (آن هم به دقت ساعت اتمی» ۱۵ دقیقه است و شهاب سنگ هم از آسمان بر زمین سقوط کند، این برنامه «دقیقا» سر ساعت ۲۰ (این هم به دقت ساعت اتمی) روی آنتن می رود، مرجع تمام رسانه هاست. حتی مرجع تمام آلمانی هاست.
تا پیش از شروع تاگس شو، مردم، کماکان در وضعیت «کار» قرار دارند و بعد از شروع تاگس شو، ساعات استراحت آغاز می شود و مردم از وضعیت کار خارج می شوند.
این برنامه، قواعد و کدکس هایی دارد که اگر ایران بود، برای آموختن اش، دو سه تا دانشگاه باید تاسیس می کردند.
یکی از اصول اساسی این برنامه ی خبری، «تفسیر نکردن خبر» است.
خب. چند سال پیش، بحثی در میان مدیران این برنامه در گرفت که اگر قرار بر تفسیر نیست، ما برای این که به بیننده ی کم اطلاع برنامه، بخواهیم بگوییم که مثلا کلمه ی «حماس» که در خبر آمده یعنی چه، چه باید بکنیم؟
نهایتا گفته شد که موقع به کار بردن «حماس»، این کلمات به اول آن اضافه شود که «گروه اسلامی تروریستی» و کل جمله با «گروه اسلامی تروریستی حماس» آغاز شود. ولی آیا همان چند کلمه نشانه ی «تفسیر» نیست و با این شرط که «مردم خودشان باید تفسیر کنند» منافات ندارد؟
ملاحظه می فرمایید که این خارجی های بیچاره، درگیر چه مسائل بچگانه ای هستند. به همین خاطر، ما وقتی در خارج از کشور، به عنوان یک ایرانی، بخش فارسی فلان رسانه ی دولتی را اداره می کنیم، یا این که با دانش و بینش و سوابق درخشانی که در عرصه ی تلویزیون و رادیو داریم خودمان تلویزیون راه می اندازیم، و مشت محکمی به دهان سی ان ان و فاکس و ماکس می زنیم، دانش بومی مان را وارد این رسانه ها می کنیم و چیزی خلق می کنیم که وقتی «ف. م. سخنْ نامی» جمله ای می نویسد مثل جمله ی بالا، که رسانه های ما، ربطی به رسانه های خارجی ندارند و ایران که سوییس نیست که رسانه اش مثل آن جا باشد، به قول مش قاسم، دیلماج حدود یک ساعت باید کلمه ی «فسلخ» را ترجمه کند که باز معنی اش تمام و کمال ادا نمی شود.
ببخشید. خیلی روده درازی کردم. این ها را به عنوان مقدمه از من بپذیرید تا برسم به اصل مساله که عبارت است از تو چه می دانی که «پیام اختصاصی» به یک رسانه یعنی چه!
پیام اختصاصی به یک رسانه فارسی، که در هیچ رسانه ی خارجی من چیزی شبیه به آن ندیده ام، و نباید هم ببینم، عبارت است از «پیام اختصاصی به یک رسانه ی فارسی»!
انگار قشنگ معنی نکردم! شما فرض بگیرید که هنرمندی به نام آقای ایکس، رخت از جهان فانی بر می کشد.
بعد خانواده ی آقای ایکس، یک متنی تهیه می کنند که حاکی از درگذشت او و برگزاری مراسم تشییع پیکر نامبرده است.
بعد این متن را در اختیار چند رسانه قرار می دهند.
بعد یکی از رسانه ها، که از همه «سی ان ان» تر است، موقع انتشار اعلامیه، در مقدمه اش می نویسد که این پیام اختصاصی آن هاست!
خب. من که اصلا نمی دانم رسانه یعنی چی هیچی. مدیران بی اطلاع بخش خبر تلویزیون آلمان هم که از این ترم ها و اختصاصیّت های «ایرونی-بومی» خبر ندارند هیچی. بچه هایی که سال ها در رسانه های داخلی و بعد «ایرونی»ِ خارج از کشور استخوان خرد کرده اند به ما بگویند، خبر درگذشت یک آدم شناخته شده هم مگر اختصاصی می شود؟
یعنی فقط این رسانه خبر بدهد، بقیه ندهند؟ این رسانه اطلاعیه خاندان متوفی را منتشر کند بقیه نکنند؟
حالا گیریم چنین باشد. ملاحظه می کنیم که این اطلاعیه، به دو رسانه، به شکل «اختصاصی» ارسال شده! این دیگر چه نوع «اختصاصی» بودن است؟ اختصاصیِ «دوبل» (بر وزن ویسکی دوبل!) است یا چی؟
بعد ما معطل می مانیم که وسط «سی ان ان فارسی» و «شاخه صلح فارسی» چه ارتباطی وجود دارد که اطلاعیه اختصاصی به آن ها می رسد به دیگران نمی رسد؟
آیا وجه مشترکی در کار هست؟
آیا شخص مشترکی در کار هست؟
آیا فیلتر پنهانی در آن بالا-مالا هست که می گوید کی ها شامل اختصاصی می شوند کی ها نمی شوند؟
آیا این فیلترهای اختصاصی، غیر از اطلاعیه ها، چیزهای دیگر را هم فیلتر می کنند؟
آیا شخص متوفی هم در زمان حیات اش صابون این جور فیلترها به تن اش خورده، و بعد از در گذشت اش هم صابون فیلتر، به خبر درگذشت اش می خورَد؟...
فکر می کنم اگر این چیزها را برای مسوولان خبر آلمان تعریف کنم، سری تکان بدهند و بگویند: خبر بعدی!
گفتم اینجا اشاره ای به آن بکنم بلکه کسی به راهنمایی من بیاید و مرا از ضلالت و گمراهی نجات دهد...
